T: ROZMNAŻANIE SIĘ ORGANIZMÓW.
I. Sposoby rozmnażania się organizmów:
a) bez udziału gamet;
- podział komórki:
J poprzeczny (pantofelek, ameba),
L podłużny (euglena zielona),
- amytoza – rozpad komórki (prokariota),
- zarodniki (grzyby, mszaki, paprotniki),
- rozmnażanie wegetatywne:
J fragmentacja plechy,
L rozpad koloni,
J urwistki (porosty),
L rozłogi (truskawki, poziomki),
J bulwy (ziemniaki),
L cebule (tulipan, narcyz, żonkil),
J kłącza (perz),
- regeneracja (jamochłony, np.: stułbia, dżdżownica),
b) płciowe;
Przez połączenie się dwóch gamet wytwarzanych przez różne organy. Organizm potomny dziedziczy cechy rodziców. Rozmnażanie to zapewnia duże możliwości przystosowawcze potomstwa do życia w określonym środowisku.
II. Ewolucja rozmnażania:
- IZOGAMIA – gdy zlewają się podobnie morfologicznie i zróżnicowane fizjologicznie gamety męskie i żeńskie (+ i -), tzw. czogamety, np.: naprzeciw siebie ustawiają się strzębki grzybni u pleśniaka białego, później treść pierwszej przelewa się w drugą,
- ANIZOGAMIA – proces polegający na łączeniu się różnych wielkością ruchliwych anizogamet; męska jest mniejsza i ruchliwa; żeńska jest wieksza
i także ruchliwa,
- OOGAMIA – gdy łączy się: duża, nieruchliwa gameta żeńska (komórka jajowa), oraz mniejsza, ruchliwa gameta męska (plemnik). Jest to dominujący sposób rozmnażania się: plechowców, organowców i kręgowców. U roślin gamety żeńskie powstają w lgniach u plechowców oraz rodniach u organowców; gamety męskie powstają w plemniach. U zwierząt powstawanie gamet poprzedza podział redukcyjny (mejotyczny).
- OOGENEZA – powstawanie jaja z jednej komórki macierzystej,
- SPERMATOGENEZA – powstanie plemnika,
III. Formy rozmnażania płciowego:
- jednopienność (u roślin) – oddzielne kwiaty występują na jednym pniu (sosna),
- dwupienność (u roślin) – oddzielne kwiaty na dwóch innych pniach (leszczyna, wierzba),
- obupłciowość (u roślin i zwierząt) – gdy w jednym kwiecie są wytwarzane
w organiźmie komórki żeńskie i męskie (jabłoń, grusza, śliwa, płazińce),
- rozdzielnopłciowość – u zwierząt z silnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym (już u obleńców); samica wytwarzająca komórki żeńskie jest wieksza od samca wytwarzającego komórki męskie,
- dzieworództwo (patenoganeza) – rozwój nowego organizmu
z niezapłodnionej komórki jajowej (wrotki, pszczoły, rozwielitki, motylica wątrobowa),
- neotenia - wytworzenie jaj przez larwy (płazy),
kasiami23