przygody-tomka-sawyera.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na

stronie wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez

fundację Nowoczesna Polska .

MARK TWAIN

Przygody Tomka Sawyera

ł.  ń



Większość przygód, opowieǳianych w tej książce, zdarzyła się rzeczywiście; w jednej

czy dwóch ja sam byłem bohaterem, w innych — moi szkolni koleǳy. Huck Finn

jest portretem z natury. Tak samo Tomek Sawyer, ale nie według jednego pierwo-

wzoru: jest on połączeniem charakterów aż trzech chłopców, których znałem, może

zatem uchoǳić za pewną kombinację psychologiczną. ǲiwne zabobony, o których

w książce jest mowa, panowały powszechnie wśród ǳieci i niewolników Zachodu

w czasie naszej historii.

Choć głównym celem mojej książki jest zabawienie młoǳieży, męskiej i żeńskiej

— spoǳiewam się jednak, że i dorośli nie będą od niej stronić, drugim bowiem

moim zamiarem było w zabawnym stylu przypomnieć dorosłym, jakimi oni sami

kiedyś byli, jak czuli, myśleli, mówili i jakie sami płatali ﬁgle.

Hartford, 

Autor

ł 

— Tomek!

Cisza.

— Tomek!

Cisza.

— Gǳie go znowu poniosło? Tomek‼

Starsza pani zsunęła okulary na nos i rozejrzała się po pokoju ponad szkłami; po-

tem podniosła je na czoło i rozejrzała się ponownie. Dla takiego drobiazgu jak Tomek,

patrzyła przez okulary rzadko — prawie nigdy. Były to przecież jej odświętne oku-

lary, świadectwo jej wytwornego stylu, w gruncie rzeczy zupełnie niepotrzebne. Tak

samo dobrze mogłaby patrzeć przez parę żelaznych obrączek. Chwilę rozglądała się

zdumiona, potem powieǳiała bez gniewu, ale dość głośno, tak aby meble w pokoju

mogły ją usłyszeć:

— No, czekaj, jak cię dorwę, to cię…

Nie dokończyła; schyliła się i zaczęła szturchać miotłą pod łóżkiem. Aż się zady-

szała przy tym, ale na światło ǳienne wylazł tylko kot.

— Co ja mam z tym chłopakiem. Nigdy nie wiem, gǳie on się poǳiewa!

Podeszła do otwartych drzwi, stanęła na progu i rozejrzała się po rachitycznych Ogród

krzakach pomidorowych porośniętych ǳikim zielskiem, to znaczy: rozejrzała się po

ogroǳie. Tomka ani śladu. Zawołała głośno:

— Hop, hop! Tomek‼

albo mnie rozśmieszy — to już koniec, złość mi mĳa i nawet nie mogę mu dać po-

rządnego klapsa. Och, on o tym świetnie wie. Bóg mi świadkiem, że nie spełniam

swoich obowiązków względem tego chłopca. „Rózeczka ǳieciom nigdy nie zawaǳi”

— mówi Pismo Święte. Grzech i męki piekielne ściągam na nas oboje — bo diabeł

w nim sieǳi. Ale, mój Boże, to przecież sierotka. Syn mojej świętej pamięci roǳo-

nej siostry. Biedactwo! Ile razy mu daruję, mam wyrzuty sumienia, że zaniedbuję

jego wychowanie, a jak mu złoję skórę — to mało mi serce potem nie pęknie z ża-

lu. Tak, życie człowieka zroǳonego z niewiasty jest krótkie i pełne trosk, jak mówi

Pismo Święte, i wielka to prawda. ǲiś po południu na pewno pójǳie na wagary

i za karę będę musiała kazać mu jutro pracować. Straszna to bęǳie rzecz dla niego

— pracować w nieǳielę, gdy inni chłopcy będą mogli bawić się i robić co im się

podoba. Zwłaszcza, że Tomek z całego serca nie cierpi pracy, ale muszę spełnić mój

obowiązek, bo inaczej byłabym sprawczynią jego wiecznej zguby.

Tomek istotnie poszedł na wagary i świetnie się bawił. Wrócił do domu tuż przed

kolacją i zabrał się do pomocy małemu Murzynkowi w rąbaniu drzewa na podpałkę.

Pomoc polegała na tym, że Tomek opowiadał Jimowi swoje przygody, a Jim wykony-

wał trzy czwarte pracy. Sid, młodszy brat Tomka (a ściśle: brat przyrodni), skończył

już przyǳieloną mu pracę (zbierał drzazgi), bo był to chłopiec grzeczny, który nie

miał w sobie awanturniczego i niespokojnego ducha.

