Čapek Karel - Fabryka Absolutu.pdf - Fantasy - kazko.kow

O GŁOSZENIE

W Nowy Rok 1943 pan G. H. Bondy, prezes zakładów MEAS, czytał sobie gazetę, jak

zwykle, trochę niegrzecznie przeskoczył wiadomości wojenne, uchylił się od czytania o

przesileniu gabinetowym i na pełnych żaglach (tak, na pełnych żaglach, bo „Gazeta Ludowa

już dawno powiększyła swój format pięciokrotnie i płachty jej nadawałyby się nawet do

żeglugi morskiej) wpłynął na obszary gospodarki narodowej. Krążył przez chwilę tam i sam,

po czym zwinął żagle i pozwolił kołysa się marzeniom.

„Kryzys węglowy — pomyślał — wyczerpanie kopalń; ostrawskie zagłębie przerywa

eksploatację na całe lata. Tam do diabła, to ci heca! Trzeba sprowadza węgiel górnośląski i

proszę, sami sobie policzcie, jak to podraża nasze wyroby, a potem gadajcie o konkurencji!

Leżymy na kupie i jeżeli Niemcy podwyższą taryfy, to po prostu możemy zamkną budę. I

akcje Zivno padają. O Boże, cóż to za nędzne stosunki! Jakie ciasne, idiotyczne, jałowe

stosuneczki! Diabli nadali z kryzysami!.

Pan G. H. Bondy, prezes zarządu, zamyślił się. Coś go nieustępliwie irytowało. Zaczął

doszukiwa się tego i znalazł wreszcie na ostatniej stronie złożonej gazety. Było to słówko

ZEK. Właściwie tylko cząsteczka słowa, bo gazeta była akurat w tym miejscu złożona, na

literze z. Ale właśnie ta połowicznoś wyrazu narzucała mu się dokuczliwie. „No wiec co?

Jaki tam znowu ZEK? Pewno obrazek, pomyślał pan Bondy. A jak nie, to zarazek,

bohomazek? Azotówki też spadły paskudnie. Straszliwa stagnacja. Malutkie, śmiesznie

malutkie stosunki! — Tylko kto tam, do diabła, ogłasza jakiś obrazek? Na pewno jakiś

bohomazek, jak wszystkie dzisiejsze obrazki. Na pewno.

Trochę nadąsany pan G. H. Bondy rozłożył gazetę, aby się pozby dokuczliwego wyrazu.

Ale teraz znikł mu zupełnie w szachownicy najróżniejszych ogłoszeń. Gonił swój zgubiony

wyraz szpalta za szpaltą; ukrył się, gałgan, z jakąś irytującą złośliwością. Pan Bondy śledził

go systematycznie od lewej strony ku prawej, od dołu ku górze. Idiotyczne! Obrazek, zarazek,

czy bohomazek, znikł jak kamfora.

Pan G. H. Bondy nie poddał się tak łatwo. Ponownie złożył gazetę i oto nienawistne ZEK

wyskoczyło samo na skraju gazety. Położył więc na nim palec, szybko rozłożył gazetę i

czytał… Pan Bondy zaklął z cicha. Chodziło o bardzo skromne, bardzo powszednie

ogłoszenie:

WYNALAZEK

bardzo korzystny, nadający się dla

każdej fabryki, jest z przyczyn oso–

bistych natychmiast do sprzedania.

Zapytania kierowa do inż. R. Marka

Brzewnów 1651.

…No tak! Warto było się trudzi! — pomyślał pan G. H. Bondy. — „Pewno jakieś

patentowane szelki; jakieś oszustewko, albo idiotyczna zabaweczka, a ja tymczasem tracę na

to całe pię minut! I ja także już idiocieję. Nędzne stosunki. I żadnego rozmachu nie ma!

Żadnego!

Prezes Bondy przesiadł się teraz na fotel na biegunach, aby tym wygodniej wykosztowa

całą cierpkoś nędznych małych stosunków. No tak. MEAS ma dziesię fabryk i trzydzieści

trzy tysiące robotników. MEAS prowadzi w żelazie, MEAS jest bezkonkurencyjny w kotłach.

Ruszta MEAS to marka światowa. Ale po dziesiątku lat pracy, mój Boże, gdzie indziej dałoby

się osiągną o ileż więcej!…

G. H. Bondy wyprostował się nagle. „Inżynier Marek, inżynier Marek! Zaraz, zaraz!

Czyżby to był ten rudy Marek, jakże mu tam było? Rudolf, Dolfik Marek, kolega Dolfik z

politechniki? Istotnie, w ogłoszeniu jest: inż. R. Marek. Dolfik, ty łobuzie, to ty tak? Czy to

możliwe? O biedaku, ładnieś się dorobił! Żeby sprzedawa „bardzo korzystne wynalazki, ha,

ha! „z przyczyn osobistych. Znamy takie „przyczyny osobiste. Brak ci forsy, prawda?

Chciałbyś złapa jakiegoś przemysłowego wróbla na jakiś psunabudesowy patent. No, zawsze

miałeś kiełbie we łbie, zawsze ci się zdawało, że wywrócisz świat do góry nogami. Ech,

kolego kochany, gdzie to się pozapodziewały nasze światoburcze myśli. Gdzie jest nasza

wspaniała, szarlatańska młodoś!.

Prezes Bondy wyciągnął się wygodnie. „A może to naprawdę Marek? — myślał. „Ale

Marek był to łeb naukowy. Troszkę może gaduła, no tak, ale było w tym łobuzie coś

genialnego. Miał myśli. Ale poza tym straszliwie niepraktyczny człowiek. Właściwie

kompletny fujara. Jakie to dziwne, że nie jest profesorem — myślał dalej pan Bondy. —

Przez lat dwadzieścia nie spotkałem go ani razu. Bóg raczy wiedzie, co robił przez cały ten

czas. Może całkiem zszedł na psy. Na pewno zszedł na psy. Mieszka aż w Brzewnowie,

biedaczek… i utrzymuje się z wynalazków! Straszny upadek!

Pan Bondy próbował przedstawi sobie nędzę upadłego wynalazcy. Udało mu się

wymyśli sobie straszliwie kudłatą, nieczesaną głową. Jako tło, ściany są ponure i papierowe

jak w filmie. Mebli nie ma; w kącie materac, na stole nędzny model ze szpulek, gwoździ i

zużytych zapałek, przez brudne okienko wida podwórko. I w tę niewypowiedzianą nędzę

wkracza goś w futrze. „Idę obejrze pański wynalazek. Ślepawy wynalazca nie poznaje

starego kolegi; pokornie chyli kudłatą głowę, rozgląda się, gdzieby tu usadowi rzadkiego

gościa, a potem, dobry Boże! — skostniałymi palcami próbuje wprawi w ruch swój żałosny

wynalazek, jakieś śmieszne perpetuum mobile, i nieśmiało gada, gada jak to powinno

chodzi, jak by to na pewno, całkiem na pewno, chodziło, gdyby, gdyby miał — gdyby mógł

kupi… Goś w futrze rozgląda się po ubożutkim stryszku i nagle wyjmuje z kieszeni

skórzany portfel i kładzie na stole tysiączkę, jeszcze jedną („Dosy będzie! — przeraził się

pan Bondy swą rozrzutnością, ale kładzie jeszcze jedną). No, tysiączka wystarczyłaby

najzupełniej — myśli coś wewnątrz pana Bondy’ego — przynajmniej na razie… „Masz pan

tu na dalsze prace, panie Marku. Nie, nie, do niczego pan nie jest wobec mnie zobowiązany.

Co? Kim jestem? To wszystko jedno. Dajmy na to, że jestem pańskim przyjacielem…

Pan Bondy był bardzo zadowolony z siebie i wzruszony tym obrazem. „Poślę do Marka

swego sekretarza — postanowił. — ,.Natychmiast, albo zaraz jutro. A co będę robił dzisiaj?

Jest święto, do fabryki nie pójdę. Jestem właściwie wolny. Ach te małe stosuneczki! Żeby

przez cały’dzień nie mie nic do roboty! A może bym ja sam dzisiaj…

G. H. Bondy zawahał się. Byłaby to całkiem niezwykła przygoda, gdyby poszedł popatrze

z bliska na nędzę dziwaka w Brzewnowie.

„Ostatecznie byliśmy takimi dobrymi przyjaciółmi! I wspomnienia mają przecież także

swoje prawa. Pojadę! — zadecydował pan Bondy i pojechał.

Trochę się potem nudził, gdy jego samochód ślizgał się po całym Brzewnowie, szukając

najnędzniejszego domku pod numerem 1651. Musiał nawet dowiadywa się w policji.

— Marek? Marek? — powtarzał inspektor, grzebiąc w swej pamięci. — To chyba będzie

inżynier Rudolf Marek, Marek i Spółka, fabryka żarówek, ulica Mixa 1651. — Fabryka

żarówek? — Prezes Bondy był rozczarowany, a nawet rozgoryczony. Jak to, Rudolf Marek

nie mieszka na strychu? Jest fabrykantem i „z przyczyn osobistych sprzedaje jakiś patent! Ej,

kolego, to zalatuje plajtą, jakem Bondy.

— Nie wie pan, jak się panu Markowi powodzi? — zapytał jakby od niechcenia inspektora

policji, gdy sadowił się w samochodzie.

— O, znakomicie! — odpowiedział inspektor. — Fabryka bardzo niczego sobie. Sławna

firma — dodał pełen dumy lokalnego patriotyzmu. — Bogaty pan — objaśnił dodatkowo — i

strasznie uczony. Ile on robi eksperymentów!

— Ulica Mixa! — zawołał pan Bondy, zwracając się do szofera.

— Trzecia ulica w prawo! — wołał inspektor za samochodem.

I oto pan Bondy dzwoni u drzwi mieszkalnego skrzydła całkiem przyzwoitej fabryki.

Dokoła czyściutko, zagonki i klomby, na murze dzikie wino.

— Hm — medytował pan Bondy — jakiś taki humanitaryzm i reformizm tkwił w tym

Marku już zawsze.

Lecz oto na spotkanie gościa wychodzi na schody sam Marek, Rudolf Marek. Jest bardzo

chudy i poważny, wzniosły jakiś czy co. Bondy czuje jakieś ssanie koło serca, że Marek nie

jest już taki młody, jak był, ani taki straszliwie kudłaty, jak ów wyobrażany wynalazca, że jest

całkiem inny niż wszystko, o czym pan Bondy myślał, a nawet niełatwy do poznania. Ale

zanim jeszcze zdołał uświadomi sobie w pełni swoje rozczarowanie, inżynier Marek

wyciąga do niego ręką i mówi z cicha:

— No, przychodzisz nareszcie, kolego! Wyglądałem cię!

K ARBURATOR

Wyglądałem cię! — powtórzył Marek, usadowiwszy gościa w skórzanym klubowym

fotelu. Za żadne skarby świata nie byłby się Bondy przyznał do swych wyobrażeń o upadłym

wynalazcy.

— Widzisz — zmuszał się po trosze do radości — to taki przypadek! Dzisiaj rano przyszło

mi na myśl, że już dwadzieścia lat się nie widzieliśmy! Pomyśl, przyjacielu, dwadzieścia lat!

— Hm — mruknął Marek. — Więc ty chcesz kupi mój wynalazek?

— Kupi? — zawahał się Bondy. — Doprawdy sam nie wiem… Nawet o tym nie

myślałem. Chciałem się z tobą zobaczy i…

— E, daj spokój i nie udawaj! — przerwał Marek. — Ja wiedziałem, że przyjdziesz. Za

taką rzeczą warto pochodzi. Na pewno. Taki wynalazek jest w sam raz dla ciebie. Z tego

można zrobi… — machnął ręką, odchrząknął i mówił spokojnie. — Wynalazek mój, który ci

zaprezentuję, jest daleko większym przewrotem w świecie techniki, niż wynalazek maszyny

parowej Watta. Jeśli mam by zwięzły w określeniu jego istoty, to wyrażając się teoretycznie,

chodzi o całkowite wykorzystanie energii atomowej…

Bondy ziewnął ukradkiem.

— A co robiłeś w ciągu tych dwudziestu lat? Marek spojrzał na niego trochę zdziwiony.

— Wiedza współczesna twierdzi, że materia, to jest atomy, składają się z ogromnej masy

jednostek energii, atom to właściwie skupisko elektronów, czyli najmniejszych elektrycznych

cząstek…

— To jest strasznie interesujące — przerwał mu Bondy. — Wiesz sam, że w fizyce byłem

zawsze słaby. Ale ty, Marku, wyglądasz nietęgo! W jaki sposób doszedłeś właściwie do tej

zabaweczki, to jest, właściwie, do tej fabryki?

— Ja? Zupełnie przypadkowo. Wynalazłem mianowicie całkiem nowy rodzaj drucików do

żarówek… Ale to głupstwo, to mi tak wlazło w ręce całkiem przypadkowo. Bo ja już od lat

dwudziestu pracuję nad zagadnieniem spalania materii. No powiedz sam, kolego, jakie jest

największe zagadnienie współczesnej techniki?

— Handel — odpowiedział prezes Bondy. — Ożeniłeś się?

— Jestem wdowiec — odpowiedział Marek i zerwał się wzburzony. — Handel! Nie

handel, rozumiesz? Spalanie! Doskonałe wykorzystanie energii cieplnej, która jest w materii!

Pomyśl, że z węgla wypalamy zaledwie jedną stutysięczną tego, co moglibyśmy wypali,

gdyby… Rozumiesz?

— Owszem, węgiel jest strasznie drogi — zauważył pan Bondy bardzo mądrze.

Marek usiadł i rzekł poirytowany:

— Jeśli nie przyszedłeś tu z powodu mego Karburatora, to możesz sobie iś, mój Bondy.

— Nic, nic, mów dalej — rzekł pan Bondy wielce pojednawczo.

Marek wsparł głową na ręku.

— Dwadzieścia lat nad tym pracowałem — wyrwało mu się z piersi ciężkie westchnienie

— a teraz sprzedam to pierwszemu lepszemu, kto przyjdzie! Moje ogromne marzenie!

Największy z dotychczasowych wynalazków! Naprawdę, Bondy, to straszna rzecz.

— Z pewnością, jak na nasze małe stosuneczki! — przyświadczył Bondy.

— Nie, to jest w ogóle straszna rzecz. Pomyśl tylko, że możesz wykorzysta atomową

energią całkowicie, bez reszty!

— Aha! — zawołał prezes Bondy. — Będziemy pali atomami. Czemu nie, owszem,

można atomami. Bardzo tu ładnie u ciebie, Dolfiku. Małe to, ale ładne. Ilu masz robotników?

Marek nie słuchał.

Čapek Karel - Fabryka Absolutu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: