Poradnik_Oświetlenie awaryjne- wymagania.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 6/2006

Oœwietlenie

awaryjne

– wymagania

W celu zapobiegania nag³ym zanikom oświetlenia elektrycznego w określonych obiektach konieczne jest

stosowanie oświetlenia awaryjnego. W artykule przedstawiono wymagania zawarte w aktach prawnych oraz

w najnowszych normach z tej dziedziny. Omówiono w sposób szczegó³owy rodzaje i cele oświetlenia awaryjnego

oraz zasady umieszczania opraw oświetlenia awaryjnego oraz znaków bezpieczeñstwa.

Emergency lighting

Emergency lighting is necessary in order to prevent unexpected black-outs. This article presents legal requirements

and the latest standards on this matter. Various kinds and aims of emergency lighting are discussed in detail, as

are the principles of mounting luminaries and emergency signs.

mgr in¿. ANDRZEJ PAWLAK

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Wstêp

Wspó³cześnie nie sposób sobie wyobraziæ

¿ycia bez oświetlenia elektrycznego. Po-

zwala ono na uniezale¿nianie ¿ycia na Ziemi

od pór roku oraz dnia i nocy. Mo¿na powie-

dzieæ, ¿e oświetlenie elektryczne przyczyni³o

siê do „wyd³u¿enia dnia” z pozytywnymi

i negatywnymi tego skutkami. Jesteśmy

tak przyzwyczajeni i uzale¿nieni od świat³a

elektrycznego, ¿e czasami nie pamiêtamy

o tym, jakie zagro¿enia niesie za sob¹ jego

nag³y brak – stajemy siê wówczas bezradni,

wzrasta w nas poczucie zagro¿enia. Jednak

nie stanowi zagro¿enia nag³y zanik świat³a po-

jedynczej oprawy oświetleniowej, problemem

jest nag³e zgaśniêcie wielu opraw, np. w ca³ym

obiekcie. Taka niespodziewana sytuacja mo¿e

doprowadziæ do paniki, która powoduje u ludzi

nieprzewidziane, czasami tragiczne w skut-

kach reakcje. W niespodziewanie zaistnia³ych

ciemnościach nie mo¿na dokoñczyæ trwaj¹-

cych czynności w sposób zgodny z zasadami

bezpieczeñstwa i/lub nie zagra¿aj¹cy zdrowiu

osób (np. zakoñczenie operacji w szpitalu lub

procesu technologicznego), nie mo¿na te¿

w sposób bezpieczny opuściæ du¿ych obiektów,

a tak¿e obiektów, w których przebywa du¿a

liczba osób. Tak wiêc skutki zaniku oświetlenia

czêsto mog¹ prowadziæ do bezpośredniego

zagro¿enia zdrowia i ¿ycia ludzi.

W zwi¹zku z zawodności¹ oświetlenia

elektrycznego – wynikaj¹c¹ najczêściej z za-

niku napiêcia zasilaj¹cego spowodowanego

przez ró¿ne czynniki losowe zwi¹zane z si³ami

przyrody, a tak¿e powodowane przez samych

ludzi – nale¿a³o stworzyæ system chroni¹cy

przed skutkami jego braku.

W celu zapobiegania nag³ym zanikom

oświetlenia elektrycznego zastosowano

dodatkowe źród³a energii elektrycznej do za-

silania wydzielonych opraw oświetleniowych,

których zadaniem jest zapewnienie oświetlenia

pomieszczeñ przez czas niezbêdny do bez-

piecznego zakoñczenia czynności i opuszcze-

nia miejsca pobytu [1]. Te dodatkowe źród³a

energii, zasilaj¹ce wybrane oprawy oświetlenia

podstawowego lub specjalnie do tego celu

przewidziane oprawy, nazywane s¹ oświetle-

niem awaryjnym.

W artykule omówiono wymagania dotycz¹-

ce oświetlenia awaryjnego, a tak¿e wymagania

dotycz¹ce oświetlenia znaków bezpieczeñstwa

(ewakuacji i pierwszej pomocy).

Oświetlenie awaryjne

– stan prawny

Instalacje oświetlenia awaryjnego maj¹

bezpośredni zwi¹zek z bezpieczeñstwem ludzi.

W zwi¹zku z tym ich parametry techniczne

(oświetleniowe i elektryczne), a przede wszyst-

kim skutecznośæ dzia³ania, s¹ określane w kilku

powi¹zanych ze sob¹ normach.

W Polsce najwa¿niejsz¹ norm¹ dotycz¹c¹

oświetlenia awaryjnego jest PN-EN 1838:2005.

Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awa-

ryjne [2]. Norma ta jest t³umaczeniem normy

EN 1838. Zawarte w niej wymagania określaj¹

wartości minimalne, które powinny spe³niaæ

systemy oświetlenia awaryjnego.

W poszczególnych krajach cz³onkowskich

mog¹ istnieæ i obowi¹zywaæ przepisy zaostrza-

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 6/2006

j¹ce wymagania zawarte w normach. I tak,

w Polsce, wed³ug rozporz¹dzenia ministra

infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. [3]

oświetlenie ewakuacyjne powinno dzia³aæ

przez co najmniej dwie godziny od zaniku

oświetlenia podstawowego (§ 181 ust. 5), mimo

¿e norma PN-EN 1838:2005 [2] określa ten czas

jako jedn¹ godzinê. Norma ta [2] odwo³uje

siê do innych norm, np. PN-EN 50172:2005.

Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyj-

nego [4] precyzuj¹cej instalacje oświetlenia

ewakuacyjnego, czy PN-EN 60598-2-22:2004 .

Oprawy oświetleniowe. Czêśæ 2-22: Wyma-

gania szczegó³owe. Oprawy oświetleniowe

do oświetlenia awaryjnego [5].

Instalacje oświetlenia awaryjnego – zgodnie

z rozporz¹dzeniem ministra spraw wewnêtrz-

nych i administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.

w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej budyn-

ków, innych obiektów budowlanych i terenów

[6] s¹ urz¹dzeniami przeciwpo¿arowymi

(§ 2 ust. 7). Budynki i obiekty budowlane,

a przede wszystkim obiekty u¿yteczności pu-

blicznej, musz¹ byæ wyposa¿one w urz¹dzenia

przeciwpo¿arowe. Rozporz¹dzenie to stanowi,

¿e urz¹dzenia przeciwpo¿arowe w obiekcie

powinny byæ wykonane zgodnie z projek-

tem uzgodnionym pod wzglêdem ochrony

przeciwpo¿arowej przez rzeczoznawcê

do spraw zabezpieczeñ przeciwpo¿arowych,

a warunkiem dopuszczenia do ich u¿ytko-

wania jest przeprowadzenie odpowiednich

dla danego urz¹dzenia prób i badañ, po-

twierdzaj¹cych prawid³owośæ ich dzia³ania

(§ 3 ust. 1). Dalej, rozporz¹dzenie to stanowi,

¿e urz¹dzenia przeciwpo¿arowe powinny byæ

poddawane przegl¹dom technicznym i czyn-

nościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami

określonymi w normach polskich (§ 3 ust. 2),

a tak¿e, ¿e przegl¹dy techniczne i czynności

konserwacyjne, o których mowa w ust. 2,

powinny byæ przeprowadzane w okresach

i w sposób zgodny z instrukcj¹ ustalon¹ przez

producenta, nie rzadziej jednak ni¿ raz w roku

(§ 3 ust. 3) [6].

Normy te [2, 4, 5] przeznaczone s¹ g³ównie

do stosowania w miejscach publicznych lub

w miejscach pracy. Nie dotycz¹ prywatnych nie-

ruchomości mieszkalnych, jednak¿e ustalenia

w nich zawarte odnosz¹ siê do ogólnodostêp-

nych dróg w budynkach wielorodzinnych.

Przy projektowaniu oświetlenia awaryjnego

nale¿y równie¿ pamiêtaæ, ¿e szczególnie ludzie

starsi potrzebuj¹ wiêcej świat³a i wiêcej czasu,

aby przystosowaæ siê do niskiego poziomu

oświetlenia podczas zagro¿enia lub na drodze

ewakuacyjnej. Wiele strachu i zamieszania

mo¿na unikn¹æ dziêki strategicznemu roz-

mieszczeniu znaków wskazuj¹cych drogê

wyjścia z miejsca przebywania. Bardzo wiêc

wa¿ne jest, aby znaki te by³y dobrze widoczne

i czytelnie rozmieszczone.

Rodzaje i cele

oświetlenia awaryjnego

Oświetlenie awaryjne jest przewidziane

do stosowania podczas zaniku zasilania opraw

do oświetlenia podstawowego. Dlatego te¿

oprawy do oświetlenia awaryjnego musz¹

byæ zasilane ze źród³a niezale¿nego od źród³a

zasilania opraw do oświetlenia podstawowego.

Wed³ug normy PN-EN 1838: 2005 [2] oświetle-

nie awaryjne obejmuje: awaryjne oświetlenie

ewakuacyjne i oświetlenie zapasowe.

