12
Alina Naruszewicz-Duchlińska
Onomastyka (ang. onomastics, franc. onomastique, niem. Namenkunde) jest działem językoznawstwa badającym pochodzenie i budowę nazw własnych (zwanych też onimami). Analizuje sposoby funkcjonowania w systemie językowym oraz rolę w komunikacji. Przedstawia ich ewolucję i stan współczesny nazewnictwa – czyli materiał jest badany zarówno w aspekcie diachronicznym, jak i synchronicznym. Określenie tej nauki pochodzi od greckiego słowa ónōma, oznaczającego ‘imię’.
Dwie główne gałęzie onomastyki to:
a) antroponimia (od greckiego ánthrōpos 'człowiek') – badająca nazwy osobowe,
b) toponimia (od greckiego topos 'miejsce') – badająca nazwy miejscowe.
Wyróżnia się także szczegółowe dyscypliny badawcze m. in. takie jak:
- etnonimia (od greckiego ethnos 'lud') – nauka o nazwach plemion,
- choronimia (od greckiego choros 'kraj') – nauka o nazwach części świata, krain i państw,
- hydronimia (od greckiego hydōr 'woda') – nauka o nazwach wodnych,
- oronimia (od greckiego oros 'góra') – nauka o nazwach górskich,
- zoonimia – nauka o nazwach własnych zwierząt,
- chrematonimia (od greckiego chrema 'rzecz, towar, zdarzenie') – nauka o nazwach własnych wytworów pracy ludzkiej, np. środków transportu: samochodów, pociągów, samolotów, statków itd.
Interdyscyplinarny charakter i znaczenie onomastyki
Badania genezy pozwalają dotrzeć do faktów znaczących dla historii i kulturoznawstwa, np. analiza nazw miejscowych może ułatwić dociekania geograficzne, historyczne i archeologiczne, dotyczące dziejów i charakteru osadnictwa na określonych terenach. W znacznej części na analizach onomastycznych opierają się rozważania dotyczące etnogenezy Słowian. Onomastyka pełni także rolę pomocniczą wobec innych dyscyplin językoznawstwa, m. in. dla gramatyki historycznej i historii języka
Badacz nazewnictwa powinien posiadać wiedzę z zakresu językoznawstwa historycznego, współczesnego i porównawczego, dialektologii i innych dyscyplin wiedzy, takich jak historia i geografia. By dokonać poprawnej eksploracji i analizy oraz opisu nazw trzeba znać ich językowe i pozajęzykowe uwarunkowania. Metodologia badawcza wymaga także wiadomości z innych dziedzin humanistyki, takich jak: socjolingwistyka czy aksjologia. W pracach onomastycznych uwzględnia się zarówno klasyczne, jak i najnowsze teorie językoznawcze. Badacze nazewnictwa posługują się także metodami liczbowej analizy i przedstawiania danych, wykorzystując przy tym badania statystyczne.
Rola regionalnych badań onomastycznych
Poznanie lokalnego nazewnictwa, jego specyfiki i historii jest istotną częścią szeroko pojętej edukacji regionalnej. Nazwy stanowią znaczący składnik dziedzictwa kulturowego. Są jednym z elementów kształtowania tożsamości – zarówno narodowej, jak i regionalnej oraz jednostkowej. Znajomość zagadnień onomastycznych ułatwia zrozumienie skomplikowanej historii tych ziem. Dzięki badaniu nazw można dostrzec m. in. wpływy podłoża praindoeuropejskiego, języka pruskiego, niemieckiego i polszczyzny. Nazwy są świadectwem wielojęzykowego charakteru tutejszego osadnictwa. Świadomość różnorodności dawnych i obecnych mieszkańców Warmii i Mazur ułatwia rozwijanie szacunku i tolerancji wobec innych wspólnot regionalnych, etnicznych i narodowych. Poznawanie nazewnictwa może budzić zainteresowanie zarówno tematyką lokalną, jak i paneuropejską, tym samym łącząc regionalizm z uniwersalizmem.
Wpływ osadnictwa na zróżnicowanie językowe
Terytorium Warmii i Mazur było pierwotnie zamieszkałe przez ludność pruską pochodzenia bałtyckiego. Następnie pojawiły się tu plemiona germańskie i zachodniosłowiańskie. W XIV-XVI w. na terenach Warmii rozwinęła się kolonizacja głównie z ziemi chełmińskiej, Mazowsza, Śląska. Biskup Henryk I Fleming zapoczątkował osadnictwo z dolnych Niemiec. W rezultacie tego powiaty (olsztyński i reszelski) były zasiedlone przeważnie przez Polaków, a północne (braniewski i lidzbarski) przez Niemców[1]. Używano tam narzecza dolnoniemieckiego (Plattdeutsch), inaczej zwanego narzeczem kozłowskim (Kaeslauer-Dialekt)[2] albo dolnopruskim (niederpreussisch) czy koślińskim (spolszczenie käslauisch). Biskup Eberhard z Nysy Śląskiej sprowadził osadników z okolic górnoniemieckich i Śląska. Zamieszkali oni głównie w średniej części biskupstwa. Używali dialektu, zwanego „wrocławskim". W części dawnego komornictwa lidzbarskiego i reszelskiego używano dialektu środkowoniemieckiego, zwanego też wysokopruskim (hochpreussisch)[3].
Na Mazurach wschodnie obszary zajmowali osadnicy z Mazowsza. Na zachodzie zamieszkiwała drobna szlachta z Pomorza i ziemi chełmińskiej. Osadnicy mówili dialektem mazowieckim i chełmińskim z cechami wielkopolskimi. Używali także odmian pokrewnych, charakterystycznych dla Polski północno-wschodniej. Językiem urzędowym na terenie całych Prus był język kancelarii krzyżackiej. Miał on cechy środkowoniemieckie i był zbliżony do języka pisanego kancelarii saskich. Władze administracyjne nadawały miejscowościom oficjalne nazwy niemieckie, ale ludność często posługiwała się nazwami starszymi (pruskimi, polskimi i niemieckimi), dlatego zdarzało się, że jeden obiekt był określany na kilka różnych sposobów[4].
W XVI i XVIII w. granica osadnictwa polskiego przesunęła się nieco na północ. Zapisy lokacyjne i lustracje zawierają wiele polskich nazwisk i informacji o polskim pochodzeniu osadników. Dotyczyło to następujących komornictw: olsztyńskiego, barczewskiego, jeziorańskiego i reszelskiego.
W związku z zachodnioeuropejskimi działaniami antyreformacyjnymi na tereny Warmii i Mazur przywędrowali także osadnicy z Europy Zachodniej, m. in. Holendrzy (przeważnie menonici). Wśród nich byli specjaliści-melioranci, którzy dokonali osuszenia terenów dawnej Pomezanii. Świadectwem obecności tej nacji jest dawna nazwa Pasłęka – Preussisch Holland, spolszczona później na Holąd Pruski. Większa fala osadnictwa holenderskiego nastąpiła w latach 1543 i 1556-1560 po drakońskich edyktach antyreformacyjnych Karola V Habsburga. W 1685 roku po zniesieniu edyktu nantejskiego przybyło do Prus Książęcych około dwudziestu tysięcy hugenotów francuskich. Zamieszkali oni głównie w miastach.
Osiedlali się tu także Litwini. Zaczęli przybywać pod koniec XIII wieku, nasilenie kolonizacji nastąpiło po pokoju melneńskim w 1422 roku. Znalazło to odbicie w nazwach administracyjnych. Już od XVI wieku tereny między Niemnem a Pregołą i Zalewem Kurońskim a Gołdapią nazywano Pruską albo Małą Litwą. Od 1818 r. rejencję gąbińską oficjalnie nazywano – „Königlich Preussisch Litauische Regierung”[5]. Zgodnie z zarządzeniem księcia Albrechta zakładano szkoły litewskie i odprawiano nabożeństwa w języku litewskim[6].
Większą grupą, która w całości zamieszkała na Mazurach, byli rosyjscy staroobrzędowcy, tzw. filiponi. W 1830 przybyli w okolice Mikołajek i Mrągowa, zakładając 12 wiosek. Ich ośrodkiem życia duchowego była wieś Wojnowo, gdzie do dziś znajduje się ich klasztor.
Do 1945 roku znaczna część autochtonów wyginęła (wydatnie przyczyniło się do tego wkroczenie armii radzieckiej i wiążąca się z tym pacyfikacja ludności cywilnej) lub opuściła te tereny, emigrując do Niemiec. Za to przybywała tu ludność z dawnych Kresów: Wileńszczyzny, Podola i Wołynia. Tutaj osiadali też Polacy wracający z Syberii. W ramach akcji „Wisła" w 1947 roku, przesiedlono na północny obszar dawnego województwa olsztyńskiego Łemków i Ukraińców z Polski południowo-wschodniej.
