Socjologia polityki-wykłady.doc

Socjologia polityki – wykłady

PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI W KONTEKŚCIE RÓL SPOŁECZNYCH

-          Trwałość porządku społecznego, pewien ład społeczny odtwarzany w kolejnych pokoleniach ( wyjątek koniec lat 60-tych, lata 70-te) – bezproblemowo → jak to się dzieje

-          2 katalogi odpowiedzi

1.       łączy te procesy z procesem socjalizacji ( przyczyna reprodukcji porządku)

-          socjalizacja – proces, w którym interwencjonujemy (przyswajamy) wartości i normy

-          ta przyczyna to proces socjalizacji

-          ważna siatka moralno-etyczna przyswojona w procesie socjalizacji

2.       zaspokajanie potrzeby akceptacji !!!

-          jedna z najistotniejszych potrzeb, każdy z nas chce być akceptowany

-          wypełniamy określone role społeczne nadawane przez społeczeństwo, tak by zyskać akceptacje otoczenia → powielamy system ról i oczekiwań wobec nich

-          TEORIA RÓL SPOŁECZNYCH

1.       zagadnienie związane z pojmowaniem społeczeństwa jako konfiguracji różnych ról społecznych – teoria strukturalna społeczeństwa

2.       związana ze zmianami w osobowości człowieka będącymi efektem wypełniania różnych ról społecznych!!

-          jak zmienia się osobowość jednostki pod wpływem ról jakie wypełnia ?

-          człowiek wybiera rolę społeczną, świadomie ją przyjmuje – uproszczenie, ideologizacja, bo nie zawsze jest element świadomego wyboru, role społeczne nie są nam dane w gotowej postaci – kultura, cywilizacja nieustannie modyfikują odgrywane przez nas role, zmieniają się style interakcji, technologie ( np. zmiana roli kobiet, mężczyzn)

-          wybierając daną rolę społeczną nie wiadomo jak wpłynie na nią zmiana innych ról jednostka jest konfrontowana z przeobrażeniami ról społecznych innych osób, efektem –

-          przystosowanie własnej roli do efektu przemian

-          2 sposoby kontroli społecznej nad jednostką

1.       przyjęte role modyfikują zachowania odtwarzających je jednostek, zmieniają sposób ich myślenia, samoocenę, narzucają relacje z innymi ludźmi

2.       przyjęcie pewnej roli społecznej modyfikuje postrzeganie danej osoby przez innych – efekt działania stereotypów - wygodna podstawa do porządkowania świata

-          typy zachowań – M. Łoś

1)      przystosowanie do roli społecznej

-  4 elementy ( nie koniecznie zawsze występują )

1. Identyfikacja

              a) treści roli

              b) z rolą

              c) nadawcy roli

                        - musimy się wczuć w daną rolę społeczną, wypełnić ją treścią, musimy zidentyfikować nadawcę

                           roli – jego oczyma będziemy oceniać nasze zachowania związane z rolą              

2. Wdrukowanie

                  -   zgodnie z teorią naznaczania społecznego – naznaczenie kogoś etykietą dewiacyjną narzuca relacje

                      tej osoby z otoczeniem, uniemożliwia normalne pełnienie dotychczasowych ról społecznych i

                      prowadzi do postrzegania roli wdrukowanej jako kluczowej

                  -   naznaczenie społeczne – konsekwencja występowania określonych reguł społecznych,

                      kategoryzacji ludzi, stareotypizacji, może mieć charakter pozytywny lub negatywny