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne ,

którego ogólnym celem jest zapewnienie

bezpieczeñstwa podczas wyjścia z miejsca

pobytu w sytuacji zaniku normalnego zasilania,

sk³ada siê z trzech nastêpuj¹cych rodzajów

oświetlenia (rys. 1.):

– oświetlenia drogi ewakuacyjnej,

którego celem jest zapewnienie bezpieczeñ-

stwa w czasie opuszczania miejsc pobytu

osób przez stworzenie warunków widzenia

umo¿liwiaj¹cych identyfikacjê i wykorzystanie

dróg ewakuacyjnych oraz ³atwe zlokalizowanie

i zastosowanie sprzêtu po¿arowego i sprzêtu

bezpieczeñstwa

– oświetlenia strefy otwartej (zapobie-

gaj¹cego panice) – jego celem jest zmniej-

szenie prawdopodobieñstwa wyst¹pienia

paniki i umo¿liwienie bezpieczeñstwa osób

zmierzaj¹cych w kierunku dróg ewakuacyj-

nych przez zapewnienie warunków widzenia

umo¿liwiaj¹cych dotarcie do miejsca, z którego

droga ewakuacyjna mo¿e byæ rozpoznana;

w ramach tego rodzaju oświetlenia zaleca siê,

aby przeszkody wystêpuj¹ce na wysokości

do 2 m (mierzonej od pod³ogi) by³y równie¿

oświetlone

– oświetlenia strefy wysokiego ryzyka ,

którego celem jest zwiêkszenie bezpieczeñ-

stwa osób bior¹cych udzia³ w potencjalnie

niebezpiecznym procesie lub znajduj¹cych siê

w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a tak¿e

umo¿liwienie w³aściwego zakoñczenia dzia³añ

w taki sposób, aby zapewniæ bezpieczeñstwo

osobom przebywaj¹cym w tej strefie.

Natomiast oświetlenie zapasowe jest czê-

ści¹ oświetlenia awaryjnego umo¿liwiaj¹c¹

kontynuacjê normalnych czynności w sposób

zasadniczo niezmieniony.

Wymagania oraz opisy przedstawione

w dalszych rozdzia³ach zosta³y opracowane

na podstawie norm [2, 4 i 5].

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne mo¿e

byæ rozwa¿ane jako czêśæ systemu ewakuacyj-

nego w budynku. Badania nad zachowaniem

ludzi w sytuacji po¿aru umo¿liwi³y wyodrêb-

nienie trzech etapów reakcji: rozpoznanie,

dzia³anie i ewakuacja. Etap rozpoznania po¿aru

w praktyce jest etapem, który czêsto jest opóź-

niony. Gdy po¿ar zostaje rozpoznany, wówczas

rozpoczyna siê etap dzia³ania, który mo¿e

przyjmowaæ ró¿ne formy, np. powiadomienie

innych, walka ze źród³em po¿aru, szukanie

bezpiecznego schronienia lub jak najszybsze

opuszczenie budynku. Ewakuacja jest trzecim

etapem zwi¹zanym z wyborem: ucieczki z bu-

dynku, szukaniem schronienia i oczekiwaniem

na pomoc. Gdy podejmowana jest decyzja

ucieczki lub szukanie schronienia, wa¿na

jest identyfikacja drogi ewakuacyjnej. Oświetle-

nie ewakuacyjne staje siê istotne do określenia

i identyfikowania tej drogi. Informacyjne cechy

systemu oświetlenia ewakuacyjnego mo¿na

uj¹æ jako zdolnośæ systemu do informowania

o zagro¿eniu, zalecanych dzia³aniach i drodze

ewakuacyjnej [7].

Do systemu awaryjnego oświetlenia ewa-

kuacyjnego odnosz¹ siê cztery typy sytuacji

awaryjnej w budynku. W trzech z tych przy-

padków awaryjne oświetlenie ewakuacyjne

musi prawid³owo dzia³aæ [7].

Rys. 1. Rodzaje oświetlenia awaryjnego (wg PN-EN [2])

Fig. 1. Kinds of emergency lighting (PN-EN [2])

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 6/2006

1. Zasilanie podstawowe dzia³a – brak dymu :

w takiej sytuacji oświetlenie podstawowe dzia³a

normalnie i widzialnośæ nie jest zak³ócona przez

dym, a wiêc awaryjne oświetlenie ewakuacyjne

nie musi dzia³aæ.

2. Brak zasilania podstawowego – brak

dymu : w tych warunkach oświetlenie podsta-

wowe nie dzia³a i widzialnośæ nie jest zak³ócona

przez dym, a wiêc awaryjne oświetlenie ewa-

kuacyjne musi dzia³aæ.

3. Zasilanie podstawowe dzia³a – dym :

w takich warunkach wybuch³ po¿ar, ale zasi-

lanie podstawowe wci¹¿ dzia³a. Widzialnośæ

jest ograniczona przez absorpcjê i rozproszenie

świat³a w dymie, a wiêc awaryjne oświetlenie

musi dzia³aæ .

4. Brak zasilania podstawowego – dym :

w tych warunkach wybuch³ po¿ar i zasilanie zo-

sta³o uszkodzone lub wy³¹czone. Widzialnośæ

zosta³a ograniczona przez brak oświetlenia

podstawowego oraz rozproszenie świat³a

w dymie, a wiêc awaryjne oświetlenie ewaku-

acyjne musi dzia³aæ .

Celem awaryjnego oświetlenia ewaku-

acyjnego jest zatem zapewnienie oświetlenia

określonej strefy, w sposób niezw³oczny,

automatycznie i na wystarczaj¹cy czas,

w przypadku, gdy zawiedzie zasilanie oświe-

tlenia podstawowego. Instalacja awaryjnego

oświetlenia ewakuacyjnego powinna spe³niaæ

nastêpuj¹ce funkcje [4]:

•

umo¿liwiaæ dzia³ania zwi¹zane ze środ-

kami bezpieczeñstwa.

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne nie jest za-

projektowane w celu umo¿liwienia kontynuowa-

nia normalnych dzia³añ w określonym obiekcie

w przypadku uszkodzenia oświetlenia podsta-

wowego lub zapasowego. Musi ono przede

wszystkim zapewniæ w³aściw¹ widzialnośæ

umo¿liwiaj¹c¹ bezpieczn¹ ewakuacjê.

Wymagania oświetleniowe

W przypadku dróg ewakuacyjnych o sze-

rokości do 2 m, średnie natê¿enie oświetlenia

na pod³o¿u wzd³u¿ środkowej linii tej drogi

powinno byæ nie mniejsze ni¿ 1 lx. Natomiast

na centralnym pasie drogi, obejmuj¹cym

co najmniej po³owê szerokości drogi, natê¿e-

nie oświetlenia powinno wynosiæ co najmniej

0,5 lx (rys. 2.).

Z pozosta³ych wymagañ oświetleniowych

nale¿y wymieniæ nastêpuj¹ce:

•

Ogólne zasady umieszczania opraw

awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego

W praktyce system awaryjnego oświetlenia

ewakuacyjnego powinien byæ zbudowany

z co najmniej dwóch lub wiêkszej liczby opraw.

Ten wymóg dotyczy oświetlenia drogi ewaku-

acyjnej oraz oświetlania strefy otwartej [4].

W celu zapewnienia w³aściwej widzialności

umo¿liwiaj¹cej bezpieczn¹ ewakuacjê wymaga

siê, aby oprawy oświetleniowe umieszczane

by³y co najmniej 2 m nad pod³og¹.

Aby zapewniæ odpowiednie natê¿enie

oświetlenia, oprawy oświetleniowe przezna-

czone do oświetlenia ewakuacyjnego powinny

byæ umieszczane:

•

stosunek maksymalnego do minimalnego

natê¿enia oświetlenia wzd³u¿ centralnej linii

drogi ewakuacyjnej nie powinien byæ wiêkszy

ni¿ 40:1

•

jeśli punkty pierwszej pomocy oraz urz¹-

dzenia przeciwpo¿arowe i przyciski alarmowe

nie znajduj¹ siê na drodze ewakuacyjnej ani

w strefie otwartej, to powinny one byæ tak

oświetlone, aby natê¿enie oświetlenia na pod-

³odze w ich pobli¿u wynosi³o co najmniej 5 lx

•

olśnienie przeszkadzaj¹ce powinno byæ

utrzymywane na niskim poziomie przez ograni-

czanie świat³ości opraw w obrêbie pola widze-

nia; wartośæ maksymalna świat³ości uzale¿niona

jest od wysokości zawieszenia oprawy nad

poziomem pod³ogi; np. dla wysokości poni¿ej

2,5 m – powinna wynosiæ 500 cd (pozosta³e

zale¿ności przedstawione s¹ w tabeli 1. PN-EN

1838:2005 [2]).

•

przy ka¿dym wyjściu ewakuacyjnym

i znakach bezpieczeñstwa

•

oświetlaæ znaki drogi ewakuacyjnej

w pobli¿u (tzn. w odleg³ości 2 m mierzonej

w poziomie) schodów, tak by ka¿dy stopieñ by³

oświetlony bezpośrednio

•

wytwarzaæ natê¿enie oświetlenia na –

i wzd³u¿ dróg ewakuacyjnych, tak aby mo¿-

liwy by³ bezpieczny ruch w kierunku wyjścia

do miejsca zapewniaj¹cego bezpieczeñstwo

•

w pobli¿u (w odleg³ości 2 m) ka¿dej

zmiany poziomu

•

minimalna wartośæ wskaźnika oddawa-

nia barw (R a ) zastosowanych źróde³ świat³a

powinna wynosiæ nie mniej ni¿ 40.

W celu u³atwienia rozproszenia siê osób

do miejsc bezpiecznych, zewnêtrzne strefy

w bliskim otoczeniu koñcowych wyjśæ po-

winny byæ oświetlone zgodnie z poziomem

oświetlenia przewidzianym dla dróg ewaku-

acyjnych [4].

zapewniaæ, aby miejsca alarmu po¿aro-

wego i sprzêtu przeciwpo¿arowego rozmiesz-

przy ka¿dej zmianie kierunku i ka¿dym

skrzy¿owaniu korytarzy

•

na zewn¹trz i w pobli¿u (w odleg³ości 2 m)

ka¿dego wyjścia koñcowego

•

w pobli¿u (w odleg³ości 2 m) ka¿dego

punktu pierwszej pomocy oraz urz¹dzenia

przeciwpo¿arowego i przycisku alarmowego.

Oświetlenie dróg ewakuacyjnych

Celem oświetlenia drogi ewakuacyjnej

jest zapewnienie bezpieczeñstwa osobom

opuszczaj¹cym dany obiekt przez stworzenie

im odpowiednich warunków wizualnych

do odnajdowania kierunku ewakuacji, a tak¿e

zapewnienie szybkiego zlokalizowania i mo¿-

liwości wykorzystania sprzêtu przeciwpo¿a-

rowego.

Jak ju¿ wspomniano, oświetlenie drogi

ewakuacyjnej za pomoc¹ opraw awaryjnego

oświetlenia ewakuacyjnego powinno byæ

tak zaprojektowane, aby uszkodzenie jednej

oprawy nie spowodowa³o, ¿e droga stanie siê

ciemna, lub ¿e bêdzie utrudnione lub niemo¿-

liwe znalezienie kierunku ewakuacji.

Czas

Minimalny czas stosowania oświetlenia

na drodze ewakuacyjnej wed³ug PN-EN

1838:2005 [2] w celach ewakuacji powinien

wynosiæ 1 godz., przy czym 50% wymaganego

natê¿enia oświetlenia powinno byæ wytwo-

rzone w ci¹gu 5 s, a pe³ny poziom natê¿enia

oświetlenia w ci¹gu 60 s.

Rys. 2. Znormalizowane pasy drogi ewakuacji

Fig. 2. Standardized evacuation paths

Uwaga! W praktyce, wystêpuj¹ce szersze

drogi ewakuacyjne mog¹ byæ traktowane

jako kilka dróg o szerokości 2 m lub mog¹

mieæ oświetlenie jak w strefach otwartych

(zapobiegaj¹ce panice), (rys. 3.).

czone wzd³u¿ dróg ewakuacyjnych mog³y byæ

³atwo zlokalizowane i zastosowane

•

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 6/2006

Rys. 4. Znormalizowany obszar du¿ego pomieszczenia

Fig. 4. A standardized zone of a large interior

Rys. 3. Przyk³adowa propozycja po³¹czenia oświetlenia drogi ewakuacyjnej oraz

strefy otwartej w hali sportowej

Fig. 3. A sample suggestion of combining the lighting of an emergency path and an

open zone of a large sports hall

Oświetlenie strefy otwartej

(zapobiegaj¹ce panice)

Celem oświetlenia strefy otwartej (zapobie-

gaj¹cej panice) jest zmniejszenie prawdopodo-

bieñstwa paniki i umo¿liwienie bezpiecznego

ruchu osób w kierunku dróg ewakuacyjnych

przez stworzenie odpowiednich warunków

wizualnych w odnajdowaniu kierunku ewa-

kuacji. Strefa otwarta (zapobiegaj¹ca panice)

definiowana jest jako strefa o nieokreślonej

drodze ewakuacyjnej, np. w halach, obiektach

o powierzchni pod³ogi wiêkszej ni¿ 60 m 2 lub

o powierzchniach mniejszych, je¿eli istnieje do-

datkowe zagro¿enie z powodu wykorzystania

tej powierzchni przez du¿¹ liczbê osób.