Ze względu na wieloetniczny charakter tych terenów dochodziło tutaj do wzajemnych interferencji językowych. Prusowie, Niemcy i Polacy posługiwali się trzema językami należącymi do trzech różnych grup o podłożu indoeuropejskim: bałtyckiej, germańskiej i słowiańskiej. Polilingwistyczny charakter tutejszego systemu onimicznego uwidacznia się w nazewnictwie osobowym. Antroponimy, a w szczególności protonazwiska i nazwiska uwiecznione w dokumentach historycznych, są głównie pochodzenia pruskiego, niemieckiego i polskiego. Wpływ na frekwencję poszczególnych typów nazw ma charakter osadnictwa i przekrój etniczny zamieszkałej tam ludności. Nazwy podlegały różnorodnym procesom adaptacyjnym. W najmniejszym stopniu dotknęły one chyba nazw niemieckich, zapisanych w dokumentach, prowadzonych w tym języku. Częściej dochodziło do zmiany formy antroponimów o genezie pruskiej czy słowiańskiej.
Ciekawie przedstawia się także obraz dziejów nazw miejscowych na tych terenach. Niemcy i Polacy przejmowali nazwy pruskie, adaptując je do swoich języków za pomocą różnorodnych substytucji fonetycznych i fonetyczno-słowotwórczych. Substytucje leksykalne (czyli kalki) występowały rzadko. Osadnicy polscy przejmowali także nazwy niemieckie, dostosowując ich formę do systemu językowego polszczyzny. Ponadto tworzyli własne nazwy toponimiczne, mikrotoponimiczne i hydronimiczne. Niemcy przejmowali nazwy polskie, spolonizowane nazwy pruskie i tworzyli nowe nazwy niemieckie. Po II wojnie światowej tereny Warmii i Mazur zostały włączone do Polski. Nowe nazwy tworzyły wówczas władze administracyjne, urzędnicy kolei i poczty, a także ludność napływowa. Zdarzało się więc, że jedna miejscowość nosiła dwie lub trzy różne nazwy. Uporządkowaniem tego stanu zajęła się powołana w 1946 r. Komisja Ustalania Nazw Miejscowości[7].
Papież Innocenty IV wydał w 1243 roku Bullę, na podstawie której jego legat Wilhelm z Modemy, podzielił ziemie pruskie na cztery biskupstwa: sambijskie, chełmińskie, pogezańskie i warmińskie. Wtedy po raz pierwszy sprecyzowano formalnie zasięg terytorialny Warmii. Określenie tych ziem pochodzi od nazwy plemienia pruskiego Warmów, ta zaś przeważnie wywodzona jest od staropruskiego przymiotnika wormyan//wurman 'czerwony'. Warmia mogło więc oznaczać pierwotnie 'czerwoną ziemię'. Pojęcie mogło zostać także utworzone od czerwia, zbieranego masowo do wyrobu purpurowego barwnika. Proweniencję nazwy łączono także ze staropruskim wyrazem warmai 'trzmiel'. Inna hipoteza głosi, iż nazwa krainy może pochodzić od słów: wors, woras 'stary' i median 'las'. Niemcy posługiwali się określeniem Ermland, pochodzącym od nazwy związku terytorialno-politycznego Ermelandia, utworzonego prawdopodobnie do prowadzenia negocjacji z Danią w XIII wieku. Historyczna Warmia nie jest tożsama z terytorium Ermelandii sprzed podboju krzyżackiego[8].
Warmia od pokoju toruńskiego w 1466 r. do pierwszego rozbioru należała do Polski, jednakże istniały tu wyraźne wpływy pruskie i niemieckie. Ludność zamieszkująca tereny północne (powiat braniewski, lidzbarski i część reszelskiego) posługiwała się głównie językiem niemieckim. Mieszkańcy tych ziem pochodzili przeważnie z zachodnich rejonów Niemiec i spod Wrocławia. W południowej części (powiat olsztyński i część biskupieckiego) dominowała polszczyzna. Osiedlili się tu przybysze z Mazowsza i ziemi chełmińskiej. Język polski był stosowany przez administrację, większość dokumentów sporządzano jednak w języku niemieckim czy łacinie. Aż do czasów I rozbioru i Kulturkampfu nikt nie był dyskryminowany na Warmii ze względu na używany przez siebie język. Stosunkowo częsta była dwujęzyczność. Później zasięg języka polskiego ograniczył się do południowej Warmii i okolic Reszla.
Warmia pozostawała w kręgu kultury katolickiej. Stanowiła teren będący własnością biskupa i kapituły. Religia była czynnikiem bardzo ważnym dla określenia tożsamości tutejszych mieszkańców – „politycznie należy polska Warmia do Prus Wschodnich, etnograficznie do starodawnej ludności polskiej w trójkącie, otoczonej z jednej strony katolikami niemieckimi, z dwóch stron protestancko-polskimi Mazurami"[9].
Wpływ na kształt językowy niektórych nazw mogły mieć gwary warmińskie. Należą one do nowszych dialektów mieszanych. Powstały między XIV a XVI wiekiem. Podstawę stanowiły gwary chełmińsko-dobrzyńskie, na które nawarstwiły się wpływy mazowieckie. Cechy gwar warmińskich to m. in.:
1) brak mazurzenia i związane z tym pomieszanie szeregów sz, ż, cz, dż z ś, ź, ć, dź, czego rezultatem są miękkie sz, ż, cz, dż;
2) asynchroniczna wymowa miękkich spółgłosek wargowych;
3) twarda wymowa miękkich k’, g’;
4) samogłoska ścieśniona å przechodząca czasem w o;
5) pomieszanie i i y;
6) w części zachodniej odnosowienie samogłosek nosowych przed spółgłoskami szczelinowymi[10].
Obszar badawczy – Mazury
Istotnym czynnikiem dzielącym Warmię i Mazury była religia. Na Warmii dominował katolicyzm, na Mazurach protestantyzm. Oprócz kryterium wyznaniowego ważną rolę odgrywało także kryterium językowe. Ludność mazurska posługiwała się gwarową odmianą polszczyzny – dialektem mazurskim.
Sama nazwa Mazury, dotycząca pojęcia geograficzno-etnicznego, a nie tylko administracyjnego, rozpowszechniła się dopiero w XIX wieku. Dawniej używano także określeń: Mazowsze Pruskie i Mazury Pruskie. W języku niemieckim północną część Mazowsza, należącą do Prus określano mianem Masurenland.
Nazwa pochodzi od określenia grupy etnicznej zamieszkującej te tereny – Mazurów. To miano wywodzi się zaś od nazwy Mazowsze. Zdaniem J. Jasińskiego po rozbiorach, aby odróżnić Polaków i ludność polskiego pochodzenia, zaczęto w stosunku do tych ostatnich używać nazwy Mazurzy, ponieważ pochodzili z Mazowsza. Ci, którzy mieszkali na Mazowszu - byli nazywani Mazowszanami. Pochodzenie nazwy Mazury łączono też z litewskim apelatywem mazuras 'niewielki, krępy człowiek'[11]. Nazwa Mazury nie miała nigdy charakteru formalnoprawnego poza krótką historią okręgu mazurskiego, istniejącego tylko w 1945 roku[12]. Ludność mazurska była nazywana różnie: polskimi Prusakami, pruskimi Polakami, ewangelickimi Polakami, pruskimi Mazurami, ludem polsko-pruskim. Niemcy używali także określenia Naturkinder 'dzieci natury'[13]. Nawiązywało to do rolniczego charakteru tutejszej gospodarki, silnego związku z przyrodą i właściwie braku industrializacji.
Kontakty z Mazowszem utrudniała odmienność religijna Mazur. Różnice wyznaniowe zahamowały wzajemną infiltrację lingwistyczną. Język polski na Mazurach był niejako odcięty od wpływów ówczesnego języka literackiego i w związku z tym cechował się pewną archaicznością. Funkcjonujące tutaj polskie katechizmy, postylle, Kancjonał i tłumaczenia Biblii były napisane polszczyzną okresu odrodzenia. Obraz piśmiennictwa na tych terenach uzupełniały kalendarze braci Gerssów i wydawane w języku polskim gazety („Przyjaciel Ludu Łecki", „Mazur", ‘Gazeta Ludowa").
Warto wspomnieć o gwarach mazurskich. Podobnie jak gwary warmińskie należą do nowszych dialektów mieszanych, powstałych w okresie od XIV do XVI wieku. Można je podzielić na: Mazury wschodnie (Mrągowskie, Giżyckie, Piskie, Ełckie, Oleckie), gdzie napływała ludność z Mazowsza wschodniego i Mazury zachodnie (Nidzickie, Szczycieńskie), gdzie na dialekty pruskie nawarstwiały się gwary chełmińskie i gwary Mazowsza zachodniego. Gwary mazurskie wyróżniają m. in. następujące cechy:
1) tendencja do intensywniejszych zmiękczeń k, g, ch (nawet przed samogłoskami tylnymi), prowadząca do zmiany miękkich k, g, ch na ć, dź, ś;
2) występowanie w słownictwie elementów pruskich;
3) leksykalne i składniowe wpływy niemieckie[14].
Na gwary warmińskie i mazurskie oddziaływały dawne dialekty wschodnio-środkowo-niemieckie, tzw. wyspa górnopruska (Hochpreussisch) na północ od Olsztyna i Ostródy oraz dialekty dolnoniemieckie, sąsiadujące dawniej od północy z Mazurami wschodnimi[15].
Gwara umożliwiała potoczne porozumiewanie się, jednakże rolę języka urzędowego pełniła niemczyzna. Nią porozumiewano się w sądach, urzędach i sklepach. Mimo tego zdecydowany regres gwary mazurskiej nastąpił dopiero w latach trzydziestych XX wieku, kiedy to wyparta przez niemiecki przestała pełnić rolę języka domowego[16]. Po II wojnie światowej zarówno na terenie Mazur, jak i Warmii dominującą rolę zaczęła odgrywać polszczyzna.
Okres praindoeuropejski
Zespoły osadnicze występujące na badanych terenach w początkach neolitu, związane były z ugrofińską strefą ludnościową Europy północnej. Później pojawili się osadnicy ze środkowej Europy. Powstały, jednolite w swych cechach przewodnich, grupy sambijskiej i mazursko-warmińskiej kultury łużyckiej. Podczas trzech pierwszych wieków naszej ery uformował się szereg mniejszych i większych zespołów typu plemiennego. Zespoły te w VI i VII wieku stworzyły 3 zasadnicze wspólnoty odpowiadające zaczątkowej formie związków plemiennych:
1. zespół galindzki, uformowany przez Galindów, wraz z później wyodrębnionymi plemionami Bartów i Sasinów;
2. zespół jaćwieski (Jaćwież, Sudawia, Dainowa i Polleksia);
3 zespół estyjski (Sambia, Skalowia, Nadrowia, Natangia, Warmia, Pogrzania, Pomezania). Ten ostatni zespól plemion został nazwany później Prusami. Rozszerzenie nazwy Prusy na Galindię i Barcję to pozostałość historiografii średniowiecznej[17].
Świadectwem dawnego osadnictwa są nazwy wodne (tzw. hydronimy) przedindoeuropejskie, staroeuropejskie i indoeuropejskie. Niestety ich analiza jest bardzo trudna, ponieważ zostały przejęte przez plemiona pruskie i jaćwieskie, potem osadników niemieckich i polskich, którzy dostosowali je do własnego sytemu językowego. Zmiany adaptacyjne zatarły do tego stopnia postać onimów, że niekiedy wręcz niemożliwe jest dokonanie prawidłowej rekonstrukcji pierwotnej postaci nazwy. Genezę staroeuropejską ma nazwa największej rzeki Warmii i Mazur – Łyny. Jej dawne zapisy w formie Alna lub Alla można łączyć z praindoeuropejskim *el-, *ol- 'ciec, płynąć', zachowanym w wielu apelatywach bałtyckich i nazwach wodnych na terenie Europy[18].
Okres prabałtycki i bałtycki
Bałtowie byli jednym z plemion indoueropejskich. Nazwa Bałtowie została utworzona sztucznie. Zaproponował ją G. H. F. Nesselmann, nawiązując do łacińskiej nazwy Morza Bałtyckiego - Mare Balticum. Sama nazwa Bałtyku może pochodzić od wspólnego językom bałtyckim, lechickim i iliryjskim rdzenia balt[19].
W pierwszym tysiącleciu p. n. e. prawdopodobnie doszło do rozbicia plemion bałtyckich na odłam wschodni (Litwini i Łotysze) i zachodni (Prusowie i Jaćwingowie). Pośrednią pozycję zajmowali wymarli już Kurowie. Osadnictwo bałtyckie rozwijało się w dorzeczu Pregoły do podboju przez Krzyżaków we wczesnym średniowieczu.