                  -   etykieta dewiacyjna – odchylenie o charakterze pozytywnym „in +” lub negatywnym „in–”,

                      jednostka odchyla się od standardów

-    mechanizm retrospektywnej interpretacji – wydarzenia z życia danej osoby –

      reinterpretowane w sposób odpowiadający wdrukowanej roli

      -    brązowienie życiorysów – wydarzenia z biografii dopasowywane do obecnej

            sytuacji – sukcesu jednostki

      -    reinterpretacja negatywna – dopasowywanie wydarzeń z biografii do

            wdrukowanej roli 

-     uniemożliwienie normalnego pełnienia dotychczasowych ról – otoczenie patrzy na zachowanie

       jednostki przez pryzmat tej roli

3. Wrastanie w rolę – elementy materialne roli, symboliczne, kontakty społeczne, zaczynają tworzyć naturalny świat danej jednostki, bez którego nie wyobraża sobie ona życia, są elementy, która trzeba brać pod uwagę, które postrzegamy jako trwałe oczywiste i niezmienne nawet, jeśli są nieprzyjemne, to sprzyja wytwarzaniu się pewnych podkultur, w których wiele jednostek pełni te same lub podobne role

4.   Fetyszyzacja ( autonomizacja ) roli społecznej – możemy tak daleko przystosować się do roli społecznej, że jesteśmy jej całkowicie podporządkowani, uniemożliwia nam ukierunkowanie działań na cele, wartości wykraczające poza ta rolę – rodzaj superkonformizmu w stosunku do roli, np. rola kury domowej, rola pracoholika

2)      manipulowanie rolą

- na kilka sposobów

1.  przyjęcie i wypełnianie pewnej roli społecznej może być dla jednostki funkcjonalne ze względów na

     chęć ukrycia innej, ważniejszej roli społecznej

2.  ukryte przedefiniowanie treści roli – z treści roli społecznej jednostka wybiera to, co jej odpowiada

     np. usuwając elementy niemiłe lub niekorzystne

3.   Pewną rolę społeczną przyjmuje się ze względu na inne cele nie związane z daną rolą, np.

                  przyjmowanie ról ze względów prestiżowych

3)      negacja roli ( negowanie roli społecznej )

-          rola przyjęta przez jednostkę lub narzucona jej przez otoczenie może budzić jej aktywny sprzeciw, może prowadzić albo do odrzucenia danej roli jako roli własnej lub może prowadzić do odrzucenia roli, która mogłaby być komukolwiek narzucona

-          może oznaczać sprzeciw pojedynczych jednostek lub tez przybierać rangę sprzeciwu kolektywnego – program, ruch społeczny, ideologia

-          stosunek do roli społecznej wyrażanej przez negację najbardziej podkreśla nasza podmiotowość

-          o podmiotowości świadczą role, które możemy odrzucić a nie przyjąć → kreowanie

4)      kreowanie roli społecznej

-          jeśli negujemy role, to w ślad za tym kreujemy nowe

-          społeczeństwo z tych proponowanych, kreowanych nowych ról społecznych część akceptuje, część odrzuca – te najbardziej radykalne, skrajne, która najbardziej burzą porządek

-          żadne pokolenie nie ma monopolu na negowanie i kreowanie ról społecznych

PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI A TEORIA PÓL WOLNOŚCI

-          podmiotowość jednostki – wg Piotra Sztopmki – być podmiotem znaczy chcieć działać i móc działać

-          zakładamy, że człowiek chce działać, a czy może ?

-          mogę = wolno mi, może być zewnętrznie lub wewnętrznie zdeterminowana

o        mogę bo mi nie zabroniono

o        mogę bo pragnę osiągnąć cel i wiem jak to zrobić

-          wolność podm. – związana z celami, które chcemy osiągnąć i środkami za pomocą, których cele realizujemy

-          ludzie różnią się wielkością zbioru celów

-          wielkość zbioru zależy od wiedzy człowieka

-          pole wolności – wewnętrzne i zewnętrzne człowieka ( pole = zbiór celów )

Pole wewnętrznej wolności człowieka ( PWW)              Pole wolności zewnętrznej człowieka (PWZ)

PAW – pole absolutnej wolności człowieka              PWS – pole wolności społecznej człowieka             

PPW – pole potencjalnej wolności człowieka               PWM – pole wolności materialnej człowieka

PAW- pole absolutnej wolności człowieka – zbiór wszystkich możliwych zachowań i celów znanych danemu człowiekowi pomniejszonym o te zachowania i cele, których nie jest on w stanie zrealizować ze względu na obiektywne prawa – fizyki, biologiczna naturę człowieka, ograniczenie czaso-przestrzeni itp.

- każdy człowiek dysponuje systemem wartości, światopoglądem itp. →w PAW człowieka jednostka sama się ogranicza

PPW – pole potencjalnej wolności człowieka = PAW pomniejszone o zachowania odrzucone ze względu na przyjęte wartości i normy, są wartości podstawowe, do których wątpliwości nie mamy

PWS – pole wolności społecznej człowieka – obejmuje obszar zachowań i celów nie zabronionych przez czynniki będące wytworem społeczeństwa to jest systemem prawa, prawa i obowiązki jednostki wynikające z pełniących przez nią ról społecznych i zawodowych, obyczaje, tradycja, itp.

-  różne są sankcje → różna moc ograniczenia wolności

-  podstawowe normy prawne – wynikają z wartości z PPW, ale nie wszystkie z PPW mają odzwierciedlenie w

    normie prawnej np. wierność, cudzołóstwo

PMW -  pole materialnej wolności człowieka- ograniczone jest przez finansowe i technologiczne możliwości urzeczywistniania celów jakie sobie stawiamy ( np. kilka lat temu cel polecenia na księżyc był nierealny z przyczyn technologicznych, a na pewne rzeczy po prostu nas nie stać )

Relacje miedzy PPW a PWZ:

Mamy 3 zasadnicze relacje

1)      PPW może pozostawać w równowadze ze społecznym i materialnym polem wolności człowieka

2)      PPW jest większe od jednego bądź obu pól zewnętrznych

·         Jednostka czuje się ograniczona, nie może realizować swoich celów ze względu na krepujące ja normy, społeczne ograniczenia, również brak wolności ze względu na niedostatek środków finansowych czy ograniczeń technicznych

·         Jednostka pragnie więcej niż może

·         By przywrócić równowagę, by jednostka była wolna należy

o        Wpłynąć na PPW – zmiany w nim, gdy jednostka przyjmuje inny światopogląd, przestaje ujmować siebie podmiotowo a zaczyna przedmiotowo, w swoim systemie wartości obniża rangę wolności i indywidualizmu

o        Zmniejszenie PPW – poprzez ograniczenie dostępu do wiedzy ( bo ograniczenie celów, do których można by dążyć ) np. w państwie totalitarnym – cenzura itp. → niehumanitarne, prowadzi do uprzedmiotowienia człowieka, czasochłonne bo trudno zmienić światopogląd, wyprać kogoś z wiedzy, którą posiada

o        Poszerzenie PWS – poprzez poszerzanie możliwości prawnych czyli zmniejszanie dyscypliny i restrykcyjności prawa ( w aspekcie obyczajowym nie jest to takie łatwe bo nie można zmienić obyczaju, tradycji itp. )

o        PWM – największy wpływ ma państwo w gospodarce centralnie planowanej, w gospodarce wolnorynkowej wpływ za pomocą podatku, ulg, progów itp., stopa oprocentowania banku centralnego

o        Jednostka może przywracać równowagę nielegalnie albo łamać pewne zasady PWS albo poszerzając nielegalnie PWM

3)      PPW jest mniejsze od jednego lub obu pól zewnętrznych

·         Jednostka więcej obiektywnie pragnie niż subiektywnie może ( jedyny czynnik ograniczający – własne wartości, przyjęte normy w zakresie PPW)

·         Nie ma wolności, bo jednostka żyjąc pomiędzy innymi ludźmi uświadamia sobie, że inni coś w życiu osiągają, w czymś uczestniczą, a ona tego nie rozumie, ta ich rzeczywistość jej nie dotyczy, nie jest dla niej dostępna, osoba taka jest zagubiona w wolności a w konsekwencji sfrustrowana

·         By przywrócić równowagę

o        Próby zwiększenia PPW – jednostka będzie chciała korzystać z możliwości, 3 sposoby

1.       poprzez rozwój wiedzy człowieka ( ale nie każda wiedza poszerza nasze horyzonty, tylko humanistyczna ), wykształcenie (studia) technologiczne, przyrodnicze sprzyjają postawom autorytarnym, bo przyjęcie pewnych zasad, praw nie do podważenia

2.       poprzez zmianę światopoglądu – kształtuje się przekonanie, iż jednostka powinna odejść od poglądu, że jest totalnie zdeterminowana przez obiektywne prawa, że jest elementem większej i ważniejszej całości, na która nie ma wpływu, ma za to przyjąć koncepcję, że jest podmiotem posiadającym wybór, wpływ na swoje życie ( skończyć z fatalizmem )

3.       poprzez zmianę systemu wartości, norm – zrezygnowanie z wartości, norm o charakterze silnie dyscyplinującym np. społeczeństwo amerykańskie na przełomie lat 50-tych – nauczono amerykanów konsumować bez poczucia zażenowania

o        zmniejszenie zewnętrznych pól wolności – PWS poprzez wprowadzanie nowych regulacji prawnych silniej dyscyplinujących, wywieranie nacisków pozaprawnych lub też usilne tworzenie nowej obyczajowości, ci, których PPW<PWS chcą pomniejszyć PWS do swoich oczekiwań, ograniczenie PWM w sensie technologicznym - w sposób świadomy i celowy ogranicza się możliwości np. prace nad klonowaniem człowieka             

- zgodnie z teorią pól wolności relacją optymalną jest relacja równowagi (1)

- jednostka jest obiektywnie i subiektywnie wolna – tyle może ile pragnie, tyle pragnie ile może

KRYTYKA TEORII PÓL WOLNOŚCI

o        def. Wolność jako stan równowagi miedzy PPW a PWZ doprowadza do sytuacji, w której za człowieka wolnego możemy uznać jednostkę żyjącą nawet w systemie totalitarnym – gdzie jak się wydaje dochodzi do ogromnego zniewolenia,

o        teoria nadawania ( teoria pól wolności) mówi, że jeśli człowiek podda się zabiegom socjotechnicznym, odpowiedniej socjalizacji politycznej to może PPW doprowadzić do minimum rozmiarów i doprowadzić do minimum potrzeb społecznych nie naruszając równowagi życia miedzy polami

o        z teorii pól wolności wynika, że są ludzie którzy z racji rozmiaru PPW nie są w stanie korzystać z ofiarowanych sfer wolności zewnętrznych, powinno się dysponować polem materialnym wolności w zależności od pola potencjalnej wolności człowieka

↓

o        stąd blisko do wprowadzenia koncepcji (teorii) elitarystycznych, np. że są rody, które lepiej mogą korzystać z wolności od innych, rasizm, brak równouprawnienia – nierówność społeczna

o        możemy dokonać stratyfikacji społecznej ze względu na wielkość PPW i PZW

o        PWS

o        na górze osoby, które nie muszą respektować pewnych norm ogólnie obowiązujących lub, dla których naruszenie tych norm nie powoduje pociągnięcia do odpowiedzialności →środowisko o niskiej kontroli społecznej → wielkomiejskie ( nie tylko immunitety, ale również półlegalne środki przynależenie do pewnej elity, poparcie części społeczeństwa)

o        środkowa część społeczeństwa – przeciętna większość społeczeństwa, muszą przestrzegać ogólnie obowiązujących norm

o        dół – osoby, dla których restrykcyjność norm prawnych, obyczajowych jest zbyt dotkliwa, nie pozwala na samorealizację → środowiska o silnej kontroli społecznej → małe wspólnoty lokalne

o        ...