Podczas kolacji Tomek kradł cukier, ilekroć tylko nadarzyła się sposobność, zaś

ciotka Polly zadawała mu podstępne i zdraǳieckie pytania, aby wyciągnąć z niego

kompromitujące zeznania. Jak wszyscy luǳie prostoduszni, uważała się za mistrzynię

dyplomatycznej przebiegłości i swoje najbarǳiej przejrzyste podstępy miała za cuda

niezwykłej przenikliwości.

— Gorąco było ǳiś w szkole, Tomku? — pytała.

— Tak, ciociu.

— Strasznie gorąco, prawda, Tomku?

— Tak, ciociu.

— I nie miałeś ochoty pójść nad rzekę?

Tomek lekko się zaniepokoił, tknęło go niemiłe przeczucie. Spojrzał nieufnie na

ciotkę Polly, ale nie wyczytał z jej twarzy nic podejrzanego. Odpowieǳiał więc:

— Nie, ciociu, nie barǳo.

Ciotka wyciągnęła rękę i dotknęła koszuli Tomka.

  Przygody Tomka Sawyera



Naraz usłyszała lekki szelest za swoimi plecami. Obróciła się w samą porę, aby

chwycić przemykającego chłopca za kołnierz i uniemożliwić mu ucieczkę.

— A, mam cię! Że też od razu nie pomyślałam o spiżarni! Coś tam robił?

— Nic.

— Nic! Popatrz na swoje ręce! I na buzię! Co się tak lepi?

— Nie wiem, ciociu.

— A ja wiem: konﬁtury! Sto razy ci mówiłam, że złoję ci skórę, jak mi tkniesz

konﬁtury. Dawaj rózgę!

— O rany, ciociu! Obejrzyj się! Prędko!

Ciotka Polly odwróciła się gwałtownie, zaǳierając ze strachu spódnicę do gó-

ry. W tej samej chwili chłopiec dopadł już wysokiego parkanu i zniknął po drugiej

stronie. Ciotka stała przez chwilę oszołomiona, a potem wybuchnęła serdecznym

śmiechem.

— A to urwis! Chyba już nigdy nie zmądrzeję! Tyle razy nabrał mnie przecież

na ten kawał. Ale nie ma większego osła niż stary osioł. I jak można przewiǳieć, co

ten chłopak znowu wymyśli. Zwłaszcza że doskonale wie, na ile może sobie pozwo-

lić i ile wytrzymuje moja cierpliwość. Niech tylko na chwilę odwróci moją uwagę Obowiązek, Grzech,

Piekło, Sierota,

Wychowanie

— Ale teraz nie jest ci już gorąco?

Była barǳo zadowolona z siebie, że w tak sprytny sposób sprawǳiła, iż koszula

jest sucha, a przy tym nikt się nie domyśla, do czego zmierza. Ale Tomek już odgadł,

czego ma się spoǳiewać i uprzeǳił jej następne pytanie:

— Kilku chłopaków zmoczyło sobie głowy pod studnią… ja też… nawet mam

jeszcze mokre włosy, wiǳisz?

Ciotka była zła, że przeoczyła ten oczywisty fakt i że podstęp się nie udał. Nagle

olśniła ją nowa, natchniona myśl: — Żeby podstawić głowę pod studnię, nie trzeba

było odpruwać kołnierzyka, który ci przyszyłam, prawda?

Niepokój zniknął z twarzy Tomka. Szybko odpiął bluzę i triumfalnie pokazał nie

naruszony kołnierzyk.

Podstęp

— A niech cię! Mogłabym przysiąc, że byłeś na wagarach i kąpałeś się w rzece.

Jesteś jednak lepszy niż mi się wydawało — na razie. Możesz już iść.

Była trochę zła, że zawiodła ją wroǳona przenikliwość, ale w gruncie rzeczy

ucieszyła się, że Tomek przypadkiem zabłąkał się na drogę posłuszeństwa.

Nagle odezwał się Sid:

— Wiesz, ciociu, wydaje mi się, że przyszyłaś kołnierzyk białą nitką, a teraz jest

przyszyty czarną.

— Co? Jak? Rzeczywiście przyszyłam go białą nitką! Tomku!

Ale Tomek nie czekał na ciąg dalszy. Znalazłszy się za drzwiami, zawołał:

— Jeszcze za to oberwiesz, Sid!

Sieǳąc już w bezpiecznym schronieniu, Tomek zbadał dwie grube igły, wpięte

pod klapą kurtki. Obie były owinięte nitkami, jedna czarną, druga białą.

— Gdyby nie Sid, nigdy by się nie połapała — mruknął. — Do licha! Raz szyje

białą, a raz czarną nitką! Mogłaby się wreszcie zdecydować na jedną, bo nigdy nie

pamiętam, na którą teraz jest kolej. Ale jedno jest pewne — spiorę Sida na kwaśne

jabłko!

