moje opracowane pytania na I termin.doc

LEX: Lex w starożytnym Rzymie: ustawa, przepis prawa. to akt prawa stanowionego np. lex rogara. Pierwotnie spisywane na tabliczkach drewnianych, potem spiżowych.

Powództwo negatoryjne: Actio negatoria – powództwo służące kwirytarnemu właścicielowi posiadającemu, stosowana w sytuacjach gdy osoba postronna  naruszała zasady współżycia sąsiedzkiego np. przez złośliwe zadymianie gruntu, bezpodstawne  wykonywanie prawa na rzeczy cudzej (np. przepędzanie bydła przez nie swoje grunty). Treścią tego powództwa było zaprzeczenie, jakoby pozwanemu przysługiwało  prawo do naruszania jego własności.

Czemu użytkowanie ma charakter bezwzględny? bezwzględność polega na tym, że jest niezbywalne, niedziedziczne i ma określony czas trwania (co najwyżej dożywotnie). użytkowanie –prawo do używania i pobierania pożytków z cudzej rzeczy nieużywalnej, bez naruszania jej substancji. Była to najstarsza i najważniejsza służebność osobista. Użytkowanie było dla właściciela rzeczy ogromnym ciężarem, toteż było ograniczone w czasie – co najwyżej dożywotnie. Użytkowanie nie było ani dziedziczne ani zbywalne. Jedynie dopuszczalne było zrzeczenie się go na rzecz właściciela, lub odstąpienie za wynagrodzeniem swego prawa. Użytkowanie można było ustanowić na gruntach oraz na ruchomościach, np. statku, bydle. Powszechnym przedmiotem użytkowania był niewolnik. Bezwzględny charakter użytkowania związany jest przede wszystkim z tym jakiego rodzaju jest prawem. A więc jako, że jest to prawo rzeczowe ograniczone (iura in re aliena)jest skuteczne wobec wszystkich (erga omnes) w przeciwieństwei do obligationes skutecznych inter partes (czyli pomiędzy stronami stosunku zobowiązaniowego). Iura in re aliena były realizowane w drodze actiones in rem.

Użyczenie: (Commodatum) bezpłatne korzystanie z cudzych rzeczy w zakresie ustalonym przez strony, w każdym razie bez prawa do pobierania pożytków. Użyczenie było kontraktem realnym, dwustronnie zobowiązującym, ocenianym wg wymogów dobrej wiary. Przedmiotem użyczenia były rzeczy nieużywalne, najczęściej nieruchomości. Rzeczy zużywalne wchodziły tylko wówczas w rachubę, jeżeli miały służyć na pokaz, np.monety u bankiera. Oddający w użyczenie to komodant, a przyjmujący to komodatariusz. Komodant pozostawał nadal posiadaczem rzeczy, nie miał korzyści z kontraktu, więc odpowiadał wobec komodatariusza tylko za dolus i za culpa. Komodatariusz uzyskiwał tylko dzierżenie, miał strzec rzeczy użyczonej z największą starannością – odpowiadał więc za wszystkie stopnie winy. W razie używania rzeczy niezgodnie z umową odpowiadał za „kradzież używania”. Sam ponosił zwyczajne koszty utrzymania rzeczy. Ochrona procesowa – komodant dochodził zwrotu rzeczy użyczonej za pomocą actio commodati. Komandytariusz natomiast miał do dyspozycji contrarium commodati iudicum. Ponadto mógł zatrzymać rzecz do czasu zwrotu swoich należności z kontraktu (prawo retencji).

