serce-oskarzycielem.pdf

(95 KB) Pobierz
748865072 UNPDF
Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na
stronie wolnelektury.pl .
Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez
EDGAR ALLAN POE
Serce — oskarżycielem
ł. ł ś
Bez wątpienia — jestem zbyt nerwowy, strasznie nerwowy, zawszem był taki… Na
jakiej wszakże zasadzie chcecie koniecznie upatrzyć we mnie szaleńca? Choroba za-
ostrzyła moje zmysły — nie znicestwiła ich — nie przytłumiła. Ponad innymi zmy-
słami — słuch mój górował niezwykłą czujnością. Słyszałem wszystko, cokolwiek
działo się w niebiosach i na ziemi. Słyszałem wieleć z tego, co się działo w piekle.
Skądże mi do szaleństwa? Chwila uwagi! Baczcie jeno, z jakim nadmiarem zdrowia
i pogody ducha mogę wam opowiedzieć wszystko, co się stało.
Określenie tego, jakim sposobem wiadoma myśl powstała pierwotnie w mym
mózgu, wymyka się wszelkim możliwościom. Wszakże od chwili powstania myśl
ta przebywała we mnie dniem i nocą. Przedmiot? Myśl była bez przedmiotu. Była
pozbyta¹ wszelkiej namiętności.
Lubiłem poczciwego starucha. Nigdy mi nic złego nie uczynił. Nigdy mnie nie Oko, Zbrodnia
uraził. Nie pożądałem zgoła jego złota. Przypuszczenia moje dotyczą raczej jego oka…
Tak, to było to! Miał jedno oko podobne do sępiego — oko płowoniebieskie, bielmem
przysłonięte. Ilekroć to oko zwracało się ku mnie, tylekroć krew we mnie stygła, i oto
— z wolna — stopniowo — uknuła mi się w głowie zachcianka odebrania starcowi
życia, aby w ten sposób raz na zawsze uwolnić się od jego oka.
Otóż właśnie, tu tkwi sęk! Sądzicie mnie szalonym². Szaleni nie wiedzą nic a nic. Szaleniec
Gdybyście mogli jednak podpatrzeć, jak sprawnie działałem! — Jak ostrożnie, jak
zapobiegliwie, jak przebiegle zakrzątnąłem się dokoła mej roboty! Nigdy nie byłem
dla starucha tak uprzejmy, jak w ciągu całego tygodnia, który poprzedzał spełnienie
morderstwa. I co noc — około północy — pokręcałem zasuwę jego drzwi — i otwie-
rałem je — o, jakże bezszmernie³! I w chwili, gdym uchylał drzwi na objętość mej
głowy, wsuwałem ślepą latarnię, zamkniętą szczelnie, szczelnie zamkniętą, wzbrania-
jącą przypustu⁴ najmniejszemu promieniowi — w ślad za nią wtłaczałem głowę. O,
moglibyście się uśmiać, widząc, jak zręcznie wtłaczałem głowę. Nadawałem jej ruch
powolny, bardzo, bardzo powolny, by nie zakłócić snu starca. Dobrą godzinę mu-
siałem tracić na przewleczenie mej głowy poprzez otwór tak daleko w głąb, aby go
oglądać zmożonego snem na łożu. Szaleniec — czyż zdobyłby się na taki rozsądek?
I w chwili, gdy głowa moja przebywała goła w pokoju, odsłaniałem latarnię w spoko-
ju, ostrożnie — o, jakże ostrożnie, jak ostrożnie! Zawiasa⁵ bowiem powrzaskiwała.
Odsłaniałem jeno tyle, ile było trzeba, ażeby jedna, niepochwytna nić światła trafiła
¹ oya — popr.: pozbawiona.
² sicie mie saloym (przestarz.) — sądzicie, że jestem szalony.
³ esmerie (neol.) — bez szmeru, bezszelestnie.
⁴ rys (neol.) — dostęp.
⁵ aiasa (przestarz.) — dziś: zawias.
748865072.001.png
 
do sępiego ślepia. I w tej czynności ćwiczyłem się przez siedem długich nocy — co
noc — o samej północy, lecz zastawałem zawsze ślepie zamknięte, nie mogłem prze-
to dopełnić mego zamiaru, nie starzec bowiem mnie męczył, lecz jego Złe Oko. I co
rano, gdy dzień świtał, wchodziłem bezczelnie do jego pokoju, zawiązywałem z nim
śmiało rozmowę⁶, nazywając go po imieniu głosem serdecznym i zapytując, jak spę-
dził noc. Owóż — wyznajcie, że staruch — zaprawdę — musiałby chyba posiadać
duszę nadzwyczaj przenikliwą — aby wpaść na domysł, że co noc o samej północy
badam go zdjętego snem.
Ósmej nocy powziąłem większą jeszcze baczność przy rozwieraniu drzwi. Mniejsza
wskazówka zegara szybciej się porusza, niźli wówczas dłoń moja. Nigdy, do czasu tej
nocy, nie odczułem tak w pełni mych sił — bystrości mego umysłu. Pomyśleć jeno,
żem był tuż, ja — cierpliwy rozwieracz drzwi — a jemu nawet nie śniło się o tym,
co czynię i co zamierzam potajemnie! Na myśl o tym — uroniłem nieco śmiechu
— i, być może, starzec mnie posłyszał, gdyż znienacka poruszył się na łożu, jakby się
ocknął. W takiej chwili — sądzicie zapewne, że się cofnąłem? — Bynajmniej! Pokój
jego był czarny niby smoła — tak się w nim zagęstwiły cienie — okiennice bowiem
z obawy złodziei⁷ były starannie zamknięte; tedy wiedząc, że starzec nie może dojrzeć
półrozwarcia drzwi, rozchylałem je nadal coraz więcej, coraz szerzej. Przesunąłem już
mą głowę i dotarłem do chwili odsłonięcia latarni, gdy duży mój palec pośliznął się
na blaszanym zamku i starzec, wyprostowawszy się na łóżku, zawołał: „Kto tam?”
Znieruchomiałem całkowicie i nie odrzekłem nic. Przez godzinę całą nie poruszyłem
ani jednym ścięgnem i przez cały ten czas nie słyszałem, aby się do snu ponownie
układał. Trwał wciąż w postawie siedzącej, na czatach — zupełnie tak samo jak ja,
gdy po całych nocach nasłuchiwałem świerszcza ukrytego w murze.
Lecz oto posłyszałem wątły jęk i wnet poznałem, że był to jęk śmiertelnego prze- Strach
rażenia. Nie był to jęk bólu ani rozpaczy — o, nie! Był to głuchy i zdławiony wydech,
który się dobywa ze dna duszy, zmiażdżonej przestrachem. Znałem dobrze ów wy-
dech. Przez wiele nocy o samej północy, gdy spał świat wszystek, wyrywał się on
z mej własnej piersi, wyotchłaniając⁸ swym straszliwym echem widma trawiących
mię przerażeń. Powtarzam: znałem go dobrze. Wiedziałem, czego doznawał starzec,
i czułem dlań litość, chociaż się śmiało coś w mym sercu. Wiedziałem, że trwa ock-
niony od chwili pierwszego, maluczkiego szmeru, gdy się przewracał na łożu.
Lęk jego wciąż się wzmagał. Starał się, ale nie mógł przekonać siebie samego, że Śmierć
lęk to bez przyczyny. Mówił sam w sobie: „To nic innego, jeno wiatr w kominie —
to tylko mysz przemknęła wzdłuż podłogi” — albo: „to tylko świerszcz zazgrzytał”.
Tak, silił się dodać sobie otuchy takimi domysłami, ale to sysko yo aareme .
Wszystko było nadaremne, albowiem śmierć, która się zbliżała, przeszła obok niego Cień, Przeczucie
ze swym wielkim, czarnym cieniem i spowiła weń swoją ofiarę. I właśnie żałobna
przemoc niewidzialnego cienia zdziałała, iż yc (chociaż starzec nic nie widział
i nie słyszał) pobyt mej głowy w pokoju.
Przeczekawszy czas długi — bardzo cierpliwie i nie słysząc, aby się do snu po-
nownie układał, postanowiłem odsłonić z lekka latarnię; lecz tak z lekka, tak z lekka,
jakby wcale nie. Odsłoniłem ją wreszcie tak niepostrzeżenie, tak niepostrzeżenie, że
trudno to sobie nawet wyobrazić, aż w końcu samotny, blady promień, na kształt
nici pajęczej, wysunął się ze szczeliny i padł na sępie oko.
Rozwarte było, na oścież rozwarte i wpadłem we wściekłość w tej samej chwili,
gdy je ujrzałem. Ukazało mi się z doskonałą jasnością — całe — w zadymce błękitnej
⁶ aiya romo — dziś popr.: nawiązywać rozmowę.
⁷ oay oiei — z obawy przed złodziejami.
⁸ yocaia (neol.) — być może: wydobywać z otchłani.
   Serce oskarżycielem
i powleczone pokalaną błoną, której widok zmroził mnie aż do szpiku kości. Z całej
twarzy jednak i z całej postaci starucha nie mogłem dojrzeć nic, prócz tego, com
zobaczył. Skierowałem bowiem promień, jakby pod wpływem instynktu, nie gdzie
indziej, jeno właśnie w samo sedno przeklętego miejsca.
Otóż tedy — czyż wam nie nadmieniłem, że to, co uważacie za szaleństwo, jest Szaleństwo
jeno przeczuleniem zmysłów?
Otóż — powiadam wam — dotknął mych uszu głuchy, zdławiony, częstotliwy Serce, Dźwięk
szmer, podobny do tego, który wytwarza zegarek, owinięty w watę. ik po-
znałem tak samo i niezgorzej… Było to bicie serca w piersi starucha. Dźwięk ów Morderstwo, Szaleństwo
wzmógł moją wściekłość, na kształt uderzeń bębna, które podjudzają odwagę żołnie-
rza. Wszakże pohamowałem się raz jeszcze i trwałem nadal bez ruchu.
Oddychałem z trudnością. Znieruchomiłem w dłoni latarnię. Sposobiłem się do
utrwalenia promyka wręcz — na samym ślepiu. A jednocześnie serce biło na alarm
nieco mocniej. Uderzenia jego nabierały co chwila pośpiechu i nabierały co chwila
odgłosu. e msoeo raoooiesa przerażenie starca dosięgało kresów
ostatecznych. Odgłos owych uderzeń z każdą chwilą — powtarzam — stawał się
mocniejszy i mocniejszy! Uważnież mnie słuchacie? Wszakże was uprzedziłem, że
jestem nerwowy, i rzeczywiście — jestem nerwowy.
I oto — w pełni nocy, wpośród przeraźliwego milczenia tego starego domostwa
— ów tak osobliwy szmer poraził mnie niepokonanym lękiem. W przeciągu kilku
mgnień następnych wściągałem się i trwałem nieporuszenie. Lecz odgłos uderzeń
wciąż wzmagał się i wzmagał. Zdawało mi się, że serce pęknie. I oto ogarnęła mnie
troska nowa! Dźwięk ów mógł dolecieć uszu sąsiada! Godzina starca wybiła! Wyjąc
wniebogłosy, odsłoniłem nagle latarnię i wdarłem się do pokoju. Staruch wydał jeno
tylko okrzyk — jeden — jedyny, w okamgnieniu cisnąłem nim na oślep o podłogę
i przytłoczyłem go całym miażdżącym ciężarem łoża. I tu się dopiero uśmiechną-
łem radośnie na widok tak wynagrodzonych trudów. Lecz przez kilka minut serce
się ozywało zakapturzonym wydźwiękiem. Ta wszakże okoliczność nie trwożyła mię
zgoła, nikt bowiem nie mógł poprzez mury dosłyszeć owego wydźwięku. A i ten
się z wolna uciszył. Staruch był martwy. Podniosłem łoże i zbadałem ciało. Tak, na
miejscu padł trupem — na miejscu. Przyłożyłem mu dłoń do serca i przetrzymałem
ją tam kilkanaście minut. Ani śladu tętna. Padł trupem na miejscu. Odtąd już jego
ślepie nie będzie mnie dręczyło.
Jeśli trwacie w przekonaniu, że jestem szalony — przekonanie owo pierzchnie, Trup, Grób, Zbrodniarz
gdy wam opiszę, jakich przebiegłych sposobów użyłem dla ukrycia trupa. Noc nad-
chodziła, a ja pracowałem pośpiesznie, chociaż w milczeniu. Odciąłem głowę, a po-
tem ręce — a potem — nogi.
A potem wyłamałem trzy deski z podłogi i złożyłem wszystek zespół⁹ pomiędzy
dranicami¹⁰. A potem przystosowałem deski do dawnego miejsca tak zręcznie, tak
chwacko, że żadne oko ludzkie — nawet eo oko — nie mogłoby dojrzeć nic podej-
rzanego. I nic nie było do zmycia, ani jednej plamy, ani jednego śladu krwi. Byłem
zbyt z tym zapobiegliwy. Nic nie zostało na dnie pełnego przed chwilą cebrzyka! Cha,
cha!
Gdy dokonałem tych wszystkich zabiegów, była godzina czwarta i ciemno, jak
o północy. Podczas gdy zegar wydzwaniał godzinę, zapukano do drzwi od ulicy. Lek-
ko mi było na sercu, gdy szedłem otworzyć — czegóż bowiem bać się mogłem —
oecie ? Weszło trzech ludzi, którzy z przedoskonalonym ugrzecznieniem przedsta-
wili mi się jako urzędnicy policyjni. Pono ktoś z sąsiadów słyszał nocą jakiś okrzyk,
⁹ sysek es — cały zespół (agmentów ciała).
¹⁰ raica — deska z drzewa iglastego.
   Serce oskarżycielem
mię dręczyć ból głowy i zdawało mi się, że mi dzwoni w uszach. Oni wszakże nie
powstali z swych siedzeń i rozmawiali nieustannie. Dzwonienie wyraźniało. Trwało
wciąż i wyraźniało coraz bardziej. Wzmogłem swoją gadatliwość, aby się odczepić
od owego wrażenia. Lecz dzwoniło dobitnie i przybrało cechy zgoła nieodparte, aż
w końcu wykryłem, że to nie w uszach moich dzwoni.
Bez wątpienia — bardzo wówczas pobladłem. Lecz gawędziłem ze zdwojoną jesz-
cze płynnością i głosem podniesionym. Dźwięk wciąż się rozrastał — co miałem
począć? Był to smer cy aioy csoliy smer ieykle ooy o eo
kry yara earek oiiy a .
Oddychałem z trudnością. Urzędnicy nie słyszeli jeszcze. Zacząłem gadać szybciej
i z większą gwałtownością, ale szmer wzmagał się nieustannie. Wstałem i wszcząłem
spór o jakieś drobnostki w tonie wielce wzniosłym, z przydatkiem gestów popędli-
wych, lecz szmer się wzmagał — wzmagał nieustannie. Czemuż ci ludzie nie cc
stąd odejść? Tam i sam — ciężkimi i wielkimi krokami zacząłem odmierzać pokój,
jakby rozjątrzony uwagami moich rozmówców. Lecz szmer wzrastał miarowo. O,
Boże! Cóż miałem począć? Burzyłem się — plotłem trzy po trzy — przeklinałem.
Poruszałem krzesłem, na którym siedziałem, szurałem nim po podłodze. Wszakże
szmer wciąż trwał i wzmagał się bez końca, Krzepnął¹¹ coraz bardziej — coraz bar-
dziej i wciąż coraz bardziej. A goście wciąż gadali — i uśmiechali się — i żartowali.
Możliweż to, że nic nie usłyszeli? Boże wszechmogący! Nie, nie! Słyszeli! — Do-
myślali się! — ieieli ! Bawili się jeno moim przerażeniem! Tak pomyślałem —
i dotąd jeszcze tak myślę. Wszystko byłoby łatwiejsze do zniesienia, okrom¹² tego
pośmiewiska. Nie mogłem znieść dłużej tych uśmiechów! Uczułem, że albo krzyczeć
muszę, albo skonać! I teraz jeszcze — czy słyszycie? — Nasłuchujcie! Coraz głośniej,
coraz głośniej, wiecznie głośniej, iecie oie !
— „Nikczemni! — krzyknąłem — Nie udawajcie dłużej! Wyznaję wszystko! Ze-
rwijcie te deski! To — tam! To — tam! To — trzepot eo straszliwego serca!”
¹¹ kre — tu: przybierać a sile; por.: krzepa.
¹² okrom — oprócz.
   Serce oskarżycielem
dzięki temu powstało podejrzenie, że zaszło coś złego — podano wiadomość do biura
policji — i ci panowie (urzędnicy) przybyli właśnie, jako wysłańcy, gwoli zbadania
miejsca.
Uśmiechnąłem się — jakież bowiem miałem powody do obaw? Gościnnie po-
witałem tych jegomościów. „Co do krzyku — rzekłem — sam właśnie przez sen
krzyknąłem. Stary zaś człeczyna — dorzuciłem — udał się w podróż po kraju”. Opro-
wadziłem mych gości po całym domu. Prosiłem, aby wszędzie zajrzeli i aby zajrzeli
okaie . Wreszcie wprowadziłem ich do jego pokoju. Pokazałem im cały jego doby-
tek w zgoła bezpiecznym schronieniu i w bezwzględnym ładzie. Przesadzając w zapale
ufność we własne siły, wniosłem krzesła do pokoju i prosiłem ich, aby spoczęli, pod-
czas gdy sam z zawrotną odwagą zupełnego triumfu utwierdziłem swe krzesło w tym
samym właśnie miejscu, gdzie były ukryte zwłoki ofiary. Urzędnicy wykazali zado-
wolenie. Przekonało ich moje postępowanie. Czułem osobliwy błogostan. Usiedli
i zagaili rozmowę byle jakiej treści, ja zaś wesoło im odpowiadałem. Lecz po upły-
wie pewnego czasu poczułem, że blednę, i pożądałem w duszy ich odejścia. Począł Dźwięk, Serce, Wyrzuty
sumienia, Zbrodniarz
Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że
możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest do-
datkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te
dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych
Tekst opracowany na podstawie: Edgar Allan Poe (-), Maska śmierci szkarłatnej, tłum. Bole-
slaw Leśmian, Oficyna wydawnicza Latona, Warszawa 
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cy-
owa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Marta Niedziałkowska, Aleksandra Sekuła, Weronika Trzeciak.
   Serce oskarżycielem

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin