Słowik mazurski
Michał Kajka nie był Niemcem, ani Polakiem, lecz Mazurem. Był człowiekiem pogranicza. Modlił się do Boga po polsku, ale mówił i czytał także po niemiecku. Sławił „mazurskiego ducha”. Chwalił rodzinne strony.
Zachwycał się jeziorami „cienistymi borami”i wzgórzami. Lamentował nad zanikiem w tym krajobrazie „macierzyńskiej mowy”.
Polszczyznę autora z Ogródka ukształtowały: gwara mazurska, teksty religijne pisane staropolszczyzną, a wreszcie czasopisma i kalendarze wydawane dla Mazurów.
Michał Kajka czuł się przez dziesiątki lat przywiązany do cesarza niemieckiego, bo we wsiach mazurskich uważano, że najwyższa władza pochodzi od Stwórcy.
Kochał się w przyrodzie, która w jego oczach przedstawiała się jako piękny dar Boga i obszar wolności.
Układał swe pieśni jako pod dyktando pór roku i zgodnie z następstwem świąt kościelnych.
Poczucie cykliczności narzucił mu wiejski tryb życia, choć przecież był rzemieślnikiem, cieślą, murarzem i zdunem. Przez urzędy (niemieckie przecież był traktowany jako „przedsiębiorca budowlany”.
Twórczość Michała Kajki jest jednym z nielicznych zachowanych śladów po tych mieszkańcach Mazur, którzy żyli tu z dziada pradziada od wieków.
Utwory słowika mazurskiego przypominają, ze w Krainie Tysiąca Jezior, zwłaszcza w drugiej połowie dziewiętnastego wieku,rymowało niesłychanie wielu wierszopisów. Ich zapomniane teksty nie są arcydziełami, lecz dokumentują wyznanie wiary ewangelickiej i codzienność wsi mazurskiej.
Ten wymiar życia znajdował ujście również w „historiach uciesznych”.
Ludzi z mazurskich wiosek nie opuszczało poczucie humoru. Obok surowych wspomnień, stać ich było na śmiech z głupoty, lenistwa i cwaniactwa.
Z tekstów Kajki tak jak z wierszy innych Mazurów, wyzierają: bieda lęk przed złem, niechęć do wojny, moralne obawy o młode pokolenie, obraz pracy i zmagań z nieprzychylną północną aurą. Znajdziemy w tych zapisach historię tej krainy która wiązała się coraz ściślej z państwem pruskim,
a potem niemieckim.
Za cywilizowanie mazur najwyższą cenę płacili ich rdzenni mieszkańcy. Musieli wyzbywać się tradycyjnej własnej tożsamości, której gwarantem była „mowa cnoty i pokory” jak nazywał polszczyznę Michał Kajka.
Zgodnie z zasadami luteranizmu, który na Mazurach- niegdyś części Prus Książęcych- wyznawano od 1525 roku, był przekonany, że człowiek powinien zwracać się do Boga w języku Przyrodzonym, a więc w tej sytuacji- w polskim.
To właśnie zadecydowało jak można przypuszczać,
że Kajka po 1918 roku jako jeden z nielicznych Mazurów aktywnie włączył się w działania narodowego ruchu polskiego w Prusach Wschodnich
Michał Kajka stanowi przykład szlachetnego przywiązania do ziemi urodzenia. A mimo to nieobojętne mu były sprawy ludzi z innych stron świata, zwłaszcza kiedy dotykała ich przemoc i niesprawiedliwość. Był człowiekiem na wskroś religijnym. Tolerował różnorodność, lecz trzymał się tego, co dobre.
Życie i twórczość Michała Kajki symbolizują trudne losy Mazurów, rozdarte przez niemieckość i polskość. To co pozostawił po sobie, jest świadectwem utraconej szansy utrzymania własnej odrębności.
Zbigniew Chojnowski
moje-hobby