1
SKRYPT:
JULIAN SUTOR
PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE
CZĘŚĆ I
PRAWO DYPLOMATYCZNE
1. WSTĘP
Prawo dyplomatyczne i konsularne to jedna z najstarszych dziedzin prawa sięgająca swymi korzeniami do początków cywilizacji ludzkiej. Prawo dyplomatyczne, jak i dyplomacja w ogóle, powstało wraz z rozwojem państwa, służąc pośrednio realizacji celów jego polityki zagranicznej. W zależności od epoki zmieniały się formy, metody działania i charakter dyplomacji, przechodząc poważną ewolucję: od brutalnego stosowania siły i łamania podstawowych norm prawa międzynarodowego do zasad pokojowej i partnerskiej współpracy.
Współcześnie coraz większą rolę w stosunkach międzynarodowych odgrywa dyplomacja wielostronna, konferencyjna, a więc dyplomacja na forum wzrastającej liczby organizacji międzynarodowych. Szczególna rola norm prawa dyplomatycznego i konsularnego wynika stąd, że regulują one status prawny oraz działalność państwowych organów powoływanych do realizacji polityki zagranicznej państw i ich stosunków międzynarodowych w ogóle, a w przypadku dyplomacji wielostronnej także do urzeczywistniania zadań leżących w interesie społeczności międzynarodowej. Stąd też szczególnego znaczenia nabiera sprawa stałego doskonalenia tych norm. W miarę rozwoju w ciągu wieków instytucji i norm prawa dyplomatycznego konsularnego rozwijała się nauka tego prawa. Pewne zasady ogólnie obowiązują zarówno w prawie konsularnym, jak i w prawie dyplomatycznym sensu largo, czyli obejmującym prócz postanowień Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r. także zasady i normy zawarte w Konwencji o stosunkach konsularnych z 1963 r., Konwencji o misjach specjalnych z 1969 r., Konwencji o reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami o charakterze uniwersalnym z 1975 r. oraz innych aktach, zwłaszcza regulujących zagadnienie przywilejów i immunitetów. Prawo dyplomatyczne i konsularne, podobnie jak i inne dziedziny prawa, podlega współcześnie dosyć szybkiej ewolucji i procesowi „starzenia się”. Kontynuowana jest kodyfikacja poszczególnych jego dziedzin i nowelizowane są wewnętrzne akty prawne( tak np. w 1994r. zgromadzenie ogólne ONZ przyjęło ważną Konwencje o bezpieczeństwie personelu ONZ i personelu współdziałającego, współdziałającego na ukończeniu są już prace kodyfikacyjne w ramach ONZ nad aktem określającym status prawny, przywileje i immunitety kuriera i poczty dyplomatycznej.
2. Nazwa i rys historyczny
Dyplomacja z grec. diploma oznacza podwójny, czyli składający się z dwóch tabliczek. W starożytnej Grecji był to akt urzędowy, wydawany przez suwerena, zapewniający posłom określone przywileje, a w czasach rzymskich dokument stanowiący rodzaj paszportu i rekomendacji. Termin dyplomata i dyplomacja weszły do obiegu w nowszej historii, a ściślej na przełomie XVII i XVIII wieku.
W starożytnej Grecji zaczęła się rozwijać dyplomacja wielostronna
(konferencyjna).
Dyplomacja w znaczeniu współczesnym, a zwłaszcza stałe misje dyplomatyczne i ministerstwa spraw zagranicznych pojawiły się dopiero w okresie między XV i XVII w. Do tego czasu główną formą organizacyjną dyplomacji były misje specjalne wysyłane ad hoc do załatwienia określonego zadania.
19 III 1815 r. Regulamin Kongresu Wiedeńskiego:
W regulaminie Kongresu Wiedeńskiego 19 III 1815 r. znalazła swe potwierdzenie m.in. zasada suwerennej równości państw, zrywając z obowiązującą do tego czasu praktyką, że o miejscu dyplomaty w porządku pierwszeństwa ( precedencji) decydował tytuł, więzy pokrewieństwa i pozycja władcy (Papież, cesarz, król, Książe). Na tle precedencji do 1815 r. miało miejsce wiele sporów i konfliktów. W niektórych państwach graniczyło z absurdem, np. w staraniach władcy przyjmującego, by każdemu z ambasadorów wielkich mocarstw zapewnić osobne drzwi wejściowe do królewskich pomieszczeń, w których byli przyjmowani. Regulamin wiedeński uregulował tę konfliktogenną kwestie precedencji ustalając jednolite stopnie przedstawicieli dyplomatycznych i zasady pierwszeństwa. Do tego czasu np. nie rozróżniano klas i rang dyplomatycznych. Potem wytworzył się podział na tzw. posłów nadzwyczajnych i na posłów zwykłych, zwanych rezydentami. Nadzwyczajnym posłom dawano pierwszeństwo przed rezydentami. Dochodziło również na tym tle do sporów „wewnętrznych”. Regulamin podzielił „agentów dyplomatycznych” na trzy klasy: ambasadorów, legatów, lub nuncjuszów, posłów lub równorzędnych im ministrów i innych uwierzytelnionych przy monarchach oraz charge d’affaires akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych.
Charakter „reprezentacyjny” regulamin przyznał jedynie ambasadorom, legatom i nuncjuszom. Regulamin pozbawił „agentów dyplomatycznych” wysyłanych w misjach nadzwyczajnych pierwszeństwa z racji pełnienia swej misji.
Regulamin zasadniczo zdemokratyzował stosunki między państwami, gdyż wprowadził zasadę, zgodnie, z którą w każdej klasie przedstawiciele dyplomatyczni zajmują miejsce w porządku pierwszeństwa w zależności od daty urzędowej notyfikacji o ich przybyciu. Jedyny wyjątek uczyniono do przedstawicieli Papieża. Regulamin więc nie uzależniał już precedencji od wielkości, charakteru i znaczenia państwa, lecz wprowadził zasadę, przynajmniej w zakresie protokołu, równości suwerennych państw.
Zasada suwerennej równości została podkreślona w art. 5,6 i 7 Regulaminu, które wprowadzają jednakowe zasady i porządek protokolarny w danym państwie, wobec wszystkich przedstawicieli dyplomatycznych danej klasy.
Artykuł 6 wyraźnie stwierdził, że „Związki rodzinne lub węzły pokrewieństwa między dworami nie dają ich przedstawicielom dyplomatycznym żadnego wyróżnienia w randze. To samo dotyczy sojuszów politycznych”.
Artykuł 7 przewiduje stosowanie losowania przy ustalaniu kolejności podpisów w przypadku traktatów podpisywanych przez kilka państw, a uznających zasadę alternatu.
Regulamin nie uregulował wprawdzie przywilejów i immunitetów, jednakże zawierał wiele zasad, które dały początek współczesnemu prawu dyplomatycznemu.
W trzy lata później, a więc w 1818 r. – na Kongresie Akwizgrańskim, podpisano protokół uzupełniający do Regulaminu Wiedeńskiego z 1815 r. Protokołem tym wprowadzono czwartą klasę przedstawicieli dyplomatycznych, tzw. ministrów – rezydentów stanowiących klasę średnią między ministrami stopnia drugiego. Dało to podstawy do prawdziwego rozkwitu prawa i praktyki dyplomatycznej w XX w., zwłaszcza po II wojnie światowej.
Zasadniczym krokiem na drodze rozwoju nowożytnego prawa dyplomatycznego było dzieło Hugo Grocjusza- „Trzy księgi o prawie wojny i pokoju” wydane w 1625 r. Zawiera ono odrębny rozdział o prawie poselstw, stanowiący niejako fundament doktryny tego prawa w następnych stuleciach. Na pojęcie dyplomacji składają się trzy elementy. W pierwszym znaczeniu- dyplomacja występuje, jako oficjalna działalność organów państwowych o kompetencjach w sferze stosunków międzynarodowych, głównie przedstawicieli dyplomatycznych. W drugim-jako opierający się na założeniach naukowych zespół metod i środków oraz sztuka osiągnięcia celów polityki zagranicznej, państwa prowadzenia i utrzymywania stosunków między państwami. W trzecim znaczeniu termin dyplomacja określa się dysponujący odpowiednimi kwalifikacjami zespół ludzi (służba dyplomatyczno-konsularna) oraz aparat organizacyjny (ministerstwo spraw zagranicznych, stale i ad hoc misje dyplomatyczne). Choć te elementy trzy występują osobno, to dopiero razem wzięte wyjaśniają najważniejsze aspekty terminu dyplomacja. Współcześnie źródłami prawa dyplomatycznego są:
· Wielostronne umowy międzynarodowe, głównie Konwencja Wiedeńska z 1961 r. (podstawowe źródło współczesnego prawa dyplomatycznego- akt prawnomiędzynarodowy o znaczeniu powszechnym)
· Umowy wielostronne i dwustronne regulujące status prawny oraz przywileje i immunitety organizacji międzynarodowych i ich funkcjonariuszy oraz przedstawicieli państw i delegacji.
· Umowy dwustronne
· Akty prawa wewnętrznego
· Zwyczaj międzynarodowy
· Praktyka sądowa i dyplomatyczna
· Doktryna prawa dyplomatycznego
Od międzynarodowego prawa zwyczajowego należy odróżnić międzynarodowe zwyczaje, niemające charakteru normy prawa zwyczajowego. Zalicza się do nich m.in. zasady kurtuazji międzynarodowej, obowiązującej w sensie prawnym.
Prawo dyplomatyczne jest, obok prawa konsularnego, morskiego, wojennego, najstarszym i najbardziej uniwersalnym dziełem jednak kodyfikacja jego norm dokonywała się właściwie dopiero od pierwszej połowy XIX w. Pierwszej oficjalnej, częściowej kodyfikacji prawa dyplomatycznego dokonano na Kongresie Wiedeńskim, który dnia:19.03.1815 r. przyjął regulamin w sprawie rang szefów misji dyplomatycznych. Uporządkował on przede wszystkim zasady pierwszeństwa (precedencji) oraz kwestie związane z tytułowaniem szefów misji dyplomatycznych, określając ściśle nazwy klas i rangi przedstawicieli dyplomatycznych. Regulamin przyczynił się do demokratyzacji prawa dyplomatycznego, a szczególnie uznania zasady suwerennej równości państw 21.10.1818 r., Protokół Kongresu Akwizgrańskiego stanowił uzupełnienie.
· 1928 r. VI Konferencja Unii panamerykańskiej w Hawanie – została przyjęta Konwencja o agentach dyplomatycznych. Oprócz postanowień o klasach i rangach regulowała ona także zagadnienia prawa legacji, przywilejów i immunitetów, jak również w pewnej mierze status misji specjalnych, a więc dyplomacji ad hoc. Konwencja Hawańska ma charakter ściśle regionalny, ratyfikowało ją tylko 15 państw (nie ratyfikowały m.in. Stany Zjednoczone).
· W ramach Ligi Narodów komitet ekspertów ds. kodyfikacji prawa międzynarodowego włączył w 1925 r. do planu prac kodyfikacyjnych dwa zagadnienia z dziedziny prawa dyplomatycznego: klasy oraz przywileje i immunitety przedstawicieli dyplomatycznych. Jednak problematyka ta nie pojawiła się na Konferencji Kodyfikacyjnej w 1930 r. (ponieważ większość krajów wypowiedziała się przeciw zmianom w istniejącej praktyce prawa dyplomatycznego).
· W ramach ONZ konwencja z 13.02.1946 r. o przywilejach i immunitetach ONZ oraz konwencja z 21.11.1947 r. o przywilejach i immunitetach organizacji wyspecjalizowanych.
· Wiedeń 1961 r. –Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych (53 artykuły-wielostronny akt międzynarodowy). Konferencja w Wiedniu opracowała także dwa protokoły fakultatywne: w sprawie nabycia obywatelstwa oraz w sprawie obowiązkowego załatwiania sporów wynikłych na tle stosowania postanowień konwencji. Konwencja weszła w życie 24.IV.1964 r. W przeważającej mierze skodyfikowała ona istniejące już i ukształtowane w ciągu stuleci normy międzynarodowego prawa zwyczajowego, dotyczące jednak tylko „klasycznej” dyplomacji realizowanej za pośrednictwem stałych misji dyplomatycznych (ambasad, poselstw). Jednakowoż nie ograniczyła się tylko do kodyfikacji istniejących norm zwyczajowych, lecz wyrażała i potwierdzała. W wielu wypadkach także nowe tendencje i nową praktykę w prawie dyplomatycznym, co znalazło m.in. wyraz w przyjęciu słusznego założenia, że przywileje i immunitety przysługują państwu, a nie poszczególnym osobom i że zakres ich powinien się opierać na zasadzie funkcjonalnej. Tendencje te znalazły również potwierdzenie w określeniu najważniejszych funkcji dyplomatycznych, w tym przyznaniu misjom dyplomatycznym możliwości wykonywania funkcji konsularnych. Uwzględniały także postęp w rozwoju techniki, w rozwoju stosunków społecznych itp. Przyjęcie konwencji przyczyniło się w odczuwalny sposób do ujednolicenia praktyki dyplomatycznej i stosowania norm prawa dyplomatycznego także przez liczne nowe państwa, które niedawno pojawiły się na arenie międzynarodowej. Duże znaczenie miało uregulowanie przez Konwencję dziedzin, w których praktyka była niejednolita, a nierzadko sprzeczna, szczególnie w zakresie: przywilejów i immunitetów, głównie immunitetu od jurysdykcji cywilnej, określenia statusu personelu administracyjnego i technicznego, statusu obywateli państwa przyjmującego lub trzeciego, zatrudnionych w charakterze członków misji dyplomatycznej państwa wysyłającego itp. Dzięki tej konwencji m.in. wiele kwestii, zwłaszcza z dziedziny zwolnień od kontroli i opłat celnych, podatkowych i innych, opierających się do tego czasu na niepewnych podstawach kurtuazji międzynarodowej i zasadzie wzajemności, zostało przekształconych w jednoznacznie wiążące normy prawno-międzynarodowe.
Konwencja nie skodyfikowała jednak wszystkich kwestii z zakresu praktyki dyplomatycznej, potwierdzając we wstępie, że normy międzynarodowego prawa zwyczajowego obowiązują nadal w sprawach, które nie zostały wyraźnie uregulowane jej postanowieniami. Kodyfikacja norm prawa dyplomatycznego w Konwencji miała też znaczenie precedensowe, gdyż wiele jej sformułowań i postanowień zostało wprowadzonych do innych późniejszych aktów prawno- międzynarodowych regulujących ich status służby konsularnej, misji specjalnych, przedstawicieli państw w organizacjach międzynarodowych, jak również do aktów prawa wewnętrznego. Dlatego też, mimo pewnych niedostatków i luk, jak np. w sprawie statusu kuriera i poczty dyplomatycznej, braku bliższego określenia mienia ambasady i jej statusu itd., Konwencja Wiedeńska z 1961 r. stanowi zasadniczy krok w postępowym rozwoju prawa dyplomatycznego, stając się punktem wyjściowym i wzorcem w kodyfikacji innych dziedzin. Przyczyniła się ona do dalszej demokratyzacji prawa dyplomatycznego, uznając za podstawę całkowitą równość państw, niedyskryminację i nie mieszanie się do spraw wewnętrznych innych państw oraz poszanowanie ich godności.
W konwencji tej obok fundamentalnej zasady, jaką jest suwerenna równość państw, znalazły potwierdzenie także tak zasadnicze i postępowe funkcje współczesnej dyplomacji, jak działanie na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz rozwoju przyjaznych stosunków między narodami i państwami bez względu na odmienność ich systemów ustrojowych i społecznych. Konwencja ta jest obecnie prawdziwie uniwersalnym aktem prawno-międzynarodowym, stając się jednocześnie wykładnikiem prawa zwyczajowego dla państw, które nie są jeszcze jej stronami.