Wady oświadczenia woli: Błąd – niezamierzona rozbieżność oświadczenia woli z wolą wewnętrzną osoby składającej oświadczenie. Osoba działająca dokonuje czynności prawnej pod wpływem mylnego wyobrażenia o rzeczywistości, jest czegoś nie świadoma. Rodzaje błędów:error in corpore – błąd dot. tożsamości przedmiotu lub osoby, np. ktoś kupił ocet zamiast wina. Czynność prawna była tu nieważna. error in negotio – błąd co do rodzaju (typu) czynności prawnej, np. ktoś podpisał akt darowizny, sądząc mylnie iż podpisuje akt kupna sprzedaży. error in persona – błąd dot. tożsamości osoby, z którą miał być zawarty akt prawny, lub której miały dotyczyć skutki prawne, (błędne powołanie niewłaściwej osoby do spadku) error in materia – błąd dot. materii przedmiotu, (kupiono dzban srebrny myśląc że złoty) – czynność prawna była tu nieważna. error in qualitate – błąd dot. jakości przedmiotu – błąd był z reguły nieistotny. error in nomine – błąd dotyczący nazwy - niewłaściwego oznaczenia przedmiotu – błąd nie naruszał czynności prawnej.

Konwalescencja (konwalidacja) - można było nieważnej w zasadzie czynności prawnej nadać znaczenie. W ten sposób zabronione między małżonkami darowizny stawały się skuteczne przez śmierć darczyńcy;

possessio iusta a possessio iniusta : possessio iusta(posiadanie słuszne, prawne) posiadanie rzeczy odpowiadało pewnemu prawu np. posiadanie właściciela z tytułu prawa własności,
possessio iniusta (posiadanie niesłuszne, bezprawne) miało miejsce gdy stan faktyczny nie pozostawał w zgodzie ze stanem prawnym, np. posiadanie złodzieja. Ten typ posiadania był określany jako posiadanie wadliwe (possessio vitiosa).

Jak zbudowana jest lex rogata: dla swojej ważności musiała uzyskać zatwierdzenie senatu (auctoritas patrum) Ustawa była zbudowana z 3 części: Praescriptio = wstęp - umieszczano tu imię i nazwisko wnioskodawcy oraz czas i miejsce głosowania, Rogatio = właściwa treść ustawy, Sanctio = sankcja - nie zawsze występowała .Jednym z podstawowych sposobów  rozwoju prawa w okresie republiki były ustawy leges. Ustawy dochodziły do skutku na zgromadzeniach ogółu pełnoprawnych obywateli rzymskich, zwanych comitia. Projekty ustaw wstępnie dyskutowano na nieformalnych zebraniach, następnie wniosek ustawodawczy przedstawiano na komicjach, na których następowało głosowanie. (W dniu głosowania odczytywano wniosek w formie zapytania (rogatio). Tradycyjna formuła brzmiała następująco: „Oby to było dobre, szczęśliwe, pomyślne i udane ... tak was Rzymianie proszę”. Początkowo głosowano ustnie i jawnie, od II w. p.n.e. głosowano tajnie, za pomocą tabliczek (tesserae))Ustawy przyjęte w tym trybie nazywały się leges rogatae i obowiązywały wszystkich obywateli.

Anatocyzm pobieranie odsetek od odsetek. Justynian tego zabronił. Od III w.n.e. nie należały się odsetki ponad wysokość kapitału.

Czynnosc prawna-mortis causa: Czynność prawna – oświadczenie lub objaw woli, zmierzające do wywołania zamierzonych skutków prawnych, takich jak : powstanie, zmiana lub zgaśnięcia stosunku prawnego. Koniecznym elementem jest oświadczenie woli – zewnętrzny przejaw woli osoby co do dokonania danej czynności prawnej. na wypadek śmierci (mortis causa) – skutkowały po śmierci działającego, np. testament

constitutum possessorium przeniesienie posiadania na mocy samej umowy z nabywcą, przy czym dotychczasowy posiadacz pozostaje nadal dzierżycielem (dzierżyciel natomiast staje się posiadaczem). Przeniesienie własności bez wydania rzeczy.

Descendent: zstępni krewni w linii zstępnej, np. syn, wnuk, np. osoba D w stosunku do osoby C.

Digesta: Obszerne dzieła, obejmujące systematyczne i całościowe opracowanie rozstrzygnięć prawnych danego autora, zawierające zarówno ius civile jak i ius honorarium. Digesta występowały w Kodyfikacji Justyniańskiej. Były to urzędowe, podniesione do rangi ustawy zbiory fragmentów pism jurystów, głównie okresu klasycznego. Połowę materiału, głównie dotyczącego prawa prywatnego, stanowiły fragmenty pism Ulpiana i Paulusa. Komisja, której przewodniczył Trybonian, otrzymała od cesarza wskazówki i daleko idące pełnomocnictwa.