Tomek nie był choǳącym wzorem chłopców. Znał wprawǳie taki wzór, ale żywił

do niego głęboki wstręt i pogardę.

Dwie minuty później Tomek zapomniał o wszystkich swoich zmartwieniach. Nie

dlatego, że jego troski były mniej dokuczliwe niż te, które dręczą dorosłych, ale po

prostu dlatego, że nowe, wspaniałe zainteresowanie przegnało je na jakiś czas z głowy.

To nowe zainteresowanie dotyczyło barǳo oryginalnej metody gwizdania, którą Muzyka

zdobył od pewnego Murzyna. Teraz pałał żąǳą wypróbowania tej sztuki. Był to jakby

osobliwy ptasi świergot, polegający na tym, że w króciutkich odstępach czasu na-

leżało lekko uderzać językiem o podniebienie. ǲięki pilności i wytrwałości Tomek

opanował wkrótce tę metodę do mistrzostwa. Z ustami pełnymi melodii, a duszą

pełną uniesienia szedł teraz ulicą i doznawał uczucia astronoma, który odkrył nową

planetę — z tym, że radość chłopca była niewątpliwie większa.

W ten długi letni wieczór było jeszcze zupełnie jasno. Nagle Tomek przestał Obcy

gwizdać. Stał przed nim ktoś obcy: chłopak odrobinę wyższy od niego. Pojawienie

się nowego przybysza, nieważne jakiego wieku i płci, stanowiło w małej mieścinie St.

Petersburg wstrząsające wydarzenie.

Chłopiec był porządnie ubrany, nawet zbyt porządnie jak na ǳień powszedni. Strój

Zdumiewające! Czapkę miał niczym prosto z wystawy! Niebieska sukienna bluza,

zapięta na wszystkie guziki, była nowa i elegancka, tak samo spodnie. Na nogach

miał buty, chociaż to był tylko piątek! Miał nawet kokardę z barwnej wstążki! Było

w nim w ogóle coś wielkomiejskiego, co oburzyło Tomka aż do głębi. Im dłużej

pożerał wzrokiem to wspaniałe zjawisko, im wyżej zaǳierał nosa w pogarǳie dla

jego elegancji, tym nęǳniejszy wydawał mu się jego własny wygląd. Obaj chłopcy

  Przygody Tomka Sawyera



milczeli. Gdy jeden się poruszył, poruszył się i drugi — ale tylko bokiem i w kółko.

Cały czas mierzyli się wzrokiem. Wreszcie Tomek powieǳiał:

— Chcesz oberwać?

— Tylko spróbuj!

— Zaraz mogę to zrobić.

— Nie dasz rady.

— Spokojna głowa.

— Nie wierzę!

— Przekonasz się!

— Nie!

— Tak!

Pełne napięcia milczenie. Potem Tomek zaczął na nowo:

— Jak się nazywasz?

— A co cię to obchoǳi?

— Jak będę chciał, to bęǳie mnie obchoǳić.

— To czemu nie chcesz?

— Jak bęǳiesz dużo gadał, to zechcę.

— Dużo, dużo, dużo!… No i co?

— Myślisz, że jesteś taki wielki elegant, co? Mógłbym sobie jedną rękę przywiązać

na plecach, a drugą cię sprać, gdybym tylko chciał.

— To czemu tego nie zrobisz? Ciągle tylko gadasz, że możesz.

— Nie zaczynaj, bo ci dołożę.

— Phi! Takich jak ty wiǳiałem już wielu.

— Też mi ważny elegancik! Hu, hu, co za prześliczny kapelusik!

— Jak ci się tak barǳo nie podoba, to mi go zdejmĳ. Ale nieprędko się potem

wyliżesz.

— Kłamiesz!

— Ty sam kłamiesz! — Tchórz! Chciałby się bić, a trzęsie portkami ze strachu!

— Zjeżdżaj stąd!

— Zamknĳ się, bo cię stuknę kamieniem w łeb!

— Czyżby?

— Zobaczysz!

— Więc czemu tego nie robisz? Ciągle tylko gadasz! Po prostu się boisz!

— Wcale się nie boję!

— Trzęsiesz się ze strachu!

— Nie!

— Tak!

Znowu zamilkli. Znowu zaczęło się wzajemne okrążanie i mierzenie oczami. Kłótnia, Konﬂikt,

Bĳatyka, Honor,

ǲieciństwo

  Przygody Tomka Sawyera



Wreszcie stanęli w pozycji bojowej.

— Wynoś się stąd! — krzyknął Tomek.

— Sam się wynoś!

— Nie chce mi się!

— Mnie też!

