Pedagogika społeczna - WYKLADY.doc

WYKŁAD I:

TREŚCI PROGRAMOWE:

2 spojrzenia na pedagogikę społeczną:

   a – jako dziedzinę akademicką (teoretyczno-metodologiczne)

   b – jako orientację działania (praktyczne).
     (Teoria praktycznego działania A.Kamińskiego).

Ad. A: Dziedzina akademicka:

Ø    Sposób postrzegania wychowania jako pomocy w rozwoju (H.Radlińska) → jej teza, za nikogo nie można się rozwijać, można tylko pomóc rozwojowi.

Ø    Koncepcja człowieka, jak on jest widziany w tej dziedzinie, jako osoba biosocjokulturalna.

Ø    Rozumienie wychowania poprzez 3 akty: wzrost, wrastanie, wprowadzanie w wartości.

Ø    Koncepcja progu zagrożenia w rozwoju (w którym momencie należy interweniować).

Ø    Pojęcia (omawianie): działanie społeczne.

↓

                                          strukturyzowanie przyszłości przez przeszłość…

                                          antycypowanie – uprzedzanie, wyobrażanie działania

Ø    instytucja symboliczna (J.Szczepański) – instytucja społeczna jest zbiorem wartości, norm.

Pedagogika społeczna próbuje analizować paradygmat holistyczny, jest bardzo bliski socjologii – interesuje ją nie tylko opis, ale i działanie, zareagowanie oraz zaprojektowanie.

Ø    profesja społeczna

Ø    koncepcja środowiska widzialnego

Ø    kategoria wieku społecznego.
Każdy z nas ma wiek biologiczny, ale niektórzy mają obowiązki przekraczające ten wiek.

Ø    Kategoria środowiska życia i przetwarzanie środowiska.

      ↓

zespół elementów, któr4e oddziałują na jednostkę przez dłuższy czas i jakąś siłę…

Przetwarzanie środowiska → należy środowiska nie burzyć, ale je przekształcać (to co tworzy społeczność to wartości podzielone przez tą społeczność). Jest to orientacja reformacyjna, a nie rewolucyjna.

„Przetwarzanie środowiska siłami społecznymi w imię ideału” (H.Radlińska). Nie jest to ideał narzucony przez innych, lecz są to nasze wyobrażenia. Są one kształtowane także na podstawie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

Według Radlińskiej pedagogika społeczna znajduje się na pograniczu nauk o wychowaniu, a nauk o kulturze.

WYKŁAD II:

Kształtowanie się pedagogiki społecznej jako dziedziny (dyscypliny) akademickiej:

1. DEFINICJE POJĘCIOWE: DYSCYPLINARYZACJA, INSTYTUCJONALIZACJA:

Dyscyplinaryzacja:

Mamy różne stanowiska:

   - pedagogika społeczna jest dyscypliną akademicką

   - pedagogika społeczna nie jest dyscypliną a praktyką, pewnym sposobem działania.
     Nie łatwo to rozstrzygnąć.

W jaki sposób powstaje dyscyplina akademicka? Co jest do tego potrzebne?

Katerbiński – „żeby mówić o nauce wystarczy, że jest profesor i biblioteka”, ale dziś to za mało. Żeby istniała dyscyplina, musi tyć wyraźnie określony przedmiot, metody, sposoby jej instytucjonalizacji (związanie dyscypliny z instytucją).

Sposoby i ustanowienia dyscyplin (jak refleksja staje się …).

2 punkty widzenia dydaktycznego.

2 sposoby tworzenia się dyscypliny:

Ø    zewnętrzny – dekretowanie dyscypliny
dekretowanie przez kogoś (kot najczęściej ma władzę ustawodawczą), że dana dziedzina może być dyscypliną naukową.
Współcześnie mamy 2 pola działania pedagoga:
   - praca socjalna – nie we wszystkich krajach jest ona dyscypliną naukową, jest w Szwecji
   - wychowanie, nauka o wychowaniu – w wielu krajach się przekształca, wyłania taka dyscyplina, np. Niemcy.

Różna dyscypliny są inne w zależności od kraju. Np. polska pedagogika społeczna jest inna od szwajcarskiej, bo tam zwraca się głównie uwagę na młodzież, a u nasz na całe życie człowieka.

Ø    Teoria T.Khuna – koncepcja tworzenia dyscypliny w taki sposób, że to społeczność akademicka decyduje o tym, że jakaś refleksja jest dyscypliną akademicką lub nosi jej znamiona – to paradygmat (ogólny model) metodologiczny.
   Konstruktywizm – uczestnicy biorą udział w tworzeniu rzeczywistości, często tworzą oni społeczność.
   Pojęcie społeczności akademickiej – używa go T.Khun – kategoria samorządności („Nic o nas bez nas”).

   Khun uważa, że naukowe jest to, co uważa społeczeństwo.
- oddanie władzy społeczności akademickiej.
   Jest to jednak bardzo trudny sposób. Pojawia się wiele problemów, m.in. prawda obiektywna.

[według Hetki 2 sposób jest lepszy]

2. PEDAGOGIKA SPOŁECZNA W POLSCE:

Etapy rozwoju pedagogiki społecznej – jest ich wiele:

ETAP 1:

Okres praktyki społeczno-wychowawczej, powstawanie placówek jako odpowiedzi na problemy (kwestie) społeczne.

W Polsce kontekst społeczny to kontekst narodowowyzwoleniowy:
- cechą charakterystyczną tej praktyki jest progresywizm (rozumiany jako kierunek filozoficzny, orientuje nas w rozwoju. Cel finalny = rozwój i optymalizacja, doskonalenie).

TEZA – najpierw były bardzie intensywne problemy społeczne (II poł. XX w.) – [w Polsce to np. czas powstawania Łodzi]

→ migracje ludzi do miast, szybki rozwój przemysłu, brak czasu wolnego, dużo godzin pracy, intensywny rozwój dużych miast

→ wyzwala problemy społeczne. To spowodowało powstawanie pierwszych placówek. Równolegle początek XX w. – inne problemy społeczna na skalę europejską.

[J.Ziemska rozdziela problem indywidualny od społecznego, społeczne są dostrzegane przez społeczeństwo, są dla niego ważne].

Pedagogikę społeczną interesują problemy społeczne, ale nie ich leczenie, a prewencja, profilaktyka.

Niechciane dzieci były wtedy (XIX w.), takim problemem. I dlatego powstały Domy Dziecka.

Rozwój społeczeństwa wywołuje problemy, a z drugiej strony społeczeństwo chce sobie z tymi problemami radzić i powstają placówki = instytucjonalizuje się ten problem.

Kontekst społeczny:

Pedagogika społeczna powstała w końcu XIX w., a dla Polski to jeszcze czas nie istnienia państwa. Pojęcie „społeczny” w pedagogice społecznej, przenosi się wtedy na pojęcia „narów” (to zbiorowość, wartości, które tworzą społeczność).

H.Radlińska – wychowanie narodowe.

Pojęcie „społeczny” w pedagogice społecznej posiada 3 wymiary:

   1 – jest to orientacja, praca dla zbiorowości, społeczności (coś co ja daję).

   2 – jest to praca ze społecznością, z ludźmi, z grupą.

   3 – poprzez społeczność…

              ETAP 2:

Okres pierwszych artykulacji (tego co się dzieje w życiu społecznym), analiz praktyki.

1908 r. – 1-wszy raz w swoim wykładzie Radlińska użyła pojęcia pedagogika społeczna.

Początki pracy Radlińskiej są zorientowane na pracę oświatową (jej 1-wsza … „Kim był A.Mickiewicz”).

Każde pokolenie przygotowuje się do ewentualnego posiadania swojego narodu.

Orientacja progresywistyczna nastawiona na rozwój i na zmiany (widzenie dalej, a nie odtwarzanie).

              ETAP 3:

Początek instytucjonalizacji pedagogiki społecznej. To co było wcześniej to pewnie rzeczywistość.

[H.Radlińska ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, a dopiero potem pedagogiczne].

1921 r. – Warszawa → Uniwersytet założony przez cara Mikołaja (ma prze to złą opinię). Wcześniej powstał Uniwersytet Wolny > Wolna Wszechnica Polska – skupia naukowców profesorów, badaczy zorientowanych lewicowo.

Problem – poglądy nie są jeszcze nauką, a są ideologią.

Pedagogika społeczna powstała jako niezgoda na rzeczywistość.

Wolna Wszechnica Polska – to wolna myśl, pracowali tam m.in.: socjolog Z.Krzewicki, E.Abramowski – twórca spółdzielności, Konstanty Krzeczkowski – polityk społeczny; Radlińska.

1925 r. – powstaje Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej (instytucjonalizacja pedagogiki społecznej). Były to pierwsze studia wyższe w zakresie pracy socjalnej (Stany Zjednoczone → 1935 r.).

Cechą tego studium:

   - międzywydziałowe – dostępne dla wszystkich studentów WWP, którzy chcieli poznać…

   - kończy się dyplomem pracownika społecznego (najpierw rok, potem 2 lata).

   - łączenie kształcenia z badaniem i działaniem (TRIADA), bardzo dużo praktyk analizowanych w postaci superwizji (omawiane).

Kształcenie miało orientację osobową, a nie przedmiotową.

[Teraz staliśmy się bardziej anonimowi niż wcześniej].

Powstały instytucje. Rozpoczęto badania.

+ najpierw problemy → potem placówki → potem badania.

Były to badania (t.j.: diagnostyka pedagogiczna) nad przyczynami powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Są to badania nad uwarunkowaniami. Wartość ich wyników jest już teraz tylko historyczna, ale mają wartość metodologiczną.

Powstały podstawowe pojęcia metodologii, tj. wzór nauczania, wzorzec, wskaźnik, ogóły.

Ten czas to Złoty Wiek dla pedagogiki społecznej (okres II RP dl czasów wojny).

Rozwój metodologii, poszukiwanie określeń w innych dyscyplinach, wyłania się refleksja, która staje się dziedziną.

Pozycja pedagogiki społecznej mocno się zarysowała przed wojną – zerwanie wojenne.

- Proces dyscyplinaryzacji – dyscyplina tworzy się i jest w takcie tworzenia (stanowisko konstruktywizmu).

- Rozwój pedagogiki społecznej.

- Początki instytucjonalizacji pedagogiki społecznej; tworzenie instytucji kształcenia.

   1925 r. – powołanie 1-wszej formy kształcenia dla obszaru pracy społecznej.

Potem nastąpiło „zerwanie wojenne” – tajne komplety.

              ETAP 4:

Zaczyna się czas łódzki → 1945 r.-1949 r.

25 maja – święto UŁ (podpisano rozporządzenie ówczesnego prezydenta B.Bieruta o powołaniu UŁ).

W marcu przyjechała do Łodzi H.Radlińska.

[Lepalczyk w 1949 r. zrobiła doktorat – mieszkała przy Uniwersyteckiej 3 – kiedyś znajdowała się tam katedra].

* „Wśród książek i ludzi” – autobiografia J.Lepalczyk.

Pierwsze miesiące po wojnie Łódź była nieformalną stolicą.

Był to czas bardzo aktywny dla osób, ważny ze względu na przyszłość pedagogiki społecznej.

Zespół Radlińskiej:

- A.Kamiński – doktorat z zakresu filozofii edukacji – „Nauczanie i wychowanie metodą harcerską” (doktorat).

   [A.Kamiński nie był czystym pedagogiem społecznym – był on pod dużym wpływem filozofii edukacji – S.Hessen].

- J.Lepalczyk.
   1949 r. – Radlińska dostała urlop, a pozostałe osoby zostały zwolnione z pracy.

Związana z Katedrą → dr. Aleksandra Majewska (znajdowała się problematyka pracy i problematyka…).

- A.Majewska „Rodziny zastępcze miasta Łodzi”.

Radlińska dbała o to, aby rozwijać nie tylko dyscyplinę, ale także kształcenie.

Pedagogika społeczna nie była dziedziną praktyczną, a raczej pewną refleksją na praktyką (szukającą odniesień teoretycznych w filozofii).

Było też wiele ciekawych projektów – niestety nie znaleziono.

Powstały Instytut Służby Społecznej, który był ośrodkiem prowadzenia badań (np. nad sieroctwem).

Radlińska pozostawiła po sobie jednego dr. habilitowanego. Był nim Ryszard Wroczyński (pracownik samodzielny).

Kamiński miał wykształcenie historyczne (Radlińska też). Świadomie stosował ucieczkę problemową. Zainteresował się rodem Jadźwingów i przeprowadził tam badania.

Potem zainteresował się związkami młodzieży. Twierdził, że jego osobiście ukształtowały związki z innymi ludźmi. Przeprowadził dogłębną analizę związków młodzieżowych na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego (nie całe). Analizował wszelkie formy zrzeszania się młodzieży (np. związki Filaretów, Filomatów czy związków o podłożu politycznym lub innym).

Następnie na podstawie tych materiałów przygotował pracę pt. „Analiza teoretyczna związków młodzieży”. Stała się ona podstawą jego habilitacji, a także wyznaczyła nowy nurt w pedagogice społecznej (orientacja na grupę społeczną, która w tym wypadku staje się zrzeszeniem). Dlatego Kamieńskiemu przypasuje się rozwój koncepcji stowarzyszenia społecznego z perspektywy pedagogiki społecznej.

* J.Lepalczyk „Stowarzyszenia społeczne”.

Lepalczyk pracowała w bibliotece im. Waryńskiego (teraz Piłsudskiego).

Te 13 lat nie było czasem zmarnowanym. Niebyt instytucjonalny zaczyna się kończyć. W 1946 r. → liberalizacja stosunków społecznych, demokracja.

Pedagogika wraca jako dyscyplina na Uniwersytety (wcześniej istniała tzw. pedagogika usługowa).

              ETAP 5:

Powstała Katedra Pedagogiki Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim w 1958 r. Obejmuje ją Ryszard Wroczyński. Holuje on tam A.Kamińskiego.

[holowanie – u Radlińskiej]. Odbywa się kolokwium (1958 r.) i Kamiński zostaje doktorem habilitowanym.

1962 r. – powstaje Katedra (zakład) – osoby tam zatrudnione to dr hab. doc. A.Kamiński i dr J.Lepalczyk. zaczyna się odradzać to, co pięknie było rozwinięte.

1972 r. – do tego czasu kierował katedrą A.Kamiński, potem przejęła ją Lepalczyk i kierowała do 1987 r.

              ETAP 6:

Ø    szybka i skuteczna instytucjonalizacja pedagogiki społecznej (lata 60-70):
- bardzo szybki powrót studentów (pierwsze roczniki), odnowienie studiów z pedagogiki
[wtedy na pedagogice było 15 studentów]
Studenci stymulują profesorów do rozwoju.
- zaczyna się dyskurs na temat tego, czym jest pedagogika, metod… (powstaje wiele prac; m.in. podręczniki Wroczyńskiego, Kamińskiego)

Różnice tych podręczników:

[trzecia praca zespołowa dotycząca metodologii badań, 2 wydania → koniec lat 60].

  1 – pedagogika społeczna Wroczyńskiego z tamtych lat, to pedagogika środowiska otwartego, pozaszkolnego (funkcje inne niż nauczanie).

Uczniowie Wroczyńskiego, T.Pilch, Smolińska, Theiss, E.Trempała.

   2 – pedagogika społeczna Kamińskiego jest inna, w tytule ma „Funkcje pedagogiki społecznej”.

Jest też podtytuł: Praca socjalna i kulturalna (a Wroczyński koncentrował się raczej na pracy kulturalno-oświatowej).

[Teraz praca socjalna jest rozumiana inaczej niż za czasów A.Kamińskiego.]

Określenie A.Kamińskiego to określenie dość potoczne w tamtych czasach – zaspokajanie potrzeb bytowych…Współczesne rozumienie pracy socjalnej jest o wiele szersze i zbliżone do pracy społecznej.

[H.Radlińska nie używała pojęcia socjalne a społeczne].

A.Kamiński → perspektywa funkcjonalno-strukturalna.

+ w odróżnieniu od Wroczyńskiego (jego pedagogika środowiska społecznego była zorientowana tylko na dzieci i młodzież) w swojej pracy A.Kamiński mówi o bardzo bogatych kategoriach – kontynuuje ją Radlińska (od kolebki do śmierci) – choć u niego nie ma zwykłego dziecka, ale jest próba spojrzenia globalnego.

+ w jego książce świat jest bardzo uporządkowany, obserwowany z zewnątrz; analizowany z perspektywy normatywnej (ten kto pisze to wie, jak powinien wyglądać świat) → jest to pewna perspektywa pozytywistyczna, która odeszła w latach 80.

………

WYKŁAD IV:

Instytucjonalizacja – pojęcie bardzo pojemne. Wszystkie działania, w których chcemy zamanifestować sposób jakiegoś działania postępowania. Przy instytuowaniu różnych form kształcenia. Polega na powoływaniu nowych zakładów katedry.

Lata 70 – sprzyjający okres by tworzyć zakłady katedry; ponieważ wszyscy, którzy zrobili 2-letnie studium nauczycielskie musieli ukończyć studia wyższe.

Łódzka pedagogika społeczna bardzo się rozwija, w 1972 r. na emeryturę odchodzi A.Kamiński, a katedrę przejmuje prof. J.Lepalczyk. do katedry przychodzi bardzo dużo osób.

Próba w miarę możliwości, realizowania w miarę pełnej programu (w sensie badawczym) pedagogiki społecznej rolę zasad:

- człowiek od małego dziecka do starości.

- sytuacje od stymulowania rozwoju do sytuacji polegających na przekształcaniu środowiska (towarzyszenie) na mi...