Czas

Minimalny czas stosowania oświetlenia

w celu ewakuacji powinien wynosiæ 1 godz.,

przy czym w strefie otwartej 50% wyma-

ganego natê¿enia oświetlenia powinno byæ

wytworzone w ci¹gu 5 s, a pe³ny poziom

natê¿enia oświetlenia w ci¹gu 60 s.

jest od wysokości zawieszenia oprawy nad

poziomem pod³ogi i przyk³adowo – dla wyso-

kości poni¿ej 2,5 m wynosi 1 000 cd (pozosta³e

zale¿ności przedstawione s¹ w tabeli 1. PN-EN

1838:2005 [2]). W celu rozpoznawania barw

bezpieczeñstwa, minimalna wartośæ wskaź-

nika oddawania barw (R a ) dla źróde³ świat³a

powinna wynosiæ 40.

Uwaga! Windy osobowe powinny byæ wypo-

sa¿one w oświetlenie awaryjne przewidziane

dla stref otwartych [4]. Oświetlenie to mo¿e

byæ zrealizowane jako autonomiczne lub zasila-

ne centralnie z zabezpieczeniem ogniowym.

Czas

Minimalny czas stosowania oświetlenia

powinien byæ wyznaczony okresem, w którym

wystêpuje ryzyko niebezpieczeñstwa dla ludzi.

Oświetlenie tej strefy powinno zapewniaæ

pe³ne wymagane natê¿enie oświetlenia

w sposób ci¹g³y lub w ci¹gu 0,5 s, w zale¿ności

od zastosowania.

Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka

Celem oświetlenia awaryjnego stref wyso-

kiego ryzyka jest zapewnienie bezpieczeñstwa

ludziom zaanga¿owanym w potencjalnie

niebezpieczny proces lub sytuacjê i umo¿li-

wienie im w³aściwego zakoñczenia procedur

ze wzglêdu na bezpieczeñstwo innych osób

przebywaj¹cych w danym obiekcie.

Wymagania oświetleniowe

W obrêbie pustego pola strefy otwartej,

wyodrêbnionego przez wy³¹czenie z tej strefy

obwodowego pasa o szerokości 0,5 m natê-

¿enie oświetlenia nie powinno byæ mniejsze ni¿

0,5 lx na poziomie pod³ogi (rys. 4.).

Z pozosta³ych wymagañ oświetleniowych

nale¿y wymieniæ nastêpuj¹ce:

•

Oświetlenie zapasowe

Oświetlenie zapasowe zastosowane jako awa-

ryjne oświetlenie ewakuacyjne, powinno spe³niaæ

odpowiednie wymagania dotycz¹ce oświetlenia

ewakuacyjnego. Natomiast gdy poziom natê¿enia

oświetlenia zapasowego jest ni¿szy ni¿ minimalny

poziom natê¿enia oświetlenia podstawowego,

oświetlenie to nale¿y wykorzystaæ tylko do prze-

rwania czynności lub ich zakoñczenia.

stosunek maksymalnego do minimalnego

natê¿enia oświetlenia w strefie otwartej nie po-

winien byæ wiêkszy ni¿ 40:1

•

Wymagania oświetleniowe

W strefach wysokiego ryzyka eksploata-

cyjne natê¿enie oświetlenia na p³aszczyźnie

odniesienia nie powinno byæ mniejsze ni¿

10% eksploatacyjnego natê¿enia oświetlenia

wymaganego dla danych czynności, jednak¿e

nie powinno byæ mniejsze ni¿ 15 lx. Natomiast

równomiernośæ natê¿enia oświetlenia w tej

strefie nie powinna byæ mniejsza ni¿ 0,1. Za-

stosowane oprawy oświetleniowe nie mog¹

powodowaæ powstawania efektu strobosko-

powego. Olśnienie przeszkadzaj¹ce w tym

przypadku równie¿ powinno byæ utrzymy-

wane na niskim poziomie. Wartośæ świat³ości,

w obrêbie strefy wyznaczonej k¹tami od 60°

do 90° (liczonymi od pionu), uzale¿niona

olśnienie przeszkadzaj¹ce powinno

byæ utrzymywane na niskim poziomie przez

ograniczanie wartości świat³ości opraw w polu

widzenia; wartośæ świat³ości w obrêbie strefy

wyznaczonej k¹tami od 60° do 90° (liczonymi

od pionu) uzale¿niona jest od wysokości

zawieszenia oprawy nad poziomem pod³ogi

i przyk³adowo – dla wysokości poni¿ej 2,5 m

wynosi 500 cd (pozosta³e zale¿ności przedsta-

wione s¹ w tabeli 1. PN-EN 1838:2005 [2])

•

w celu rozpoznawania barw bezpieczeñ-

stwa, minimalna wartośæ wskaźnika odda-

wania barw (R a ) dla źróde³ świat³a powinna

wynosiæ 40.

Znaki bezpieczeñstwa

Znaki bezpieczeñstwa s¹ to znaki przeka-

zuj¹ce ogóln¹ informacjê dotycz¹c¹ bezpie-

czeñstwa uzyskan¹ przez kombinacjê barwy

i kszta³tu znaku oraz szczegó³ow¹ informacjê

dotycz¹c¹ bezpieczeñstwa przez dodanie

symbolu graficznego lub tekstu. Rozró¿niane

s¹ znaki:

•

oświetlone wewnêtrznie – przez we-

wnêtrzne źród³o świat³a.

oświetlone zewnêtrznie – przez ze-

wnêtrzne źród³o świat³a

•

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 6/2006

Rys. 5. Odleg³ośæ widzenia znaków podświetlanych wewnêtrznie

Fig. 5. The distance at which signs lit internally can be seen

czêściowo ró¿ni¹ siê od podanych w normie

PN-90/E-01005 [10].

Norma PN-84/E-020033 [9] traktowa³a

oświetlenie awaryjne jako równoznaczne

z oświetleniem dróg ewakuacyjnych. Natomiast

nowa norma PN-EN 1838:2005 [2] rozró¿nia

oświetlenie awaryjne dróg i strefy otwartej, zaś

oświetlenie strefy wysokiego ryzyka mo¿na

traktowaæ jako odpowiednik oświetlenia bez-

pieczeñstwa. Aktualna norma określa nie tylko

wymagania w zakresie natê¿enia oświetlenia

ewakuacyjnego (na nieco wy¿szym poziomie),

ale równie¿ jego równomiernośæ, a tak¿e

ograniczenie olśnienia przeszkadzaj¹cego od

opraw oraz wskaźnik oddawania barw źróde³

świat³a. Norma PN-EN 1838:2005 [2] określa

równie¿ wymagania w zakresie znaków bez-

pieczeñstwa, które to zagadnienia regulowa³y

wcześniej oddzielne normy.

Tak wiêc przy okazji nowelizacji rozpo-

rz¹dzeñ [3, 6] wystarczy³oby dokonaæ odpo-

wiednich korekt, aby doprowadziæ do pe³nej

zgodności polskich aktów prawnych z norm¹

europejsk¹ [2].

Jak wynika z przedstawionych wymagañ

i porównañ, oświetlenie awaryjne spe³niaj¹ce

nowe zalecenia zwiêkszy bezpieczeñstwo

osób podczas awarii zasilania oświetlenia

podstawowego, zw³aszcza ¿e zgodnie

z obowi¹zuj¹cymi przepisami stosowanie

tego oświetlenia jest wymagane w znacznej

liczbie obiektów.

Wymagania oświetleniowe

Znaki przy wszystkich wyjściach awaryjnych

i wzd³u¿ dróg ewakuacyjnych powinny byæ tak

oświetlone, aby jednoznacznie wskazywa³y

drogê ewakuacji do bezpiecznego miejsca.

Wymagania dotycz¹ce znaków bezpieczeñ-

stwa i pierwszej pomocy powinny spe³niaæ

nastêpuj¹ce wymagania:

•

Rozmieszczenie znaków ewakuacyjnych

W sytuacji, gdy nie jest mo¿liwe bezpo-

średnie zlokalizowanie wyjścia awaryjnego,

w celu jego wskazania powinien byæ umiesz-

czony oświetlony znak kierunkowy (lub szereg

znaków). Znaki wyjściowy lub kierunkowy

powinny byæ widoczne ze wszystkich punktów

wzd³u¿ drogi ewakuacyjnej [8].

luminancja ka¿dej czêści barwnej znaku po-

winna wynosiæ co najmniej 2 cd/m 2

Pomiary luminancji znaków bezpieczeñstwa

Zasady pomiaru luminancji znaków oraz

natê¿enia oświetlenia opisane s¹ w za³¹cz-

niku A do normy PN-EN 1838:2005 [2] oraz

w za³¹czniku C do normy PN-EN 60598-2-

-22:2004 [5].

we wszyst-

kich kierunkach widzenia maj¹cych znaczenie

dla bezpieczeñstwa

•

stosunek maksymalnej do minimalnej

luminancji zarówno bia³ych, jak i barwnych

czêści znaków bezpieczeñstwa powinien byæ

nie wiêkszy ni¿ 10:1

•

stosunek luminancji czêści bia³ej znaku

do luminancji czêści barwnej znaku nie powi-

nien byæ mniejszy ni¿ 5:1 i wiêkszy ni¿ 15:1.

Podsumowanie i wnioski

Porównuj¹c obecnie obowi¹zuj¹ce roz-

porz¹dzenie ministra infrastruktury z dnia

12 kwietnia 2002 r. [3] z poprzednim rozpo-

rz¹dzeniem ministra gospodarki przestrzennej

i budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. [8],

mo¿na zauwa¿yæ zwiêkszenie wymagañ w nie-

których przypadkach (np. wymóg stosowania

oświetlenia awaryjnego w pomieszczeniach,

w których mo¿e przebywaæ ponad 300 osób –

obecnie 200 osób). Poprzednie rozporz¹dzenie

określa³o wymagania ogólne w zakresie oświe-

tlenia awaryjnego budynków lub pomieszczeñ,

obecne jest bardziej precyzyjne – ró¿nicuje te

wymagania oddzielnie w zakresie oświetlenia

bezpieczeñstwa i oświetlenia ewakuacyjnego,

pomieszczeñ oraz dróg ewakuacyjnych.

Problemem jest pewna rozbie¿nośæ w na-

zewnictwie stosowanym w rozporz¹dzeniach:

ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia

2002 r. [3] i ministra spraw wewnêtrznych

i administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. [6]

oraz w normie PN-EN 1838:2005 [2]. Znacz-

nie wiêksze ró¿nice pomiêdzy wymaganiami

normy PN-84/E-020033 [9] i normy PN-EN

1838:2005 [2] wystêpuj¹ w zakresie oświe-

tlenia awaryjnego. Natomiast przytoczone

w normie PN-EN 1838:2005 [2] definicje

PIŚMIENNICTWO

[1] Bulak R. Oświetlenie awaryjne w obiektach budow-

lanych (czêśæ 1). „Elektro Info” nr 10/2005

[2] PN-EN 1838:2005. Zastosowanie oświetlenia.

Oświetlenie awaryjne

[3] Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z dnia

12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,

jakim powinny odpowiadaæ budynki i ich usytuowanie

(DzU nr 75 poz. 690, DzU z 2003 r. nr 33 poz. 270, DzU

z 2004 r. nr 109 poz. 1156)

[4] PN-EN 50172:2005. Systemy awaryjnego oświetlenia

ewakuacyjnego

[5] PN-EN 60598-2-22:2004. Oprawy oświetleniowe .

Czêśæ 2-22: Wymagania szczegó³owe. Oprawy oświe-

tleniowe do oświetlenia awaryjnego

[6] Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych

i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie

ochrony przeciwpo¿arowej budynków, innych obiektów

budowlanych i terenów (DzU nr 121 poz. 1138)

[7] Turlej Z. Zasady projektowania i eksploatacji syste-

mów awaryjnego oświetlenia na podstawie norm EN .

„Technika Świetlna’2005”, XIV Krajowa Konferencja

Oświetleniowa, Warszawa, 2-3 czerwca 2006

[8] Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej

i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ

budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU z 1999 r.

nr 15 poz. 140)

[9] PN-84/E-020033. Oświetlenie wnêtrz świat³em

elektrycznym

[10] PN-90/E-01005. Technika świetlna. Terminologia.

Czas zadzia³ania

Znaki powinny byæ oświetlone w taki

sposób, aby w ci¹gu 5 s osi¹ga³y luminancjê

o wartości 50% wymaganej luminancji,

a w ci¹gu 60 s osi¹ga³y luminancjê o wartości

wymaganej.

Maksymalna odleg³ośæ

widzenia znaków bezpieczeñstwa

Maksymaln¹ odleg³ośæ widzenia (rys. 5.)

znaków oświetlonych wewnêtrznie nale¿y

wyznaczyæ z równania:

d = s · p

gdzie:

d – odleg³ośæ widzenia (maksymalna odle-

g³ośæ, przy której znak jest jeszcze czytelny)

p – wysokośæ znaku

s – sta³a: 100 dla znaków oświetlonych

zewnêtrznie; 200 dla znaków oświetlanych

wewnêtrznie.

Znak oświetlony wewnêtrznie jest dostrze-

gany z wiêkszej odleg³ości ni¿ znak o takich

samych wymiarach oświetlony zewnêtrznie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: