Indywidualność.pdf

Indywidualnośść u wędrowników

Biznes* nie chce wychowywać

Od kilku lat stoję nieco na uboczu życia harcerskiego działając jednak

na polu wychowania młodzieży i będąc przesiąknięty harcerskim

instynktem dostrzegam problemy które mogą być nie widoczne patrząc

od środka organizacji. Jakkolwiek problem zmian społecznych i

związanych z nimi trudności metodycznych jest bardzo szeroki,

chciałbym skupić się na pewnym tylko aspekcie całego zagadnienia.

Niestety, korzystne zmiany ustroju naszego kraju pociągnęły za sobą

niekorzystne zmiany społeczne. Jedną z nich jest fakt, że większość

biznesu* ukierunkowana jest na ten właśnie szczególny okres rozwoju

młodzieży. To właśnie wtedy kształtuje się indywidualny sposób

podejścia do świata. Właśnie biznesowi zależy na tym aby ten

indywidualny (samodzielny) wybór drogi życiowej był jak najmniej

indywidualny (czyli masowy). Bez wdawania się w szczegóły

marketingowe

Być innym - jak wszyscy

Znane od lat są podziały wiekowe w rozwoju osobowości. Dzieci do lat 7.

7-10, 10-14, 14-18. Tak mniej więcej. Te okresy charakteryzują się

pewnymi symbolicznymi cechami. Dziecko z rodzicami, zuch, harcerz,

wędrownik. Pierwsze trzy składają się na okres, kiedy dziecko nie

podejmuje decyzji samodzielnie. Okres wędrowniczy różni się od

pozostałych samostanowieniem objawiającym się nieraz jako bunt. Ten

bunt występuje tylko wtedy, gdy starsi, nie chcą zaakceptować

dojrzałości dziecka i wciąż stosują system propozycji, nakazów, czasem

nawet jedynie zakazów. To jest oczywiste.

Metodyka zuchowa i młodszoharcerska bardzo dobrze potrafią

wykorzystać zmiany w psychice dziecka. Należy jednak pamiętać o

świadomym przgotowaniu do indywidualizmu także w tym okresie. Tym

bardziej, że coraz częściej brakuje tego w szkole a nawet w domu.

Pierwszym etapem rozwoju postaw indywidualnych jest doświadczenie

czułości. W miarę rozwoju dziecko coraz bardziej zaczyna tą czułość

przejawiać - np. do zwierząt. Czułość zaczyna przeradzać się w

umiejętność rozpoznawania różnic - coraz bardziej delikatnych.

Rozróżnianie barw, dźwięków, nastrojów, w końcu psychiki. Jest to już

okres młodszego harcerstwa. Należy wtedy stwarzać maksimum okazji

gdzie można dzieci uczyć tej wrażliwości na szczegóły. W miarę

zbliżania się do granicy 13-14 lat wrażliwość zyskuje nowe oblicze -

młody człowiek nie chce tylko umieć rozróżniać chce sam uczestniczyć

w tworzeniu różnic. Pragnie umieć te różnice kreować. Najpierw jest to

bardzo nieociosane. Są to wielkie dzieła, gigantyczne marzenia - tylko

taka forma jest wg. niego widoczna. Wędrownik pragnie pozostawić swój

ślad, pragnie coś zmienić - z zewnątrz widać to jako okres buntu,

rewolucji - rewolucyjnych zmian. W miarę rozwoju powinno następować

dalsze wydelikacenie - pójście w głąb, zmiany stają się mniejsze,

głębsze, symboliczne.

O ile w drużynie harcerskiej dobry i sprawdzony jest system organizacji

zbiórek - a harcerze wpatrzeni są w drużynowego jak w obrazek. O tyle

u wędrowników musi to być przewodnikowstwo. Wychodzenie o krok

dalej, proponowanie ale jednocześni podchwytywanie wszelkich

pomysłów i tą drogą pilnowanie czy przypadkiem ni są gubione ideały.

Puszczaństwo jest rewelacyjnym narzędziem tak w metodyce zuchowej

harcerskiej jak i wędrowniczej. Dla każdego jednak stopnia musi to być

inne podejście. Zuch bawi się w iIndian. Harcerz bawiąc uczy się technik

coraz bardziej świadomie, próbuje uczestniczyć w tworzeniu sytuacji.

Wędrownik zaczyna od wielkich wyzwań i świadomie tworzy atmosferę.

Jest współtwórcą. Wreszcie jako harcerz starszy wchodzi na jeszcze

wyższy stopień. Odkrywa, że tak naprawdę puszczaństwo jest stopniem

na drodze do rozwoju duchowego i gdy przygotowany jest odpowiednio

do znalezienia własnego osobistego kontaktu z Bogiem zaczyna to robić

- idzie dalej jako dojrzały człowiek.

Rozwój techniki, reklamy, mediów sprzyja specyficznym przeobrażeniom

świadomości. Specyfiką naszych czasów jest to, że otaczająca

rzeczywistość tłumi wrażliwość i indywidualność. O ile dzieci, zuchy a

nawet harcerze dobrze się z tym czują, o tyle okres buntu, poszukiwania

własnej drogi jest bardzo potrzebny młodzieży. Jednak okazuje się, że

większość z nich ubiera się tak samo, lubi to samo, słucha tego samego,

ma takie same marzenia. Młodzież dalej dobrze się czuje traktowana jak

dzieci z systemem propozycji byleby te (wciąż takie same) propozycje

miały choć trochę znamion buntu.

Czy komuś na tym zależy ?

W konsekwencji może się wydawać, że wędrownicy potrzebują metodyki

zbliżonej do harcerskiej. Metodyki z wyraźnym podziałem - drużynowy -

szeregowy. Powinien być jasno wytyczony plan i realizowany w miarę

upływu czasu. Ten sposób myślenia jest jednak błędny. Taka metodyka

wędrownicza traktująca młodzież jak harcerzy młodszych współgra z

kierunkami proponowanymi przez świat biznesu. Należy pamiętać

jeszcze i o tym, że te, niektóre cechy idea Baden-Powella spotkały się z

wielkim zainteresowaniem kręgów masońskich**, tak iż dzisiaj skauting

w USA i nie tylko jest ujmowany jako część planu takich organizacji jak

YMCA, Rotary Club, Lions Club i fundacje podobne do Fundacji

Batorego.

Nie bez przyczyny każdy ustrój zawsze bał się ludzi potrafiących myśleć

niekonwencjonalnie. Cesarz Franciszek Józef skłócał stan szlachecki,

Hitler mordował profesorów UJ, Stalin urządził Katyń. Akcje rozpijania

narodu, likwidacje parafii w czasie zaborów, zamykanie kościołów miały

na celu uczynić osoby bez własnej inicjatywy. To jednak zdobycze

badań marketingowych lat 30-tych i póśniej czasów powojennych

odkryły, że najlepiej inwestuje się w młodzież. Gdy wszystko razem

ożenić znajdziemy program: "rozpijanie młodzieży"

Postawy konformistyczne, kosmopolityczne nazywane dzisiaj szumnie

"humanizmem" charakteryzują się źle rozumianą tolerancją. Człowiek

uznaje za dopuszczalne szerokie spektrum zachowań. Jego wola

zgadza się z wolą ogółu i tak jak ogół wybiera zbliżone wartości. System

nie jest zagrożony, bo nikt nie czuje potrzeby zadać pytania o sens.

Zadać pytania choćby po to by przetestować, czy na pewno wszystko

idzie tak jak iść powinno.

Być innym, czy stawać okoniem ?

Postawa współczesnego humanizmu stoi w jaskrawej sprzeczności z

chrześcijaństwem. Tutaj indywidualne podejście, własny wybór swojej

drogi (nie własne widzenie dogmatów) jest podstawą prawidłowej wiary,

gwarancją właściwego podejścia do uczynków i do całego życia.

Ciekawe jednak, że chrześcjaństwo pomimo zdecydowanego

opowiedzenia się za indywidualnością nie tworzy jednostek społecznie

oportunistycznych tak jak sugeruje to humanizm. Jest to więc dowód, że

konformizm nie jest podstawą postaw społecznych.

Patrząc na historię harcerstwa przedwojennego można zauważyć, że w

nowopowstałej rzeczywistości kształtowało ono młodzież właśnie w tym

kierunku i dzięki temu możliwe były tak wspaniałe postawy harcerzy w

czasie wojny. To idea Małkowskiego, ks. Lutosławskiego. To kursy

wigierskie. To odejście od sztampowych zabaw, sztampowych miejskich

przyzwyczajeń, wyjścia do lasu, chodzenie na czworakach wbrew

poczuciu własnej powagi. To wszystko uczyło myśleć "outside of the

boks" (na zewnątrz pudełka) - myślenia nonkonformistycznego.

Ten jeden szczegół - podejście metodyczne wśród wędrowników i

rowersów różni ideę skautingu i harcerstwa. Może dlatego właśnie to

Baden Powell a nie Małkowski dostał honorowy tytuł masona, i może

dlatego z takim opóśnieniem byliśmy przyjmowani na Jamboree. Może

dlatego ZHR nie został przyjęty do WOSMUu i WAGGGSu. Ale to tylko

dywagacje. Ważne jest to, co dzisiaj charakteryzuje społeczeństwo

amerykańskie. Masowość przy jednoczesnym wychwalaniu tolerancji.

Można to krótko ująć. Indywidualizm w słowach masówka w czynach.

Zyski płynące z indywidualizmu

Wydaje się jednak, że powinno być na odwrót. Młodzi wędrownicy,

wkraczając w kolejny okres rozwoju powinni się spotkać z kolejnym

progiem do osiągnięcia. Nowe wymagania to właśnie indywidualność,

aktywność i inicjatywa. Wiele razy uskarżamy się na to, że młodzież nie

jest aktywna, że nie wiele jej się chce, ale ani razu nie postaraliśmy się

tego jej pokazać - wiadomo najlepiej uczyć przed zademonstrowanie.

Potrzeby myślenia niekonwencjonalnego nie da się przecenić. Osoba

potrafiąca myśleć indywidualnie nie będzie ulegać wpływom reklamy,

potrafi sama dobrać najodpowiedniejsze narzędzie w pracy, rozwiąże

nietypową trudność, zaoszczędzi czasu, pieniędzy, będzie poszukiwać

ciągle nowych dróg do realizacji celów. J. McDowell mówił, że: "Miłość

wciąż poszukuje nowych sposobów aby osobie ukochanej powiedzieć -

kocham cię". Z indywidualnością wiąże się też religijność. Dopiero

bowiem od momentu osobistego doświadczenia Boga można mówić o

prawdziwej wierze, a to się nie stanie dopóki dana osoba nie będzie

szukać indywidualnego podejścia. Od takiego podejścia zależne jest

także samopoczucie, rozwój osobowości, pewność siebie. Dopiero kiedy

zdamy sobie sprawę, że jesteśmy w pewien sposób niepowtarzalni

zaczynamy zdobywać do siebie zaufanie. Gdy go nie ma rozpoczynają

się poszukiwania zastępczych form dodawania sobie kurażu: alkohol,

papierosy, narkotyki, seks, techno*** itp. (po więcej informacji odsyłam

do książek i artykułów prof. Doroty Zarębskiej-Piotrowskiej - psycholog

uzależnień nowej generacji z UJ Kraków)

Rozwój poczucia własnej wartości

Jeżeli chcemy więc mieć grupę osób aktywnych, z inicjatywą musimy

wyzwolić w nich umiłowanie indywidualizmu i wstręt do populizmu.

Oczywiście wstęp do tych umiejętności powinien zostać nabyty jeszcze

w niemowlęctwie. Bardzo dobrą podstawą jest przede wszystkim

rozwijanie wszelkich przejawów wrażliwości. U małych dzieci jest to

doświadczenie opiekuńczości, u większych kontakt ze sztuką.

Wrażliwość artystyczna jest również dobrą metodą dla młodzieży.

Istnieje jednak bardzo wiele błędnych form w kontaktach ze sztuką.

Przymuszanie na siłę do nauki nut, wiedza kiedy urodził się Chopin czy

Matejko, chodzenie z nudnym przewodnikiem po muzeum to droga w

przeciwnym kierunku. W całym procesie powinno się pamiętać raczej o

wytworzeniu więzów przyjaśni ze sztuką niż nabyciu jakiś konkretnych

umiejętności. Co z tego, że dziecko maluje portret jak tego nienawidzi i

zawsze wrażliwość będzie mu się kojarzyła z czymś nieprzyjemnym.

Jeśli natomiast lepi byle co z gliny, jest całe upaprane, zrobiło jakiś

gryzmoł ale jest z tego dumne to efekty choć może teraz marne

zaowocują żywym zainteresowaniem w przyszłości.

Moje doświadczenia

Pracując kilka lat z młodzieżą w ramach zajęć artystycznych coraz

bardziej zmieniałem styl prowadzenia zajęć ze spotkań o ustalonym

porządku i temacie do niezaplanowanych improwizowanych spotkań o

wszystkim. Odchodziłem od przyjętych metod szkolenia do zabaw, gier,

coraz bardziej zmieniałem pozycję prowadzącego z organizatora na

uczestnika. Widziałem jak w miarę pracy (z semestru na semestr były to

różne osoby) młodzież zmieniała się coraz bardziej. Nabierała

aktywności, szybciej zmieniła profil zainteresowań. Widziałem postęp

jeśli chodzi o poszukiwania własnych pomysłów, pewność siebie (nie

zbytnią) otwartość, szczerość, wrażliwość itp.

Dopiero po takim rocznym przygotowaniu młodzież była gotowa do

zaproponowania im innego rodzaju przeżyć - odejścia od cywilizacji,

wsłuchania się w ciszę, zżycie z przyrodą, stwarzania własnych tajemnic

i radowanie się z czegoś, czego ktoś inny nie zauważa. Z kolei takie

przeżycia stały się podstawą do dalszych poszukiwań w kierunku historii,

kultury, psychologii, religii. Te naturalne kierunki rozwoju osobowości

człowieka, dobrze wykorzystane i wzmocnione zaowocują stworzeniem

ludzi otwartych, szczerych, wrażliwych, aktywnych o silnej woli itp, itd.

Podział wiekowy

Podsumowując, uważam, że wiek metodyki wędrowniczej powinien być

podzielony na cztery etapy w miarę wzrostu młodzieży.

14 lat - Pierwsze spotkanie się z nietypowością, nieduże wymagania co do

aktywności, podkreślanie i znajdowanie cech indywidualnych. Dużo gier,

wyczyny harcerskie (pozostałość po "harcerzowaniu"), uczestnictwo w

niekonwencjonalnych spotkaniach, dużo tematyki artystycznej - rześby z

gliny, dioramy, malarstwo na wielkich płótnach (niekonwencjonalne

transparenty), wystawianie przedstawień, brak określonego planu (plan pracy

jest zbiorem możliwości, krótkich realizacji do zrobienia lub nie w dowolnym

czasie). Młodzież nie musi brać udziału we wszystkich wycieczkach a nawet

w niektórych nie powinna. Wędrowników tego okresu trzeba traktować jak

ludzi którzy nie mieli prawie żadnego kontaktu z harcerstwem, jedynie, że

znają niektóre terminy. Brak musztry !!!, brak rozkazów.

15 lat - Tajemnice, obrzędy, kręgi wtajemniczeń. Przyroda, sprawności

puszczańskie, miana. Filozofia tego okresu nie jest jednak "granie w Indian",

ale przeżycie tego co oni, o odnalezienie ich atmosfery. Białe puszczaństwo

T. Setona. Dalekie włóczęgi, odnajdywanie miejsc nieznanych turystom,

własne obrzędy, własne napoje (np. sok ze skórek pomarańczy - bardzo

ciekawy napój o niezwykłym smaku). Mniej typowe sporty np. narty

biegowe, wspinaczka, wioślarstwo, rzut belką (nietypowe, lub tradycyjne ale

nie "wydziwione") , Własna nietypowa musztra, niezwykły typ rozkazów, np.

w formie opowiadania SiFi. Szczególne zajęcia artystyczne - postawienie

pewnych wymagań co do jakości. Tematyka religijna. Początek poszukiwań

własnego zdania na różne tematy. Dyskusje, Nocne rozmowy indywidualne.

16 lat - świadome podejście do indywidualności i poszukiwań własnych

zdań. Rozważania nad najgłębszymi tematami ludzkości. Oczekiwania co do

aktywności, inicjatywy. Pomoc w kierowaniu młodszymi. Docenienie

charytatywności. Prace społeczne, dokańczanie stopni harcerskich,

sprawności mistrzowskie. Pomoc w zuchach. Wycieczki małymi grupami,

Dyskusyjne kluby filmowe. Własne pisemko. Organizacja. Branie udziału w

konkursach artystycznych, wiedzy itp. Nauka właściwego podejścia do

marketingu, biznesu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: