Uniwersytet Śląski
Wydział Prawa i Administracji
Socjologia
„Opracowanie zagadnień egzaminacyjnych”
Kamil Majewski
Wykaz zagadnień egzaminacyjnych:
1. Definicja socjologii i jej przedmiot.
2. Podział socjologii (socjologia ogólna i szczegółowa).
3. Funkcje socjologii.
4. Tak zwana socjologia praktyczna.
5. Etapy rozwoju socjologii, podstawowe kierunki.
6. Pojęcie osobowości społecznej, elementy składowe.
7. Jaźń.
8. Rola społeczna.
9. Kształtowanie się więzi społecznej – ogólna charakterystyka.
10. Styczności.
11. Stosunki i zależności społeczne.
12. Instytucje społeczne.
13. Kontrola społeczna
14. Zbiór, kategoria społeczna, zbiorowości społeczne.
15. Rodzaje zbiorowości społecznych.
16. Grupa.
17. Typologie grup
18. Zbiorowości lokalne.
19. Zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań.
20. Socjologiczna problematyka rodziny.
21. Pojęcie procesów społecznych, rodzaje.
22. Ruchliwość społeczna.
23. Konflikty społeczne.
24. Rozwój społeczny i jego czynniki.
25. Metodologiczna problematyka uprawiania socjologii.
26. Podstawowe zasady prowadzenia badań socjologicznych.
27. Ogólna charakterystyka technik badawczych stosowanych w socjologii.
28. Obserwacja.
29. Ankieta i wywiad.
30. Badanie materiałów urzędowych.
31. Badanie biograficzne.
32. Eksperyment w socjologii.
33. Badania sondażowe.
34. Statystyka w badaniach socjologicznych.
1. DEFINICJA SOCJOLOGII I JEJ PRZEDMIOT
Socjologia - nauka o strukturze i prawach rozwoju społeczeństwa; jest nauką całościową, badającą prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego i uogólniającą wszelkie aspekty wiedzy o społeczeństwie.
Jan Szczepański:
„socjologia poszukuje praw zjawisk zachodzących między ludźmi, zajmuje się badaniem struktur, czyli wzajemnego przyporządkowania sobie ludzi w zbiorowościach”.
Ludwik Gumplowicz:
„socjologia to nauka o grupach społecznych”.
Georg Simmel:
„nauka o stale powtarzających się formach życia społecznego”.
Zygmunt Bauman
„socjologia to zazwyczaj spoglądanie na ludzkie czynności, jak na fragmenty większych całości. Owymi całościami są nieprzypadkowe grupy ludzi, które są powiązane siecią wzajemnych zależności”.
Szkoła E. Durkheima
Socjologia jest nauką o faktach społecznych. Faktem społecznym jest wszelki sposób działania, zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zewnętrznego. Może to być np moralność, prawo, moda...
Przedmiotem socjologii są:
1. Społeczne uwarunkowania człowieka (jego cech, zachowań) cechy osobowości społecznej człowieka.
2. Społeczne działania (oddziaływania) ludzi:
§ stosunki społeczne pomiędzy ludźmi
§ stosunki społeczne pomiędzy grupami, zbiorowościami
§ stosunki społeczne wewnątrz nich
§ konflikty, walka, współpraca, współdziałanie
3. Rozwój współżycia społecznego - procesy społeczne
4. Kultura (wytwory działalności ludzkiej materialne i niematerialne)
5. Formy współżycia (struktura społeczna)
2. PODZIAŁ SOCJOLOGII (SOCJOLOGIA OGÓLNA I SZCZEGÓŁOWA)
Ogólna
(teoretyczna)
Szczegółowa
(empiryczna)
Dostarcza socjologii szczegółowej i naukom pokrewnym teorii i aparatu pojęciowego, ogólnych dyrektyw i metod badawczych.
Rozwija cztery podstawowe teorie:
1. struktur społecznych – uogólniając wyniki badań wskazuje ogólne zasady i prawidłowości budowy grup i innych zbiorowości oraz ich wzajemne powiązania.
2. zmian społecznych – uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami przemian zachodzących w różnych zbiorowościach, opisuje przebieg procesów i wskazuje prawidłowości tworzenia się i rozpadu grup.
3. zachowania społecznego zbiorowości
4. zachowania społecznego jednostki
Bada realnie istniejącą rzeczywistość społeczną. Ma powiązania z socjologią ogólną, weryfikuje jej założenia teoretyczne w badaniach praktycznych wzbogacając ogólną teorię socjologiczną poprzez wyprowadzenie uogólnień.
Socjologia szczegółowa dzieli się na tzw. subdyscypliny odpowiadające wybranym segmentom rzeczywistości społecznej. Subdyscypliny zaczęły kształtować się w końcu XIX wieku. Obecnie w Polsce istnieje ponad 30 (m.in. socjologia pracy i przemysłu, miasta, wsi i rolnictwa).
3. SPOŁECZNE FUNKCJE SOCJOLOGII.
Podstawowe funkcje społeczne:
1. humanistyczno – poznawcza – realizowana przez wzbogacenie wiedzy społeczeństwie i człowieku jako istocie psychospołecznej.
2. inżynieryjno – organizatorską – przejawia się w praktycznych działaniach,
opierających się na wiedzy socjologicznej, mających na celu intencjonalną modyfikację zachowań jednostek i zbiorowości.
A. Malewski – rozwijał teorię zachowań społecznych na gruncie polskiej socjologii.
Funkcje socjologii wg koncepcji Malewskiego:
1. diagnostyczna – polega na dostarczaniu praktykom wiedzy o sytuacji, w obrębie
której zamierzają działać.
Badacz dostarcza wiedzy celem:
§ usunięcie niepożądanego stanu rzeczy
§ oceny skuteczności określonej akcji
§ zebrania danych ogólnych
2. ideologiczna – uwidocznia się wpływem na cele stawianym przez działające jednostki
Środki realizacji funkcji:
§ wprowadzenie do prac naukowych norm i ocen oraz terminów zabarwionych emocjonalnie, które służą do opisu faktów bądź wyrażenia wobec nich postaw emocjonalnych.
§ Plastyczne i sugestywne opisy badanych faktów, zjawisk, postaci historycznych, instytucji bądź kategorii zawodowych.
§ Powtarzanie odpowiednich twierdzeń w celu wywołania poczucia zagrożenia, niepewności, zniechęcenia lub dodania otuchy.
3. Prewidystyczna (prognostyczna) – polega na wykazaniu, że określone warunki wywołują odpowiednie następstwa.
Istotą funkcji prewidystycznej jest znajomość praw warunkowych. Aby ją stosować należy formułować swe prawa jasno i jednoznacznie. Prawa sprzeczne z rzeczywistością należy doskonalić podobnie jak doskonalona jest rzeczywistość.
A. Podgórecki – zwolennik behawioralnego traktowania socjologii, akcentuję praktyczną rolę socjologii.
Funkcje socjologii wg A. Podgóreckiego:
1. diagnostyczna – badacz śledząc określone zjawisko i procesy społeczne stara się określić czasowo – przestrzenny zasięg ich występowania i ustalić rządzące nimi prawidłowości.
2. apologetyczna – badacz zbierając dane celowo pomija niektóre, aby zgromadzić tylko te z nich, które mogą stanowić empiryczną podstawę do wychwalania określonych celów, sytuacji itp.
3. demaskatorska – polega na wykrywaniu i ukazywaniu zakonspirowanych cech lub aspektów badanej rzeczywistości oraz ustalaniu faktycznych motywacji ludzkiej aktywności lub jej braku. Demaskowanie działań pozornych i instrumentalnych sposobów traktowania wartości.
4. teoretyczna – polega na konstruowaniu koncepcji i modeli teoretycznych niezbędnych do uporządkowania i wzajemnego powiązania danych empirycznych oraz do wyjaśnienia opisywanych zależności występujących w wielokierunkowych układach życia społecznego.
5. socjotechniczna – badacz wykorzystuje teorie socjologiczne do formułowania zaleceń podsuwanych praktykom profesjonalnie zajmujących się kształtowaniem i modyfikacją postaw i zachowań.
4. SOCJOLOGIA PRAKTYCZNA
Socjologia praktyczna - to wiedza nienaukowa funkcjonująca w społeczeństwie, a dotycząca zagadnień tych kwestii, procesów, zjawisk, którymi socjologia jako nauka naukowo się zajmuje. czyli to taka wiedza (nienaukowa), którą ma każdy z nas (z różnych źródeł)
Błędy w stosowaniu socjologii praktycznej:
· używanie języka potocznego w naukach społecznych, jest mało terminów specyficznych. rozumiemy co mówią, wiec mamy wyobrażenie, ze mamy wiedze na ten temat. jednak słowa w języku potocznym znaczą co innego niż w języku socjologii (tu np. słowo grupa)
· przekonanie, ze jak się w czymś uczestniczy, to się na tym zna, a przynajmniej się orientuje
· używanie różnych technik badawczych - dążenie do rozwiązywania własnych problemów - w nauce zaś dążenie do ustalenia pewnych prawidłowości i dopiero na ich podstawie szukanie rozwiązania problemów.
5. ETAPY ROZWOJU SOCJOLOGII, PODSTAWOWE KIERUNKI
Etapy kształtowania się socjologii:
...
mbenio85