metoda behawioralna.doc

Wykład 27.03.2001 Metoda behawioralna

Założenia

1.     Środowiskowość (otoczenie)

Wszelkie organizmy kształtują się poprzez otoczenie na zachowania wpływają kary i nagrody; uczymy się przyszłości poprzez skojarzenia z przeszłością.

2.     Eksperymentalizm

Eksperyment pozwala stwierdzić jaki czynnik środowiskowy spowodował zachowanie i w jaki sposób możemy je zmienić (np. zachowanie zaniknie jeśli nagroda wyłączona).

Metoda eksperymentalna RÓŻNA od klinicznej (np. psychoanaliza)

KL: przypadek (case study) à ekstrapolacja (na prawa ogólne)

E: prawa ogólne à intrapolacja (do przypadku)

3.     Optymizm

Zmianę zachowania spowodują zmiany w środowisku (np. przestępczość maleje ze wzrostem zamożności; wzrost stymulacji zwiększ poziom intelektualny)

Założenia 1 3 określają rozumienie zaburzeń zachowania:

1.     zachowanie zaburzone i prawidłowe jest efektem doświadczenia

2.     Eksperyment pozwala stwierdzić jakie czynniki środowiskowe prowadzą do zachowań patologicznych.

3.     Jeśli je zmienimy jednostka oduczy się zachowań starych a wyuczy nowych (przystosowanych).

1.     Antypsychologizm

Przedmiot badań naukowych musi być materialny. Myśli i uczucia są niejawne niesprawdzalne. Sprawdzalne, jawne i materialne są zachowania.

Uczenie się poprzez:

a.     warunkowanie klasyczne

b.     warunkowanie instrumentalne (sprawcze = operant)

c.      modelowanie

a.     warunkowanie klasyczne à co z czym chodzi w parze

Proces, w którym początkowo neutralny bodziec warunkowy, poprzez ciągłe występowanie w parze z bezwarunkowym, osiąga zdolność wywołania reakcji, która występowała tylko na bodziec bezwarunkowy.

Faza 1 Faza 2 (wyuczenie) Faza 3

bodziec bezwarunkowy bodziec bodziec bodziec

bezwar. warun. warunkowy

1) nagły hałas 1) nagły hałas 1) szczur 1) szczur

2) środek wymiotny 2) środek wym. 2) alkohol 2)alkohol

reakcja bezwarunkowa reakcja bezwarunkowa reakcja bezwar. 1) strach 1) strach 1) strach

2) nudności, zgaga 2) nudności, zgaga 2) nudności, zgaga

Zjawiska warunkowania klasycznego: Wytwarzanie wygaszanie odruchu (wycofanie

wzmocnienia). Uczenie się oduczanie.

Różnicowanie à wzmocnienie R w obecności tego lecz nie innego S. W wyniku tej procedury R będzie pojawiać się tylko w obecności S skojarzonego ze wzmocnieniem lecz nie w innych sytuacjach.

Generalizacja à niepowodzenie różnicowania. R wzmacniane w obecności określonego S będzie pojawiać się także na S podobne do oryginalnego, nawet jeśli nie było wzmacniane w ich obecności.

Na warunkowaniu klasycznym oparte są m.in. fobie (nadmiernie silne reakcje emocjonalne na nieodpowiednie obiekty).

Terapie W. K. (wykorzystują wygaszanie):

·         zanurzanie /w rzeczywistej lub wyobrażonej sytuacji budzącej lęk/

·         systematyczna desensytyzacja (odczulanie, odwrażliwianie)

à I. Wolpe: wyobrażanie sobie serii scen budzących coraz większy lęk

+ głęboka relaksacja (neutralizacja zagrożenia)

Leczenie z patologii i zaburzeń uczenie różnicowania

Patologia nadmierna generalizacja

zaburzenia psychiczne = objawy

usunięcie objawów = wyleczenie

a.     warunkowanie instrumentalne à co zrobić, żeby otrzymać to, co chcemy

Thorndike (koty skrzynka problemowa jak zdobyć rybę na zewnątrz skrzynki?; metoda

prób i błędów, a nie wglądu) sformułował prawo efektu

Skinner (szczury i gołębie) 3 elementy prawa efektu: warunkowania instrumentalnego

Zjawiska podstawowe: nabywanie i wygaszanie R dowolnych (warunkowanie klasyczne à reakcje mimowolne).

Zachowanie nieprzystosowawcze to zachowanie:

1.     niewłaściwe w oczach tego, kto kontroluje wzmocnienia

2.     prowadzące do zmniejszenia liczby pozytywnych wzmocnień

SR bodziec różnicujący = układ stanowiący okazję dla przyszłej reakcji

Np. napis mówimy po angielsku jest SR dla Amerykanina, że będzie miał sposobność (okazję) porozmawiania z rodakami.

Te bodźce, które najlepiej przewidują kiedy i gdzie zachowanie zostanie wzmocnione, najprawdopodobniej staną się SR à SR może stać się dobrze ubrana obsługa hotelu: jest prawdopodobne, że mówi po angielsku.

Warunkowanie klasyczne à uczymy się reagować na nowe S (jako na S warunkowe)

Warunkowanie instrumentalne à uczymy się nowych wzorców zachowania

Oba typy R (instrumentalna i warunkowa) występują wtedy, kiedy obecne są S poprzedzające (SR i S warunkowe).

KONTROLA BODŹCA te bodźce (zarówno warunkowe, jak i różnicujące) w kolażu (układzie wszystkich działających), które są efektywne w wywoływaniu reakcji, wykazują KONTROLĘ BODŹCA nad reakcją.

Np. Janek, Franek i Ania rozmawiają o tym, jak spędzić weekend. Propozycja J. dostarcza różnych SR i S warunk. (entuzjazm, uśmiech, itp.), które kontrolują myślenie i wzbudzają R emocjonalne. A. chce dopowiedzieć cos do propozycji J., ale kolejny pomysł F. zmienia jej myślenie i kontroluje kierunek rozmowy (kontroluje reakcje).

Kontrola bodźca w terapii (bodziec wpływa na nasze zachowanie0 à palenie tylko na balkonie, nie po jedzeniu, itp.

TERAPIA

3 pytania, które zadaje sobie terapeuta:

1.     jakie niepożądane zachowania występują?

2.     Jakie wzmocnienia je podtrzymują?

3.     Jakich zmian w otoczeniu dokonać, by zachowanie nieprzystosowane zamienić na przystosowane?

Terapia oparta na warunkowaniu instrumentalnym:

·         wybiórcze wzmacnia nie pozytywne wybór zachowania docelowego (target) i systematyczne wzmacnianie; np. w leczeniu anoreksji: wyszukiwanie zachowań, które pacjent ceni bardziej niż jedzenie:

à 1 łyżka budyniu 10 telewizji

à 1 kotlet 20 rozmowy telefonicznej

·         wybiórcze karanie: np. impuls elektryczny za okaleczenie się w autyzmie; nie leczy, ale hamuje nieprzystosowawcze zachowanie

·         wygaszanie ignorowanie zachowanie (które jest emitowane w celu uzyskania wzmocnienia pozytywnego)

  Terapia oparta na warunkowaniu instrumentalnym i klasycznym:

·         uczenie się unikania: uczenie się (1) co zapowiada zdarzenie awersyjne [co z czym chodzi w parze]à (powrót o 22 ulicą X zapowiada spotkanie ze skinem, czemu towarzyszy lęk(przed nocnym powrotem ulicą X), (2) jak tego uniknąć [co trzeba zrobić, by uzyskać to, czego chcemy]à (wracać ulicą wcześniej)

W.K.à ulica X nocą (SW), napad (SBW), lęk (RW)

W.I. à ulica X nocą (SR), powrót inną ulicą (RI), brak lęku (S Wzmacniający)

Wykład 3.04.2001 Behawioryzm c.d.

a.     modelowanie

Uczenie się polegające na obserwowaniu i naśladowaniu zachowania innych osób (wskazane w 1969r. przez A. Bandurę jako jeden z mechanizmów agresji). Powszechny mechanizm uczenia się zachowań, ważna technika terapii.

Eksperyment Vermonta 1/3 dzieci oglądała film nierealistyczny (1): dzieci na filmie nie płakały po zastrzykach; 1/3 oglądała film realistyczny (2): dzieci płakały umiarkowanie lub krótko; 1/3 (tzw. grupa kontrolna 3) nie oglądała filmu. Która grupa najmniej płakała po zastrzykach? à (2), GK, (1) w tej kolejności!