Najstarszą kulturą związaną z Bałtami zachodnimi jest kultura kurhanów zachodniobałtyjskich, obejmująca stopniowo teren między Pasłęką a Niemnem. Przypuszcza się, że język zachodniobałtycki nigdy nie istniał jako jednolita struktura gramatyczno-leksykalna. Poszczególne grupy Bałtów posługiwały się własnymi dialektami, ponadto pewną rolę odgrywały substraty językowe wcześniejszych osadników: indoeuropejskie i ugrofińskie. Zamiast mówić o jednolitym języku można używać określenia „bałtosłowiański zespół więzów komunikatywnych"[20].
Ze względu na wielość procesów substytucyjnych, którym podlegały nazwy trudno jest określać czy dane określenie jest utworzone przez plemiona bałtyckie, czy też należy do nazw staroeuropejskich[21].
Wpływy pruskie
Najstarszy zapis określający mieszkańców tych terenów pochodzi z wykazu plemion Geografa Bawarskiego, sporządzonego w IX wieku. Wymienia on formę Bruzi. W X wieku w kronice Ibrahim ibn Jakuba odnotowano: Z Mesko sąsiadują na wschodzie Rus, a na północy Borus. Pierwszy zapis w łacińskiej formie językowej znajduje się w „Dagome iudex”. Brzmi on następująco: Pruzze usque in locum, quo dicitur Russe, czyli Prusowie aż do miejsca, gdzie się Ruś nazywa. W żywocie św. Wojciecha, pochodzącym z początków XI wieku oddano wahania misjonarza, który się zastanawiał utrum Liuticenses […] an Pruzzorum fines adiret czyli czy do Lutyków, czy też do Prusów obrać drogę. Nazwa Prusowie przyjęła się na trwałe w europejskim nazewnictwie od XI wieku, wypierając używane dotychczas określenie Estowie (Aesti)[22]. W średniowiecznych kronikach i dokumentach stosowano różne formy: łacińskie: Bruzzi, Pruzi, Pruzzi, Prisci, Prusci, Pruteni, Prut(h)eni i niemieckie: Prüssen, Prüzin, później Altpreussen, Altprussen. Brakuje kategorycznych sądów na temat pochodzenia nazwy. Jedna z hipotez doszukuje się źródeł tego etnonimu w pokrewnych językach bałtyjskich. Wpływ na powstanie nazwy mogły mieć następujące słowa: litewskie prōtas, łotewskie práts, pruskie pruta, oznaczające 'rozum' oraz litewskie prasti, łotewskie prast czyli 'rozumieć, pojąć'. W polskiej adaptacji pruskie słowa presi, prast, ne prast mogły początkowo oznaczać 'człowieka, który zrozumiał, pojął sens'[23]. Mniej prawdopodobna wydaje się hipoteza A. Brücknera, który uznaje nazwę Prusy za kpiącą i wywodzi ją od prausti 'myć' lub prusna 'ryło, pysk'[24].
Sami Prusowie określali się przeważnie za pomocą określeń utworzonych od nazw regionów, z których pochodzili. Nie tworzyli zwartej państwowości, więc wspólne określenie kraju i narodowości nie było im potrzebne. Nazwa Prusy zaczęła być powszechnie używana po aneksji ziem pruskich przez państwo zakonne.
Prusowie dzielili się na następujące plemiona: Pomezanowie, Pogezanowie, Warmowie, Natangowie, Bartowie, Galindowie, Sasinowie, Jaćwingowie, Sambowie, Nadrowowie. Określenie Pomezania pochodzi prawdopodobnie od słowa pomedian 'kraj pod lasami'. Nazwę Pogezania wywodzi się od pruskiego słowa pagudian, oznaczającego 'kraj porośnięty zaroślami'. Natangia to „kraina o spływających wodach”. Nadrowia otrzymała nazwę od pruskiego słowa druvis 'barć, wydrążone drzewo'. Nazwa Sambii prawdopodobnie pierwotnie oznaczała kraj nizinny lub rolniczy (od pruskiego same 'rola'). Skalowia jest nazwą interpretowaną różnorodnie, wywodzi się ją z języka litewskiego i wiąże się z określeniem 'leśnego kraju' lub z zaginioną nazwą jednego z większych dopływów Niemna. Sudowia wzięła nazwę od rzeki Suduone // Sudonia (dzisiejsza Szeszupa). Nazwa Galindia pochodzi od wyrazu galas, oznaczającego 'koniec, kres'. Galindia za której granicą nie mieszkało żadne pruskie plemię mogła być określana jako 'kraj położony na końcu świata'[25].
Nie można utożsamiać dawnego terytorium plemiennego plemion pruskich z państwem pruskim, którego istnie...
moje-hobby