Kto dziedziczył ustawowo wg Justyniana: Reformę dziedziczenia beztestamentowego przeprowadził Justynian po zakończeniu głównego dzieła ustawodawczego. Nowe uregulowanie oparło się wyłącznie na kognacji i zasadzie równouprawnienia płci. Spadkobiercy dzielili się na cztery klasy, z których każda poprzednia wykluczała następną. 1. Do pierwszej klasy należeli zstępni (descendenci) podlegli władzy i emancypowani, po ojcu czy matce, bez względu na płeć. W przypadku gdy było kilku krewnych tego samego stopnia – podział dokonywano wg głów. Żyjący wykluczali swoich zstępnych, np. syn – własne dzieci, natomiast w miejsce zstępnych zmarłych wchodzili ich następcy a podział odbywał się wg szczepów. 2.Do drugiej klasy należeli wstępni, czyli ascendenci (ojciec, matka, dziadek, babka), rodzeństwo rodzone (czyli takie, które miało wspólnych oboje rodziców), oraz dzieci pierwszego stopnia po zmarłych braciach lub siostrach. Jeżeli wszyscy wspomniani krewni żyli – dziedziczyli wg głów z wyjątkiem dzieci po zmarłym rodzeństwie, które dziedziczyły wg szczepów. 3. W trzeciej klasie znajdowało się rodzeństwo przyrodnie (jedno z rodziców było wspólne), oraz dzieci po zmarłych braciach lub siostrach przyrodnich. 4. W czwartej klasie mieścili się wszyscy pozostali krewni boczni, bez ograniczenia. Bliżsi stopniem wykluczali dalszych. Równi stopniem dziedziczyli wg głów. Jeśli chodzi o dziedziczenie małżonków – Justynian pozostawił je bez nowego uregulowania. Podobnie, jak w dziedziczeniu wg prawa pretorskiego małżonkowie dziedziczyli na ostatnim miejscu po kognatach. W ten sposób pogorszyła się sytuacja wdowy. Jedynie wdowa bez innego zaopatrzenia otrzymała prawo do czwartej części spadku po mężu – tzw. kwarta ubogiej wdowy. W okresie cesarstwa spadki nie objęte przez nikogo z uprawnionych przypadały państwu, po duchownych – kościołowi, a po żołnierzu – właściwej jednostce wojskowej.

Świadczenia w kontraktach nienazwanych: Świadczenia stron mogły polegać albo na dare, albo na facere. Była to więc wymiana rzeczy lub usług. Istniały cztery kombinacje co do przedmiotu świadczenia: do ut des („daję ażebyś dał) – przeniesienie własności jednej rzeczy w zamian za przyrzeczenie przeniesienia własności innej rzeczy, czyli zamiana, do ut facias („daję, ażebyś uczynił”) – przeniesienie własności rzeczy w zamian za przyrzeczenie wykonania usług, np. namalowania obrazu, facio ut des (”czynię, ażebyś dał”) – wykonanie usług w zamian za przyrzeczenie przeniesienia własności rzeczy, facio ut facias („czynię, ażebyś uczynił”) – wykonanie usługi w zamian za przyrzeczenie innej usługi.

Possessio civilis: Władztwo faktyczne sprawowane corpore, z zamiarem zachowania rzeczy posiadanej wyłącznie dla siebie, w oparciu o prawo cywilne. Takie posiadanie sprawowane przez dłuższy czas prowadziło do nabycia prawa własności przez zasiedzenie (usucapio)

Accidentalia negotii: Podmiotowo istotne – dodatkowe postanowienia szczególne (klauzule) istotne dla stron i przez nie wprowadzone do treści czynności prawnych, np. przy kontrakcie kupna-sprzedaży termin zapłaty przy umowie kupna-sprzedaży. Do najczęściej umieszczanych klauzul należały: warunek (conticio), termin (dies) i polecenie (modus)

Essentialia negotii – przedmiotowo istotne – elementy niezbędne do powstania danej czynności prawnej, decydujące o przynależności danej czynności do określonego typu czynności, np. w kontrakcie kupna-sprzedaży essentialia negotii stanowiły porozumienie stron co do przedmiotu sprzedaży i jego ceny. Bez tych elementów dany akt prawny nie mógłby dojść do skutku.

Zastaw antychretyczny: Wyróżniamy 3 rodzaju zastawu, jednym z nich jest właśnie: antichresis, który pojawił się za wzorem greckim w późniejszym prawie rzymskim – zastaw antychretyczny upoważniał wierzyciela do pobierania pożytków z rzeczy oddanej mu w zastaw. Polega na tym, że zastawnik nie może w ogóle zaspokoić się z przedmiotu zastawu, lecz jedynie z pożytków, jakie przedmiot zastawu przynosi.

Kobieta w prawie justyniańskim: Justynian wprowadził zasadniczą reformę prawa posagowego. Sytuacja żony została bardzo wzmocniona, przede wszystkim przez rozszerzenie zakresu obowiązku zwrotu posagu (zniesienie zatrzymania w całości lub częściach). Od tego momentu mąż był już tylko nominalnym właścicielem posagu,a  faktycznie spadł do roli zwykłego użytkownika. Obydwa klasyczne środki procesowe zostały sprowadzone do jednego acio ex stipulatu, z zachowaniem korzystnych dla żony cech obydwu poprzednich. Justynian wzmocnił też gwarancję zwrotu posagu- zabraniał mężom samowolnego pozbywania się i obciążania gruntów posagowych nawet za zgodą żony. Jej pretensje o zwrot posagu zostały zabezpieczone generalnym zastawem hipotecznym na całym majątku męża.(żona mogła wydobyć posagu z majątku męża w pierwszej kolejności). Także praktyka darowizny przedmałżeńskiej nabrała większego znaczenia, zaczęto bowiem tą darowiznę przyrównywać do posagu i traktować jako jego ekonomiczną przeciwwagę. Dzięki temu kobieta niezamożna miała możliwość zwrotu tej darowizny mężowi tytułem posagu. Przedmiot darowizny pozostawał w majątku męża, ale w przypadku rozwiązania małżeństwa stawał się z posagiem dodatkowym zabezpieczeniem dla żony i dzieci. Dziedziczenie małżonków Justynian pozostawił bez nowego uregulowania, więc powoływano ich do spadku na ostatnim miejscu po kognatach. Pogorszyło się więc stanowisko wdowy: nigdyś uxor In Manu dziedziczyła wraz z dziećmi jako agnacyjna córka, a uxor sine Manu po kognatach, ale z ograniczeniem do czy 7 stopnia. W Nowelach zaś dziedziczenie kognatów wydłużyło się ad infinitum. Jedynie wdowa bez innego zaopatrzenia otrzymywała wg Nowel prawo do czwartej części spadku po mężu (kwarta ubogiej wdowy).

Elementy czynności prawnej: Essentialia negotii – przedmiotowo istotne – elementy niezbędne do powstania danej czynności prawnej,decydujące o przynależności danej czynności do określonego typu czynności, np. w kontrakcie kupna sprzedaży,essentialia negotii stanowiły porozumienie stron co do przedmiotu sprzedaży i jego ceny. Bez tych elementów dany akt prawny nie mógłby dojść do skutku. *Naturalia negotii – przedmiotowo nieistotne –elementy treści czynności prawnej, które zależały od stron. Regulowane były przez normy prawa względnie obowiązującego. Były to elementy niekonieczne (nieistotne dla ważności danej czynności prawnej), ale naturalnie przyjęte w obrocie, np. w kontrakcie kupna-sprzedaży postanowienia odnośnie do odpowiedzialności sprzedawcy za wady rzeczy sprzedanej, oznaczenie czasu i miejsca świadczenia.*Accidentalia negotii – podmiotowo istotne – dodatkowe postanowienia szczególne (klauzule) istotne dla stron i przez nie wprowadzone do treści czynności prawnych, np. przy kontrakcie kupna-sprzedaży termin zapłaty przy umowie kupna-sprzedaży. Do najczęściej umieszczanych klauzul należały: warunek (conditio), termin (dies) i polecenie (modus)
Przesłanki przy traditio: Przejście prawa własności ze zbywcy na nabywcę

przechodziło, jeżeli spełnione zostały łącznie następujące wymogi: *zbywca musiał być właścicielem rzeczy tradowanej, zdolnym do rozporządzania swoim majątkiem; *strony musiały wyrazić zgodną wolę przeniesienia prawa własności; *podstawą wydania rzeczy musiała być czynność prawna stron, usprawiedliwiająca przejscie prawa własności (causa, np. akt kupna-sprzedaży zobowiązujący sprzedawcę do wydania rzeczy kupującemu) – traditio była aktem kazualnym.
locatio-conductio operis: Najem dzieła.wykonawca (conductor) zobowiązywał się Locatio conductio operis – najem dzieła – wykonawca (conductor) zobowiązywał się wykonać dla zamawiającego (locator) określone dzieło (opus), a zamawiający zobowiązany był do zapłacenia mu umówionego wynagrodzenia. Była to forma korzystania z cudzej pracy,ale chodziło tutaj nie o ilość pracy, lecz o jej efekt końcowy np. budowa domu, czyszczenie i naprawa odzieży czy też wychowanie dziecka. W rachubę wchodziły usługi wyżej kwalifikowanych fachowców,rzemieślników. Zamawiający składał u wykonawcy materiał lub osobę „do obróbki”. Wykonawca musiał

reprezentować odpowiedni poziom kwalifikacji, przy czym osobiste wykonanie dzieła nie było wymagane (chyba, że się tak umówiono). Wykonawca był obarczony custodią. Wykonawca ponosił wszystkie rodzaje winy, a do powstania odpowiedzialności wystarczała nawet nieumiejętność. Wykonawca odpowiadał również za swoich pomocników i podwykonawców oraz za przypadkową utratę powierzonego materiału (custodia). Zapłata należała się dopiero po wykonaniu, oddaniu i przyjęciu dzieła. Jako najem dzieła traktowano również umowę o transport morski. Transport morski był niebezpiecznym zajęciem. W sytuacjach krytycznych następował często zrzut ładunków lub ich części do morza. Wg prawa rodyjskiego, w oparciu o zasadę podziału ryzyka przy zrzucie, powstałe straty wskutek zrzutu należało rozdzielić proporcjonalnie pomiędzy właścicieli ładunków i przewoźnika. Poszkodowani właściciele ładunków dochodzili swych strat za pomocą actio locati od przewoźnika.
status libertatis: Status libertatis – położenie prawne człowieka ze względu na jego stan wolności lub niewoli.Liberi – ludzie wolni - zdolność prawną w prawie rzymskim posiadał tylko człowiek wolny. W ramach tej grupy istniało dalsze zróżnicowanie. Wg. Gaiusa najistotniejszym było rozróżnienie ludzi na wolnych z urodzenia oraz na wyzwoleńców. Wolni mieszkańcy państwa rzymskiego dalej różnili się między sobą ze względu na status civitatis oraz status familiae.Niewolnicy – niewolnik to serwus, niewolnica to ancilla. Niewolnicy rekrutowali się głównie z jeńców wojennych i z dzieci urodzonych w niewoli. Niewola była stanem dziedzicznym. Sytuacja prawna niewolnika była równa zeru, uważano, że są oni rzeczami. Właściciel miał nad niewolnikiem władzę życia i śmierci. Niewolnik mógł być przedmiotem obrotu gospodarczego i prawnego, nie posiadał żadnych praw publicznych, nie posiadał zdolności prawnej. Nie mógł być właścicielem, nie mógł pozywać ani być pozywanym.Libertini – wyzwoleńcy – to osoby, których niewola zgasła na skutek wyzwolenia, tj. przez czynność prawną, na podstawie której właściciel nadawał wolność swojemu niewolnikowi. Ich sytuacja prawna była gorsza od osób wolno-urodzonych. Doznawali oni wielu ograniczeń: nie mieli dostępu do sprawowania wielu urzędów, dawnemu właścicielowi, który stawał się jego patronem – wyzwoleniec winien okazywać szacunek i posłuszeństwo.Półwolni – osoby, według prawa wolne, ale faktycznie doznające ograniczenia w korzystaniu ze swej wolności. Zalicza się do nich dłużników poddanych egzekucji osobistej, najemnych gladiatorów, osoby wykupione spod niewoli nieprzyjacielskiej aż do  czasu spłacenia sumy wykupu, dzieci sprzedane przez swoich ojców osobom postronnym na terenie państwa w specyficzny stan zależności.

Konkubinat: trwały związek dwojga wolnych osób, zawiązany i utrzymywany celowo jako związek pozamałżeński pomiędzy osobami, które nie miały względem siebie conubium, lub między którymi nie istniała zgodna wola pozostawania w małżeństwie. Ustawy cesarza Augusta w sprawie małżeństwa i obyczajów otworzyły drogę do bezkarnych związków pozamałżeńskich z kobietami, z którymi małżeństwo było zabronione (np. między senatorami a wyzwolenicami). Konkubinat w takich sytuacjach był dopuszczalny i powszechny, nie przynosił ujmy w społecznym odczuciu. Konkubinat był dogodniejszy od małżeństwa, szczególnie dla mężczyzn: ->konkubina nie była żoną, nie miała jej honorowego miejsca u boku męża, ani jej pozycji prawnej; ->dzieci dzieliły stan matki i jako dzieci pozamałżeńskie nie wchodziły pod władzę ojca i nie miały prawa do majątku ojca; w konkubinacie nie obowiązywał zakaz darowizn pomiędzy małżonkami; -;możliwość zerwania związku w każdym momencie bez żadnych ujemnych skutków prawnych – np. brak obowiązku zwrotu posagu. W czasie cesarstwa chrześcijańskiego pojawiły się próby walki z konkubinatem poprzez pogarszanie sytuacji konkubin i ich dzieci (np. zakaz przysporzeń na ich rzecz ze strony ojca). Konstantyn Wielki wydał ustanowił niedopuszczalność konkubinatu w sytuacji równocześnie istniejącego małżeństwa. Justynian zaniechał tej walki i ustanowi konkubinat jako niższą formę małżeństwa, z ograniczonymi skutkami – dzieciom przyznano ograniczone prawa spadkowe.

Powództwo windykacyjne: Rei vindicatio, służyło kwirytarnemu właścicielowi rzeczy do „wydobycia” jej od osoby nieuprawnionej. W roli powoda mógł wystąpić tylko taki pretendent, kto nie był posiadaczem rzeczy spornej, ale twierdził, że jest jej kwirytarnym właścicielem. Po zniesieniu własności kwirytarnej rei vindicatio mógł się posłużyć każdy właściciel. Dochodzić można było rzeczy materialnych, indywidualnie oznaczonych.

Metoda indukcyjna: rzymianie nie posługiwali sie definicjami gdyz uwazali ze nie sa one bezpieczne i napisałam ze opierali sie na przykładowych przypadkach a metoda dedukcujna polega na tym zeby z tych przypadków wyprowadzic tresc ogóla i ogóle pojecia. Polega na poznawaniu prawdy w drodze wnioskowania wiodącego od ogółu do szczegółów, czyli na przechodzeniu od ogólnych przesłanek lub zasad do szczegółowych rozwiązań.

Róznica pomiedzy depozytem nieregilarnym a pozyczka: mutuum - pożyczka – dłużnik otrzymywał od wierzyciela określoną ilość rzeczy zamiennych na własność, z obowiązkiem zwrotu takiej samej ilości rzeczy tej samej jakości.Pożyczka była tylko w interesie przyjmującego.Depozyt nieprawidłowy (depositum irregulare) –(przydatny dla bankierów) tutaj przedmiotem przechowania były rzeczy zamienne np. pieniądze. Depozytariusz mógł ich używać, miał obowiązek zwrotu takiej samej ilości takich samych rzeczy.Zawierany w interesie obu stron. przy pożyczce np. możesz dodać odsetki bez konsekwencji. Przy depozycie za odsetki groziła infamia, występuje culpa lata i levis. Przy depozycie deponent od depozytariusza może na drodze procesowej domagać się zwrotu danej rzeczy . Przy pożyczce nieregularnej chodzi przede wszystkim o pieniądze. Dostaje 10 monet, ale to są rzeczy oznaczone gatunkowo, więc mogę oddać komuś dziesięć innych monet w myśl zasady genus perire non censteur.

Jakie prawa przysługiwały kupujacemu w wyniku wad fizycznych: Rękojmia za wady prawne – mogło się okazać, że venditor sprzedał i wydał rzecz cudzą, albo, że na jego własnej sprzedanej rzeczy ciążyło ograniczone prawo rzeczowe. Za taką wadę sprzedawca ponosił odpowiedzialność zwaną rękojmią. Ewikcja – osoba trzecia, nie uczestnicząca w sprzedaży, z racji swojego prawa rzeczowego odebrała nabywcy rzecz obciążoną wadą prawną. Nabywca ponosił w ten sposób podwójną stratę i mógł dochodzić podwójnego odszkodowania od sprzedawcy: przy kupnie mancypacyjnym – za pomocą actio auctoritatis, przy kupnie konsensualnym – za pomocą stipulatio duplae.Z czasem odpowiedzialność z tytułu ewikcji została włączona do kontraktu emptio-venditio, wystarczyło zastosować actio empti. Kupujący miał wtedy do wyboru: stipulatio duplae albo dochodzenie odszkodowania indywidualnego wymierzane w procesie.Rękojmia za wady fizyczne. Przy rzeczach  oznaczonych gatunkowo dostawę wadliwego towaru uważano za niewykonanie umowy i dochodzono z tego tytułu odszkodowania. Problem rękojmi za wady fizyczne dotyczył tylko rzeczy indywidualnie oznaczonych, i obejmował: wady ukryte, które nie były dostrzegalne dla kupującego, wady jawne, które można było zauważyć. Za wady jawne sprzedawca nie odpowiadał. Ius civile zatrzymało się na odpowiedzialności zawinionej - jeśli sprzedawca wiedział o wadach, ale je zataił, lub gdy zapewniał o zaletach, których rzecz nie miała. Służyła temu actio empti. Wg edylów kurulnych sprzedawca winien znać rzecz sprzedawaną a jej wady ujawnić kupującemu np. choroby, charakter rzeczy. Jeśli ich nie ujawnił, odpowiadał za nie bez względu na to, czy o nich wiedział, czy nie. Nabywca w związku z tym miał do dyspozycji: actio redhibitoria – skuteczna w ciągu 6-ciu m-cy, nabywca odzyskiwał zapłaconą cenę za zwrotem rzeczy, actio quanti minoris – skuteczna w ciągu roku, nabywca mógł żądać obniżenia ceny do rzeczywistej wartości nabytku.Justynian rozciągnął zasady tej odpowiedzialności sprzedaż rzeczy wszelkiego rodzaju.

Spadek: Hereditas – spadek i przejście spadku ze spadkodawcy na dziedzica, czyli dziedziczenie wg prawa cywilnego. Oparte na Ustawie XII Tablic regulowane było surowymi przepisami, zgodnie z którymi spadkobranie ograniczało się do wąskiej grupy dziedziców. Było to wejście w ogół praw majątkowych zmarłego. Spadek cywilny otwierał się z mocy prawa

Reguły zasiedzenia: Zasiedzenie - nabycie własności  na rzeczy na skutek ciągłości posiadania przez czas określony prawem. Zasiedzenie następowało w postaci: Usucapio – starsza forma wg dawnego ius civile, dostępna tylko dla obywateli rzymskich i dotyczyła własności kwirytarnej. Po Konstytucji Karakali z 212 r. n.e. usucapio stała się dostępna dla wszystkich mieszkańców Imperium. Wymogi zasiedzenia własności: res habilis – rzecz podatna do zasiedzenia, titulus – słuszny i prawdziwy tytuł do wejścia w posiadanie rzeczy (np. umowa), fides – dobra wiara posiadacza – istniejąca przynajmniej w chwili wejścia w posiadanie, tempus – czas potrzebny do zasiedzenia (1 rok nieprzerwanego posiadania dla ruchomości, 2 lata dla nieruchomości; Justynian przyjął 2 lata dla ruchomości a 10 i 20 lat dla nieruchomości w zależności od tego, czy strony zamieszkiwały tę samą lub inną prowincję). Posiadacz mógł doliczyć czas posiadania swojego poprzednika, od którego to posiadanie nabył. possessio – possessio civilis – faktyczne władanie rzeczą dla siebie. Rzeczy wyłączone spod zasiedzenia to: skradzione, nabyte siłą, przemocą, posagowe, należące do kościoła, skarbu państwa, początkowo również grunty prowincjonalne. Posiadanie mogło zostać przerwane lub zawieszone. Jeżeli je przerwano – po ustaniu przerwy czas liczono od nowa. Jeżeli je zawieszono (np. na czas służby wojskowej) – po ustaniu zawieszenia czas liczył się dalej. Longi temporis praescriptio - zasiedzenie nadzwyczajne – pierwotnie zasiedzenie gruntów prowincjonalnych. Nadzwyczajne sposoby zasiedzenia to: usucapio pro herede – jeśli nie znaleźli się dziedzice, którzy przyjęli by spadek – każdy mógł wejść w jego posiadanie przez zasiedzenie po upływie 1 roku i nabyć na własność. usureceptio fiduciae causa – ktoś przenosił na zasadzie zaufania posiadanie rzeczy i po zaspokojeniu należności mógł domagać się zwrotnego przeniesienia tej własności.Za Justyniana obie postacie zasiedzenia połączono, zachowano jedynie dwoistość nazwy. Różnice pomiędzy zasiedzeniem zwyczajnym a nadzwyczajnym sprowadzają się do: okresu zasiedzenia (nadzwyczajne zasiedzenie to 30 lat lub 40 lat przy gruntach kościelnych),odrzucenie wymogu słusznego tytułu i dopuszczenie do zasiedzenia rzeczy skradzionych

Warunek: Warunek (condicio) – zdarzenie przyszłe i niepewne, od którego uzależniano skuteczność czynności prawnej. Z tej możliwości korzystano w Rzymie bardzo intensywnie, zwłaszcza przy urządzaniu spraw spadkowych. Jurysprudencja rzymska wyróżniała następujące typy warunków:warunek zawieszający (condicio suspensiva) – skutki czynności prawnej zależą od zaistnienia zdarzenia przyszłego niepewnego, mogą więc nastąpić dopiero po ziszczeniu się warunku, mogą też nie nastąpić wcale.warunek rozwiązujący (condicio resolutiva) – skutki czynności prawnej następują od razu, ale mają ustać po ewentualnym spełnieniu się warunku.  warunek potestatywny (condicio potestativa) – niepewne zdarzenie było zależne od woli warunkowo uprawnionego; warunki potestatywne umożliwiały kształtowanie postaw osób zainteresowanych. Jeśli osoba zainteresowana w sposób nieuczciwy uniemożliwiła spełnienie się takiego warunku – przyjmowano fikcję, jakoby warunek ten się spełnił.warunek losowy (condicio casualis) – niepewne zdarzenie było niezależne od woli warunkowo uprawnionego, warunek mieszany (condicio mixta) – zależne częściowo od woli uprawnionego warunkowo, częściowo zaś od przypadku, warunek niemożliwy do spełnienia (condicio impossibilis) w sensie niemożliwości fizycznej lub prawnej. W zasadzie warunek mógł być dołączany do każdego aktu prawnego. Istniały jednak w prawie rzymskim czynności prawne nie dopuszczające ograniczenia ich skuteczności przez warunek lub termin. Należały do nich: objęcie spadku, uwłasnowolnienie spod władzy ojcowskiej, ustanowienie opiekuna, uznanie długu, zapis z wyboru, przysposobienie

Wina akwiliańska:...