Model nierealistyczny nie zmniejsza leku ponieważ nie pozwala na identyfikację. Najbardziej skuteczny model to taki, który przeżywa lek, ale sobie z nim radzi.

Badanie skuteczności leczenia fobii węży eksperyment.

(Bandura, Blanchard, Ritter 1969)

Porównanie 3 technik:

1.     systematyczna desensytyzacja (odwrazliwianie)

2.     modelowanie

a.      wygaszanie zastępcze (vicarious)

b.      modelowanie uczestniczące

Ad. 1) systematyczna desensytyzacja: kojarzenie wyobrażenia zagrażającej sytuacji z głęboką

relaksacją.

Ad. 2a) wygaszanie zastępcze: obserwacja modeli wykonujących zachowania budzące strach

bez szkodliwych konsekwencji dla siebie. Warunkiem wygaszenia strachu jest

nieobecność przewidywanych konsekwencji negatywnych.

Ad. 2b) modelowanie uczestniczące: pod kierunkiem przewodnika, który jako model

demonstruje zachowanie w warunkach bezpiecznej obserwacji, uczestnik przyłącza

się, a przewodnik stopniowo wycofuje.

2b) à procedura najtrwalsza; zmieniła także postawę wobec węża

Perspektywa poznawcza

Podejście poznawcze akcentuje posiadane przekonania o świcie i sobie samym; dawna teza Marka Aureliusza:

Jeżeli cierpisz z powodu jakiejś rzeczy, to nie ta rzecz ci przeszkadza lecz twój własny sąd o tej rzeczy. I jest w twojej mocy to zmienić.

·         ludzie depresyjni są realistyczni, a niedepresyjni maja nierealistyczny optymizm

 Podejście poznawcze historia

Przełom lat 60. I 70. à rewolucja poznawcza

1964 śmiertelne rzężenie behawioryzmu Koch

1974 wykluczenie doniesień poznawczych ze spotkań Towarzystwa Terapii behawioralnej

Podejście behawioralne pozostało jednak najbardziej popularne ( powstało też zintegrowane podejście behawioralno poznawcze).

Podstawy poznawczej teorii uczenia się

1.     Teoria konstruowania poznawczego (G. Kelly à konstrukty osobiste)

·         dwubiegunowe pojęcia (silny słaby, dobry zły) tworzące hierarchiczny system służą charakteryzowaniu przedmiotu poznania.

Dzięki nim konstruujemy doświadczenia = nadajemy im sens.

1.     Teoria kontroli

a.      poczucie kontroli (Rotter); poczucie samoskuteczności (Bandura0

b.      sprawowanie kontroli (seligman: teoria wyuczonej bezradności; Mischel: kontrola umysłu i impulsów emocjonalnych

1.     Teoria depresji (Beck)

Założenia podejścia poznawczego:

1.     Interakcjonizm

Dezygnacja z determinizmu środowiskowego. Przyczynowe współdziałanie organizmu i

otoczenia.

2.     Coverants the operant of mind

O roli zdarzeń ukrytych: na zachowania wpływają zdarzenia psychiczne, osobiste

(mental events).

Lloyd Homme myśli można zaobserwować ukryte warunkowania: zastosowania reguł warunkowania.

Rodzaje zdarzeń psychicznych:

I.      Krótkoterminowe

1.     Oczekiwania treści poznawcze dotyczące zdarzeń przewidywanych w przyszłości

a.      co do wyniku (zachowanie X à rezultat Y)

b.      co do skuteczności (potrafię wykonać X; m.in. mechanizm systematycznej desensytyzacji w leczeniu fobii)

1.     Oceny z reguły automatyczne, terapii podlegają myśli autodefetystyczne

(depresja: nie zdam, jestem głupi).

Treść myśli (oceny) Emocja

·         zagraża mi niebezpieczeństwo lęk

·         straciłem cos wartościowego smutek

·         naruszono moje terytorium gniew

Założenie: modyfikacja oceny modyfikuje emocje!

3. Atrybucje poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: dlaczego przytrafiło mi się X? Lub: dlaczego A. nie przyszedł na spotkanie?