Dlatego też przyjęcie Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r było doniosłym przełomowym wydarzeniem w długiej historii kształtowania się zasad i norm prawa dyplomatycznego. Zrodził się bowiem po raz pierwszy instrument kompleksowo kodyfikujący i systematyzujący zespół norm prawnych w dziedzinie stosunków dyplomatycznych, zwłaszcza przywilejów i immunitetów, koniecznych do swobodnego wypełniania funkcji dyplomatycznych. Ten doniosły akt prawno międzynarodowy rozstrzygnął szereg problemów praktycznych pojawiających się w stosunkach między państwem wysyłającym i państwem przyjmującym, przyczyniając się do wzmocnienia zasady suwerennej równości państw i pokojowych konstruktywnych stosunkach między nimi.
W związku ze zdarzającymi się niekiedy drastycznymi naruszeniami postanowień Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r. bardzo istotna kwestią jest konsekwentna realizacja jej postanowień, podobnie zresztą jak i innych konwencji w tym przedmiocie. W tym aspekcie duże praktycznie znaczenie miałoby ratyfikacja przez wszystkie strony Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r. Protokołu Fakultatywnego dotyczącego Obowiązkowego Załatwiania Sporów Międzynarodowych przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze, który w sposób bezstronny rozstrzygnąłby spory powstałe na tle naruszeń przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, a więc m.in. niezależnie od tego, czy chodzi o małe, średnie czy też wielkie państwo (mocarstwo). Protokół ten stanowi załącznik do Konwencji Wiedeńskiej z 1961 roku.
Nie spotkał się jednak z szerszym przyjęciem. W roku 1997 stronami było 61 państw. Podobnie nie spotkał się z większym zainteresowaniem także drugi dokument. Protokół fakultatywny do Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r. dotyczący nabycia obywatelstwa. Jego celem jest głównie wyeliminowanie pojawiających się problemów na tle obowiązywania w niektórych państwach, m.in. USA, Wielkiej Brytanii, zasady ius soli. W roku 1966 stronami tegoż protokołu było 48 państw.
Mimo zgłoszenia wielu projektów. Konwencja Wiedeńska z 1961 roku nie zdołała uregulować sprawy statusu misji specjalnych. Prace kodyfikacyjne w tej ważnej dziedzinie współczesnej dyplomacji trwały jednak nadal i po kilku latach zakończyły się w 1969 roku, gdy Zgromadzenie Ogólne NZ zaakceptowało Konwencje o misjach specjalnych, wzorującą się na Konwencji Wiedeńskiej z 1961 roku. Pewną nowością było zaakceptowanie w niej specjalnego uprzywilejowanego statusu osobistości wysokiej rangi państwowej.
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych znacznie wzrosła liczba zamachów na nietykalność osób korzystających z międzynarodowych przywilejów i immunitetów. Dlatego też zarysowała się konieczność wzmożenia ochrony tych osób, oparta na międzynarodowych normach prawnych. Inicjatywa opracowania odpowiedniej konwencji została zaaprobowana na XXVI sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ rezolucją z dnia: 3 grudnia 1971 roku. KPM opracowała projekt odpowiedniej konwencji. Dnia 14 grudnia 1973 roku. Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło na podstawie specjalnej rezolucji ostateczny tekst Konwencji o zapobieganiu i karaniu przestępstw przeciwko osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej, włącznie z przedstawicielami dyplomatycznymi. Znaczną nowością w dotychczasowej praktyce ONZ stało się przyjęcie w Konwencji (art. 14) tzw. klauzuli „wszystkich państw”, oznaczającej, że do Konwencji mogą przystąpić wszystkie państwa świata w odróżnieniu od poprzednich, ograniczających uczestnictwo tylko do państw będących członkami ONZ i organizacji systemu ONZ.
3.Organy wewnętrzne i zewnętrzne państw do spraw stosunków
międzynarodowych.
I Najwyższe organy państwowe, mające kompetencje w sprawach stosunków międzynarodowych, można podzielić na:
1) organy ustalające wolę i zasady polityki państwa w dziedzinie jego stosunków międzynarodowych, do których zalicza się głównie parlament lub inne ciała spełniające jego rolę.
2) organy powołujące do realizacji i wyrażania ze skutkiem prawnym tej woli, do których należeć będą przede wszystkim: szef państwa, szef rządu, minister spraw zagranicznych, którzy nie potrzebują specjalnych pełnomocnictw od parlamentu do występowania jako organy państwa, w stosunkach międzynarodowych. Organy o kompetencjach w zakresie stosunków międzynarodowych dzielą się na wewnętrzne (w granicach państwa) i zewnętrzne ( działające poza granicami państwa). Ustawodawstwo wewnętrzne określa organy i ich kompetencje upoważnione do realizacji stosunków międzynarodowych państwa w ogóle, lub w poszczególnych dziedzinach. Organy te są właściwie do reprezentowania państwa i jego interesów. Ich działalność w płaszczyźnie prawa międzynarodowego traktowana jest jako wyraz woli państwa. Oświadczenia i działalność tych organów, wyrażających wolę państwa, są zobowiązujące dla państwa i pociągają za sobą jego odpowiedzialność międzynarodową z tytułu ich działania lub zaniechania. Upoważnienie wewnątrz kraju tych organów do działania i zaciągania zobowiązań w stosunkach międzynarodowych wynika z określonych wewnętrznych aktów ustawodawczych, a przede wszystkim z konstytucji, a także aktów niższego rzędu, jak ustawa, rozporządzenie, pełnomocnictwo, listy uwierzytelniające, listy komisyjne itd., oraz umów międzynarodowych.
Jeśli chodzi o organy działające za granicą, to ich działalność i struktura opiera się na wypracowanym w ciągu stuleci systemie organizacyjnym. Ich stan liczebny, a także w pewnym stopniu organizacja wewnętrzna zależy od woli państwa, tradycji i specyfiki jego interesów oraz możliwości finansowych.
W związku z rozwojem tzw. dyplomacji wielostronnej i wzrostem liczby organizacji międzynarodowych oraz częstym zwoływaniem różnych konferencji międzynarodowych dużego znaczenia nabrała również sprawa opracowania jednolitej konwencji w sprawie statusu przedstawicieli państw w organizacjach międzynarodowych i na konferencje międzynarodowe. Istniały wprawdzie przepisy w tej dziedzinie, jednakże były one niekompletne i rozrzucone w różnych aktach prawno międzynarodowych. Dlatego też już w 1958 r. Zgromadzenie Ogólne NZ podjęło uchwałę zobowiązującą KPM do opracowania odpowiedniego projektu jednolitej konwencji.
Dnia 14 marca 1975 r. została zwołana do Wiednia konferencja ONZ z udziałem 83 państw, która przyjęła Konwencję w sprawie statusu przedstawicieli państw w organizacjach międzynarodowych, jednakże tylko w organizacjach o charakterze uniwersalnym. Kwestia obserwatorów wywołała znaczne kontrowersje przed i na samej konferencji Wiedeńskiej. Chodziło głównie o obserwatorów ze strony ruchów narodowowyzwoleńczych. Wiele państw zachodnich sprzeciwiało się przyznaniu im na konferencji statusu obserwatorów i w ten sposób zrównania ich z obserwatorami reprezentującymi rządy, tzn. nadaniu im charakteru oficjalnego. Kwestia ta wprowadzana była do porządku dziennego kolejnych sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ.
W sumie jednak Konwencja Wiedeńska z 1975r. stanowi dalszy, znaczący krok w budowie podstaw prawnych dla działalności dyplomacji wielostronnej, odgrywającej coraz większą rolę w stosunkach międzynarodowych. Skodyfikowała ona bowiem w jednym akcie zasady i normy zapewniające stałym przedstawicielstwom państw przy organizacjach międzynarodowych o charakterze uniwersalnym oraz delegacjom uczestniczącym doraźnie w sesjach i zwoływanych konferencjach, odpowiednie warunki zapewniające swobodne wykonywanie ich funkcji.
W związku ze zdarzającymi się nie tak rzadko przypadkami różnych ataków na członków personelu ONZ uczestniczących w coraz liczniejszych operacjach pokojowych Narodów Zjednoczonych, np. w Bośni i Hercegowinie i koniecznością wzmożenia ochrony tego personelu- Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło w dniu 6 grudnia 1994 r. Konwencję o bezpieczeństwie personelu ONZ i personelu współdziałającego. Konwencja ta określa m.in. zasady odpowiedzialności osób popełniających przestępstwa wobec członków tegoż personelu i zobowiązuje państwa do zapewnienia jego ochrony i bezpieczeństwa jednocześnie przewiduje podejmowanie w tym celu szeregu kroków praktycznych.
Na uwagę zasługuje także fakt, że w ONZ kontynuowane są wieloletnie prace nad kodyfikacją norm dotyczących statusu kuriera i poczty dyplomatycznej przewożonej także bez kuriera, które mają być ujęte w formie odrębnej konwencji międzynarodowej wraz z dwoma załącznikami dotyczącymi kurierów i poczty misji specjalnych oraz organizacji międzynarodowych o charakterze uniwersalnym.
Po wielu latach został opracowany projekt takiej konwencji, którego „drugie czytanie” odbyło się w toku 41 sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ. Pojawił się także wniosek Komisji Prawa Międzynarodowego postulujący zwołanie konferencji międzynarodowej celem przyjęcia konwencji. W roku 1995 Zgromadzenia Ogólne NZ postanowiło poddać projekt artykułów przyszłej konwencji przyjętych przez KPM w 1989 r. do oceny państw członkowskich ONZ.
II Organy wewnętrzne o kompetencjach w zakresie stosunków międzynarodowych.
a. Parlament. Do kompetencji parlamentu, jako najwyższego organu reprezentującego wolę, interesy i suwerenne prawa narodu, należą również sprawy zagraniczne państwa. Konstytucja zazwyczaj określa treść i zakres uprawnień parlamentu w dziedzinie wykonywania zewnętrznych funkcji państwa. Zakres tych kompetencji jest różny i zależy w dużej mierze od ustroju danego państwa, rozwoju demokracji, tradycji itp. W większości państw do parlamentu należy ogólny nadzór i uchwalanie głównych kierunków polityki zagranicznej, a nie prowadzenie praktycznej działalności w tej dziedzinie. Ponadto, parlament decyduje lub uczestniczy w wyborze takich najwyższych organów państwowych, jak głowa państwa, szef rządu, członkowie rządu, w tym minister spraw zagranicznych. W niektórych państwach nominacja szefów misji dyplomatycznych wymaga zgody parlamentu na przykład w Stanach Zjednoczonych - zgody Senatu.
W ostatnich latach parlamenty rozwijają także bardziej bezpośrednią działalność międzynarodową na rzecz pokoju i współpracy międzynarodowej. Działają one bądź w zakresie bilateralnym, bądź multilateralnym-w ramach Unii Międzyplanetarnej. Parlamenty lub ich przewodniczący (marszałkowie, speakerzy itp.), przewodniczący poszczególnych izb i komisji, nierzadko występują z własnymi orędziami, oświadczeniami, apelami itp., dotyczącymi aktualnych wydarzeń międzynarodowych czy też z dziedziny polityki zagranicznej własnego państwa. Jednakże główna rola, jaką spełnia parlament w dziedzinie stosunków międzynarodowych,, sprowadza się do nadzoru, ustalania kierunków i zatwierdzania założeń polityki zagranicznej przedstawionych przez rząd. Parlament, zwłaszcza w państwie demokratycznym, ma zasadnicze uprawnienia w sferze stosunków międzynarodowych, głównie takich, jak: zatwierdzanie umów międzynarodowych, uchwalanie budżetu resortu spraw zagranicznych, sprawowanie kontroli nad rządem, zazwyczaj poprzez interpelacje posłów i dyskusje na forum parlamentu.
Ważną rolę kontroli parlamentu nad resortem spraw zagranicznych spełnia także komisja spraw zagranicznych danego parlamentu. Tak na przykład Sejm RP uchwala ustawy normujące wiele spraw dotyczących obrotu międzynarodowego państwa, struktury i działalności organów państwowych, a w tym ich tworzenia i znoszenia oraz m.in. zakres działania ministra spraw zagranicznych. Sejm sprawuje funkcje ogólnego nadzoru i kontroli parlamentarnej nad polityką zagraniczną państwa, wysłuchuje expose ministra spraw zagranicznych. Premier lub ministrowie zobowiązani są do udzielania odpowiedzi na interpelacje posłów z zakresu polityki zagranicznej. Sejm zatwierdza także budżet na cele służby zagranicznej Polski. W Sejmie i Senacie istnieją komisje zajmujące się stosunkami zagranicznymi Polski, m.in. Komisja Spraw Zagranicznych Komisja Handlu Zagranicznego. Sejm posiada także niektóre ważne kompetencje dotyczące polityki zagranicznej, np. decyduje o stanie wojny w razie zbrojnego napadu na Polskę, albo gdy z umów międzynarodowych wynika konieczność wspólnej obrony przeciwko agresji. W ostatnich latach wprowadzono też praktykę przesłuchiwania i opiniowania przez Komisję Spraw Zagranicznych Sejmu kandydatów na ambasadorów RP. Opinia Komisji ma jednak charakter doradczy i nie musi wpływać na decyzję prezydenta.
b. Głowa państwa. Wśród organów państwowych upoważnionych do wyrażania woli państwa w stosunkach zewnętrznych głowa państwa zajmuje szczególne miejsce. Jest to wynik wielowiekowej tradycji, gdyż w dawnych czasach osoba głowy państwa uważana była za suwerena i faktycznie za podmiot prawa międzynarodowego, natomiast obecnie jest ona tylko jednym z organów konstytucyjnych państwa.
W zależności od ustroju państwowego obowiązującego w danym państwie, głowa państwa może być jednoosobowa ( król, prezydent) lub może ją stanowić ciało zbiorowe. Zgodnie z przeważającą praktyką międzynarodową, znajdującą oparcie w zwyczajowym prawie międzynarodowym, głowa państwa bez względu na to, czy jest jednoosobowa czy też kolegialna, reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych, czyli posiada, jak to określa, kompetencje międzynarodowe i prawo przedstawicielstwa wszechstronnego, czyli pełnego prawa do reprezentowania państwa w stosunkach zewnętrznych, tzw. ius representationis omnimodae, do czego nie musi mieć specjalnego pełnomocnictwa. Kompetencje głowy państwa w zakresie stosunków międzynarodowych opierają się na normie prawa zwyczajowego i konstytucji, zgodnie z którymi oświadczenie głowy państwa w sprawach międzynarodowych jest równoznaczne z oświadczeniem woli państwa i powoduje powstanie skutków prawnych w stosunkach międzynarodowych.
Uprawnienia głowy państwa zależą w dużej mierze od ustroju państwowego panującego w danym kraju, a więc od tego, czy jest to system rządów prezydenckich, kancelarskich lub też, jak np. w Polsce parlamentarno- gabinetowy ze znaczną władzą prezydenta. W systemie prezydenckim władza wykonawcza i decydujący głos w polityce zagranicznej należą do prezydenta. Na przykład prezydent Stanów Zjednoczonych ma szczególne uprawnienia w tej dziedzinie pełniąc jednocześnie funkcje należące w wielu państwach do szefa rządu. Także we Francji głowa państwa posiada szerokie kompetencje w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Może np. podejmować, podobnie jak prezydent USA, ważne decyzje w sferze polityki zagranicznej be zgody parlamentu, czy tez rządu.
Z kolei w systemie kancelarskim, a więc w takich państwach, jak Wielka Brytania i Niemcy, w których główna rola w polityce zagranicznej należy do premierów, głowa państwa (prez...
Joanat