Historia literatury rosyjskiej XX wieku
Grażyna Bobiiewicz
Andrzej Drawicz
Piotr Fast
Danuta Kułakowska
Florian Nieuważny Wiesława Olbrych Katarzyna Osińska Jerzy Szokalski Tomasz Tyczyński
w Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002
Otfcdke, obwolutę J *trony tytułowe projektowuła MARYNA WIŚNIRWSKA
Redukcja ANNA Kt;I)ZI()RKK
Indeks opracowała ANNA KĘDZIOREK
Redakcja techniczna LEONARD ZIELIŃSKI
Korekta Zespół
SPIS TREŚCI
Podręcznik akademicki dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
Na okładce wykorzystano fragment obrazu
Pawła Fiłonowa „Bez tytułu (Miasto)", połowa lat 20.
Państwowe Muzeum Rosyjskie, Sankt Petersburg
Copyright © by Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o. Warszawa 1997
ISBN 83-01-12224-2
Wydawnictwo Naukowe PWN SA (Ю-251 Warszawa, ul. Miodowa 10 Id. (O-prcfiks-22) 695-43-21 faks: (O-prefiks-22) 826-71-63 c-nuil: pwn(q?pwn.com.pl http://www.pwii.pl
Słowo wstępne — Andrzej Drawicz 11
CZĘŚĆ I — LITERATURA LAT 1895-1929
Przełom modernistyczny 19
U źródeł świadomości kryzysowej — Danuta Kułakowska . . . 19 Kultura, sztuka i życie towarzyskie — Grażyna Bobilewicz... 25
Ruch wydawniczy — 25; Prasa — 26; „Mir iskusstwa" — 26; „Wiesy" — 27; Mecenat prywatny — 27; Początki kinematografii — 28; Życie artystyczne: kółka, towarzystwa, salony — 29; Tendencje w sztuce przełomu XIX i XX wieku — 31; Lew Tołstoj — 33; Anton Czechów — 34; Nikołaj Leskow — 35; Władimir Korolenko — 35; Aleksandr Kuprin — 35; Maksim Górki — 35; Sztuki plastyczne — 37; Architektura — 43; Muzyka, opera, balet — 43
Literatura Srebrnego Wieku 47
Główne motywy i wątki literatury przełomu XIX i XX wieku
— Grażyna Bobilewicz 47
Nowa sztuka poetycka — 50; O genezie symbolizmu — 52
Symboliści o symbolu — Tomasz Tyczyński 54
Założenia teoretyczne symbolizmu — 54; Teurgiczny sens symbolu — 56; W poszukiwaniu „wewnętrznego kanonu" symbolizmu — 58; Władimir Sołowjow — 60
Symbolizm w poezji — Grażyna В obile wic z 61
Dmitrij Mierieżkowski — 61; Zinaida Gippius — 63; Walerij Briusow — 64; Konstantin Balmont — 67; Fiodor Sołogub — 71; Wiaczesław Iwanów — 74; Andriej Bieły — 77; Aleksandr Błok — 83
Poetyka powieści symbolistycznej -— Grażyna Bobilewicz... 90
Fiodor Sołogub — 90; Mały bies — 93; Andriej Bieły — 95; Petersburg — 95
Poza ugrupowaniami — Grażyna Bobilewicz 98
Innokientij Annienski — 99: Maksimiiian Wołoszyn — 101; Jurgis Baltrusaitis — 103; Michaił Kuzmin — 105; Między realizmem a modernizmem — 108; Aleksiej Riemizow — 109; Boris Zajcew — 112; Aleksandr Sierafimowicz — 113; Aleksiej Tołstoj — 113; Michaił Priszwin — 114; Siergiej Siergiejew-Censki — 114; Iwan Bunin — 115; Leonid Andriejew — 118
Futuryzm — Tomasz Ty czy ński 122
Futuryzm jako rewolta w sztuce — 122; W opozycji wobec symbolizmu — 123; Manifesty literackie futurystów - 123; Kubofuturyzm jako koncepcja literatury
б
i języka 125; Władimir Majakowski 127; WielimirChlebnikow 129; Futuryści mniejsi — 135
Akmeizm — Tomasz Tyczyński 136
Akmeizm jako poetyka świadomego ograniczenia — 136; Osip Mandelsztam — 139; Nikołaj Gumilow — 142; Anna Achmatowa — 144; Debiut Mariny Cwietajewej
— 147; Władysław Chodasiewicz — 147; Akmeiści mniejsi — 150
Dramaturgia i teatr w latach 1895-1917 — Katarzyna Osińska . . 151
Lata 80. i 90. XIX wieku — 151; Powstanie Moskiewskiego Teatru Artystycznego
— 152; Anton Czechów — 152; Maksim Górki — 157; Recepcja dramaturgiizachodniej w pierwszych latach XX wieku — 160; Ku teatrowi umownemu — 161;Leonid Andriejew — 162; W kręgu tradycji dionizyjskiej — 163; Wiaczesław Iwanów
— 163; Trylogia liryczna Aleksandra Błoka — 164; Tendencje stylizatorskie w teatrze
— 166; Nikołaj Jewrieinow — 166
Główne kierunki poszukiwań teoretycznych — Tomasz Tyczyński 167
Rosyjska szkoła formalna — 167; Fakt literacki Jurija Tynianowa — 170; Badania folkloru Władimira Proppa — 172
Stan wyjątkowy (1917— 1921) 173
Po przewrocie bolszewickim — Andrzej Drawicz 173
Poezja czasu próby — Jerzy Szokalski 177
Maksimilian Wołoszyn — 178; Ilja Erenburg — 178; Marina Cwietajewa — 180; Anna Achmatowa — 181; Nikołaj Gumilow — 181; Aleksandr Błok — 182; Andriej Bieły — 184; Poezja nowochłopska: Siergiej Kłyczkow, Piotr Orieszyn — 185; Nikołaj Klujew — 186; Siergiej Jesienin — 189; Imażynizm: Wadim Szerszeniewicz
— 192; Poeci proletariaccy: Aleksiej Gastiew, Diemian Biedny — 195; WładimirMajakowski — 198; Futuryści: Wasilij Kamieński, Nikołaj Asiejew — 201
Dramaturgia i teatr — Katarzyna Osińska 203
Ekspansja Proletkultu w teatrze — 204; Widowiska masowe — 205; Misterium-Buffo Władimira Maj akowskiego — 208
Lata dwudzieste 210
Proza — Andrzej Drawicz 211
W kręgu ornamentalizmu — 212; Jewgienij Zamiatin — 214; My — 215; Boris Pilniak — 216; Wsiewołod Iwanów — 219; Artiom Wiesioły — 220; Aleksandr Małyszkin — 221; Lidia Siejfullina — 222; Boris Ławrieniow — 223; Władimir Zazubrin — 225; Konstantin Fiedin — 227; Miasta i lata, Bracia — 227; Michaił Zoszczenko — 228; Ilja Erenburg — 230; Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca — 231; Michaił Bułhakow — 231; Biała Gwardia — 232; Aleksiej Tołstoj — 233; Droga przez mękę — 234; Wikientij Wieriesajew — 234; Wieniamin Kawierin — 235; Iwan Katajew — 235; Aleksandr Grin — 236; Isaak Babel — 238; Armia Konna — 238; Jurij Olesza — 239; Zawiść— 239; Leonid Leonów — 241; Złodziej — 241; Andriej Płatonow — 242; Wykop, Czewengur — 243; Klasyka rewolucyjna: Aleksandr Sierafimowicz, Dmitrij Furmanów, Aleksandr Fadiejew, Fiodor Gładkow — 244; Powieść o tematyce internatowej — 246; Maksim Górki — 248; Siergiej Kłyczkow
— 250; Ilja Ilf i Jewgienij Pietrow — 251; Proza historyczna: Jurij Tynianow, OlgaForsz. Aleksiej Czapygin — 252; Literatura dla dzieci i młodzieży: Korniej Czukowski,Sumuił Marszak. Siergiej Michałkow, Arkadij Gajdar, Ruwim Frajerman — 255;Ugrupowania literackie lal dwudziestych — 257; Polityka władz wobec środowiskaliterackiego — 264
268
Poezja po wojnie domowej — Jerzy Szokalski
Władimir Majakowski — 268; Boris Pasternak — 269; Moją siostrą jest życie — 271; „Cech poetów" — 273; Osip Mandelsztam — 274; Eduard Bagricki — 275; Nikołaj Tichonow — 278; Ugrupowanie „Mołodaja Gwardija" — 280; Poeci komsomolscy
— 281; Michaił Swietłow — 281; Schyłek lat dwudziestych: Dobrze! i Pełnym głosemMajakowskiego — 282; Zeszyty woroneskie Mandelsztama — 285; Ilja Sielwinski
— 286; Władimir Ługowskoj — 288; Oberiuci: Daniił Charms, Nikołaj Zabołocki
— 290; Nowe pokolenie poetów — Pawieł Wasiljew — 294
Dramaturgia i teatr — Katarzyna Osińska 296
Piotrogród na początku lat dwudziestych. Fascynacje ekspresjonizmem — 296; Życie teatralne Moskwy — 297; Ekspansja komedii — 298; Nikołaj Erdman — 299; Próby nowego odczytania klasyki — 301; Teatr Michaiła Bułhakowa — 302; Aleksiej Fajko
— 304; Twórczość teatralna oberiutów — 305; Władimir Majakowski: Pluskwai Łaźnia — 306; Dramaturgia agitacyjna i publicystyka sceniczna — 307; Dramaturgia„heroiczno-rewolucyjna": Władimir Bill-Biełocerkowski, Wsiewołod Iwanów — 308;Lubow Jarowaja Konstantina Trieniowa — 309; Dramaty poetyckie Mariny Cwietajewej — 309; Zmierzch Isaaka Babla — 310
Literatura pierwszej emigracji — Andrzej Drawicz 311
Główne ośrodki literackie na wygnaniu — 311; „Nuta paryska" w poezji emigracyjnej
—...
ewelina.sokol