Stali tak naprzeciw siebie, wysunąwszy po jednej noǳe dla lepszej równowagi,

i dysząc nienawiścią, z całej siły napierali na siebie. Żaden jednak nie mógł uzyskać

przewagi. Wreszcie, czerwoni z wysiłku jak buraki, z zachowaniem wszelkich ostroż-

ności odstąpili od siebie.

— Ty szczeniaku! — rzucił Tomek. — Powiem o wszystkim mojemu starszemu

bratu, on cię załatwi małym palcem.

— Gwiżdżę na twojego starszego brata! Mój brat jest większy od twojego. Prze-

rzuci go przez ten parkan jedną ręką.

(Oczywiście bracia byli zmyśleni).

— Kłamiesz!

— Gadaj sobie dalej!

Tomek dużym palcem u nogi narysował na ziemi kreskę i powieǳiał:

— Spróbuj przekroczyć tę linię, a stłukę cię na miazgę.

Nieznajomy natychmiast przekroczył kreskę, mówiąc:

— Zobaczymy, czy naprawdę to zrobisz.

— Nie zbliżaj się do mnie! Uważaj!

— No, miałeś coś zrobić! Na co czekasz?

— Do licha! Za marny grosz to zrobię!

Nieznajomy wyciągnął z kieszeni dwie drobne monety i szyderczo nadstawił je

Tomkowi. Tomek uderzeniem strącił pieniąǳe na ziemię.

W okamgnieniu chłopcy rzucili się na siebie i sczepieni jak dwa zaciekłe koguty,

zaczęli się tarzać po ziemi. Targali się za włosy, szarpali ubrania, okładali się pięściami,

rozdrapywali nosy i okrywali kurzem i sławą. Wreszcie sytuacja poczęła się krysta-

lizować. Wśród bitewnej kurzawy pojawił się Tomek, sieǳący okrakiem na wrogu

i młócący go pięściami.

— Masz dosyć? — wysapał.

Chłopak usiłował wyrwać się z uścisku i ryczał wniebogłosy, głównie ze złości.

— Masz dosyć? — i Tomek zaczął młócić na nowo.

Wreszcie chłopak wykrztusił: „dosyć” i Tomek puścił go, mówiąc:

— Zapamiętaj to sobie! Na przyszłość dobrze uważaj, z kim zaczynasz!

Nieznajomy odszedł szybko, otrzepując ubranie, płacząc i pociągając nosem. Raz

po raz oglądał się za siebie i wygrażał Tomkowi, co mu zrobi, gdy następnym ra-

zem dorwie go w swoje ręce. Tomek odpowieǳiał szyderczym śmiechem i z miną

zwycięzcy ruszył do domu. Ledwie się jednak odwrócił, tamten rzucił w Tomka ka-

mieniem i traﬁł go mięǳy łopatki. Potem pędem rzucił się do ucieczki. Tomek gonił

zdrajcę aż do domu i przy okazji dowieǳiał się, gǳie mieszka. Jakiś czas patrolował

przy bramie, wzywając nieprzyjaciela, by stanął z nim do walki. Ale nieprzyjaciel tylko

stroił do niego miny przez okno. Wreszcie pojawiła się matka nieprzyjaciela, nazwała

Tomka złym, wstrętnym, ordynarnym chłopakiem i kazała mu odejść. Odszedł więc,

ale zapowieǳiał, że jeszcze go dostanie w swoje ręce.

Tego wieczora Tomek barǳo późno wrócił do domu. Kiedy ostrożnie wchoǳił

przez okno, wpadł prosto na ciotkę, czyhającą na niego w zasaǳce. Gdy zobaczyła,

w jakim stanie znajduje się jego ubranie, z całą stanowczością postanowiła skazać go

w nieǳielę na ciężkie roboty.

ł 

Nadszedł nieǳielny ranek. Słońce świeciło promiennie, cały świat dyszał radością lata Wiosna, Radość

i kipiał życiem. W każdym sercu dźwięczała muzyka, a jeśli serce było młode, pieśń

sama cisnęła się na usta. Uśmiech był na każdej twarzy i wiosna w każdym ruchu.

Akacje okryły się kwieciem, powietrze przepojone było zapachem kwiatów.

Niedalekie wzgórza, spoglądające ze swej wyniosłości na miasteczko, pełne były

zieleni i kusiły obietnicą ciszy, szczęścia i beztroskich marzeń.

Na bocznej uliczce pojawił się Tomek z wiadrem rozrobionego wapna i pęǳlem

na długim trzonku. Spojrzał na parkan i wszelka radość zgasła na jego twarzy, a dusza

pogrążyła się w głębokim smutku. Parkan miał trzyǳieści metrów długości i ponad

  Przygody Tomka Sawyera



Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: