Logika (Pragmatyczna)
Literatura:
1. Kazimierz Ajdukiewicz – Logika Pragmatyczna,
2. Henry Cabat – Wybrane Elementy Logiki,
3. Henryk Cabat, Janusz Sobiecki – Wybrane zagadnienia z logiki (90 procent programu),
4. Tadeusz Kotrabiński – Kurs Logiki dla prawników (zalecane zapoznanie się z tym),
5. Zdzisław Ziębiński – Logika Praktyczna,
6. Pod red. Witolda Marciszewskiego – Mała encyklopedia Logiki,
7. Jeży Kmita – Wykłady z logiki i metodologii nauk.
Logika - Zasadniczym przedmiotem zainteresowań logiki jest analiza i rekonstrukcja ludzkich sposobów myślenia i rozumowania, które zostały już określone w sposób uzewnętrzniony ( najczęściej w postaci językowych wypowiedzi). Tak więc zasadniczym zadaniem logiki będzie analiza i wypracowanie obiektywnych kryteriów oceny poprawności głoszonych sądów, stosowanych rozumowań czy nawet działań z punktu widzenia możliwości określenia ich prawdy lub fałszu.
Rozumowanie – Rozumowaniami w interpretacji logicznej nazywać będziemy takie procesy intelektualne w których na podstawie sądów – zdań, wypowiedzi o określonej wartości logicznej ( prawdziwych lub fałszywych) formułować będziemy inne sądy, których wartość logiczna ( prawdy lub fałszu) zależy od tych pierwszych.
W zakresie szeroko rozumianego pojęcia logiki wyróżnia się najczęściej takie podstawowe działy jak:
W zakresie logiki formalnej znajdują się rozważania dotyczące sposobów formułowania i analizy tak zwanych formalnych schematów rozumowań niezawodnych (np.: klasyczny rachunek zdań, rachunek nazw, rachunek predykatów...) oraz formalnych schematów rozumowań zawodnych ( w postaci np.: logiki indukcyjnej, logiki modalnej, logiki erotetycznej, logik wielowartościowych itp.)
W zakresie szeroko rozumianej semiotyki logicznej (interpretowanej najczęściej jako tak zwana ogólna teoria znaków) wyróżnia się najczęściej takie działy jak:
- Semantyka Logiczna
- Syntaktyka Logiczna
- Pragmatyka Logiczna
W zakresie semantyki logicznej znajdować się będą rozważania dotyczących treściowych i zakresowych założeń, jakie zachodzą pomiędzy wyrażeniami językowymi, a rzeczywistością pozajęzykową, do której wyrażenia te się odnoszą ( semantyczna analiza języka dotyczy przede wszystkim tak zwanej znaczeniowej strony języka).
W zakresie syntaktyki logicznej znajdować się będą rozważania dotyczące analizy zależności, jakie zachodzą pomiędzy wyrażeniami językowymi w procesie komunikowania. Syntaktyka logiczna określana jest też niekiedy mianem składni ( gramatyki logicznej). Jej zasadniczym zadaniem jest analiza tak zwanych podstawowych i pochodnych kategorii syntaktycznych oraz ich wpływów na wartość logiczną formułowanych sądów, wypowiedzi złożonych, narracji, itp.
W ramach syntaktyki logicznej najczęściej zajmować się będziemy analizą i wpływem struktury formalnej wypowiedzi oraz ocena z zakresu wypowiedzi na określenie stopnia jej poprawności lub fałszywości.
W zakresie pragmatyki logicznej znajdować się będą rozważania dotyczące zależności, jakie zachodzą pomiędzy wyrażeniami językowymi, a ludźmi, którzy posługują się tymi wyrażeniami językowymi w procesie komunikacji. Tak wiec zasadniczym przedmiotem zainteresowań pragmatyki logicznej będzie tak zwana prakseologiczna strona języka.
Językiem określamy zazwyczaj taki system znaków w którym dana społeczność posługuje się w procesie komunikowania stale i o wszystkim.
Typologię ( klasyfikacje) języków przeprowadza się zazwyczaj z takich co najmniej dwóch punktów widzenia:
1. Ze względu na genezę i historyczne uwarunkowania oraz funkcjonowania danego języka.
2. Ze względu na sposób uzewnętrzniana się danego systemu językowego.
Biorąc pod uwagę pierwsze z wymienionych kryteriów wyróżnia się zazwyczaj takie podstawowe rodzaje języków jak:
a) języki naturalne (etniczne) - język powstał razem z daną grupa społeczną i razem z nią się rozwijał.
b) języki sztuczne – Takie które zostały celowo stworzone (np. Esperanto)
c) mieszane – np. język informatyków połączenie języka normalnego ze sztucznymi pojęciami.
Ze względu na formę uzewnętrzniania się danego języka wyróżniamy takie jego podstawowe rodzaje jak:
a) język werbalny (akustyczny)
b) język graficzny (pisany)
c) język gestowo-mimiczny (migowy)
W logicznej i semantycznej strukturze każdego języka możemy wyróżnić takie jego zasadnicze elementy jak:
1. Słownictwo (lingwistyka języka)
2. Reguły znaczeniowe (reguły semantyczne)
3. Reguły składniowe (reguły syntaktyczne)
4. Reguły transformacji (reguły wnioskowania, lub rozumowania)
W syntaktyczne strukturze języka wyróżniamy tak zwane podstawowe (zasadnicze) kategorie syntaktyczne oraz tak zwane pochodne (pomocnicze) kategorie syntaktyczne.
Do podstawowych kategorii syntaktycznych, a więc takich, które rozstrzygają o tym czy dany sąd, zdanie wypowiedź itp. są prawdziwe lub fałszywe należą:
1. Zdania
2. Nazwy
Kategorie te w istotny sposób decydują o tak zwanej komunikacyjnej sprawności języka. Pochodnymi (pomocniczymi) kategoriami syntaktycznymi są:
1. Funktory służące do budowy zdań, nazw, budowy wypowiedzi złożonych (narracji) czy też tak zwanych funktorów wyższego rzędu.
2. Operatory (kwantyfikatory), których zasadniczym zadaniem jest określenie zakresu obowiązywania danej nazwy, danego sądu, wypowiedzi złożonej itp.
Pomocnicze kategorie syntaktyczne zazwyczaj w procesie komunikowania nie funkcjonują samodzielnie, gdyż jak autonomiczne nie posiadają tak zwanego sensu logicznego. Służą natomiast wraz z innymi wyrażeniami (przede wszystkim nazwami i zdaniami) do tworzenia tak zwanych wyrażeń logicznie sensownych. (to znaczy takich, które możemy określić czy są prawdziwe czy fałszywe).
Zadania i wypowiedzi złożone, jako podstawowe kategorie syntaktyczne
Znak jako komunikat nie wystarczy. Żeby ten znak miał sens, to do tego znaku musi być dołączony określony komunikat, zdanie.
W rozumieniu logicznym zdaniem nazywać będziemy takie i tylko takie wyrażenia (wypowiedzi) w stosunku, do których możemy zastosować kryterium prawdy lub fałszu (a więc mamy nawet możliwość realną w sytuacjach wyjątkowo niepewnych określać ich stopień prawdopodobieństwa). W zakresie wypowiedzi określonych mianem logicznie sensownych będziemy wyróżniać tylko wypowiedzi (zdania) oznajmujące. Do wypowiedzi logicznie niepoprawnych (nie sensownych) zaliczane będą zarówno zdania pytajne, rozkazujące jak i wykrzyknikowe.
Logiczność pytań-polega na tym czy zawarte w nim treści są prawdziwe czy nie. Natomiast nie ma pytań głupich, są tylko głupie odpowiedzi.
W logice wyróżniamy podobnie jak w gramatyce j. Polskiego zarówno zdania proste jak i złożone. W logicznej interpretacji zdaniem prostym nazywamy takie wyrażenie w którego strukturze nie potrafimy wyróżnić takiej jego części właściwej, która może być samodzielnie zdaniem (wypowiedzią prawdziwą lub fałszywą) Zdaniem złożonym-nazywać będziemy takie wyrażenia, sądy, wypowiedzi itp. w których strukturze potrafimy wyróżnić takie części właściwe mogące być samodzielnie zdaniem.
Zdanie proste. 1. Jan jest studentem.
Zdanie złożone. 2. Nieprawda, że Jan jest studentem.
Zdanie złożone. 3. Jan jest studentem i studentką.
W logice wyróżniamy następujące rodzaje podstawowych wypowiedzeń złożonych, które są przyjmowane jako podstawa interpretacji prawdziwościowej większości przepisów prawa oceny kryteriów prawdziwości lub fałszywości wypowiedzeń złożonych itp.. Zdania te są również podstawą budowy tzw. formalnych struktur rozumowań niezawodnych i zawodnych.
Zdaniami są 1. Zdania złożone negacyjne, zbudowane w oparciu o funktor negacji - nieprawda, że - funktor ten w zastosowaniu logicznym powoduje zawsze, że wyrażenie, zdanie, sąd, wypowiedź itp. poprzedzone tym funktorem w przypadku, gdy jest prawdziwym przechodzi w zdanie, sąd, wypowiedź itp. fałszywą. W zapisie formalnym zdania te określa się przy pomocy symboli: ∾⊢┌ np. ∾p┌ p ⊢p
2. Zdanie złożone assercyjne zbudowane w oparciu o funktor - prawdą jest, że - funktor ten nie zmienia wartości logicznej wypowiedzi do której się odnosi, lecz jak gdyby dodatkowo „potwierdza” jej aktualną wartość logiczną. ◇◇P
3. Zdania złożone implikacyjne zbudowane najczęściej w oparciu o funktory - Jeżeli to... – to z tego wynika, że w rozumieniu logicznym konsekwencją związku implikacyjnego w danej wypowiedzi jest przede wszystkim i w pierwszym rzędzie jest związek pomiędzy wartościami logicznymi wypowiedzi składającymi się na wypowiedź złożoną, a nie tylko zależności treściowe pomiędzy tymi wypowiedziami.
Jeżeli 2x2=5, to W-w jest stolicą Anglii.
Jest to zdanie prawdziwe, bo wynik zdania, jak i zdanie pierwsze jest nieprawdziwe.
Jeżeli 2x2=4, to W-w jest stolicą Anglii.
Jest to zdanie nieprawdziwe ponieważ zdanie końcowe jest fałszywe niezależnie od pierwszego.
W zapisie formalnym funktor - jeżeli to - zapisujemy →← P→QP↔Q
Strzałka wskazuje zawsze kierunek wynikania.
a) Zadanie alternatyw nierozłącznej, zbudowanej o funktor lub. W zapisie będzie to + lub V na przykład p+q lub p V q.
b) Alternatywa rozłączna, zbudowana o funktor albo. W zapisie formalnym jest to Np.: p q
c) Dysjunkcja. Najmniej intuicyjne. Oparte na funktorze albo, albo. W zapisie formalnym jest to /. Np.: p/q
d) Zdanie złożone koniunkcyjne. Są zbudowane na funktorze i, wymagamy więc żeby wszystkie części zdania były prawdziwe, aby całe zdanie było prawdziwe. W zapisie formalnym jest to · lub L
e) Zdanie złożone ekwiwalencyjne (dwustronna implikacja) oparte na funktorze ekwiwalencji wtedy i tylko wtedy gdy, lub jest równoważne. Wyrażenia te będą prawdziwe wtedy gdy zakres tych zdań jest równoważny. Dana wypowiedź będzie prawdziwa kiedy ich treść będzie taka sama. W zapisie formalnym jest to º lub ó.
f) Zdanie złożone według funkcji Pearsea lub Łukasiewicza. (zdanie złożone według funktora ani, ani). Jest ono prawdziwe jeśli wszystkie części zdania są fałszywe. Znak:¯
Nazwami w rozumieniu logicznym nazywać będziemy takie wyrażenia, które w procesie komunikowania pełnią funkcję podmiotu lub orzecznika w zdaniu podmiotowo orzecznikowym typu a jest b (np.: Jan jest studentem) W literaturze spotkamy się z kilkunastoma nazwami nazw. Nas obowiązywać będzie klasyfikacja:
Konkretne Abstrakcyjne
Przedmiotowe Puste
Nazwami konkretnymi nazywać będziemy takie wyrażenia, które w rzeczywistości pozajęzykowej reprezentują konkretne desygnaty lub denotaty. Desygnatem danej nazwy nazywać będziemy realnie istniejące przedmioty, istoty, zjawiska itp. do których daną nazwę stosujemy. (np. desygnatem nazwy mikrofon jest to co Cabak trzyma w ręku). Denotatem lub denotacją danej nazwy nazywać będziemy zbiór desygnatów, które tej nazwie przysługują. (np. denotatem nazwy mikrofon będzie wszystko co jest mikrofonowi podobne).
Nazwami przedmiotowymi nazywać będziemy takie nazwy konkretne, które w rzeczywistości pozajęzykowej posiadają realnie istniejące desygnaty.(np.: mikrofon)
Nazwami pustymi nazywać będziemy takie nazwy konkretne, które w rzeczywistości pozajęzykowej nie posiadają realnie istniejących desygnatów, natomiast reprezentują tak zwane świadomie wymyślone desygnaty wraz z opisem ich realnych i empirycznych cech. (np.: Krasnoludki, Smerfy, bo realnie czegoś takiego nie ma).
Jeżeli danej nazwie przysługuje tylko jedne desygnat, nazwę te określamy mianem jednostkowej. Jeżeli nazwie tej przysługuje więcej niż jeden desygnat, określamy ją mianem ogólnej. (np.: Nazwa ZEUS jest nazwa pusta, jednostkową bo dotyczy jednego boga, natomiast jeśli posługujemy się nazwą BOGOWIE, to jest to nazwa ogólna, ponieważ dotyczy wielu bogów) Imiona są nazwami jednostkowymi.
Nazwami abstrakcyjnymi nazywać będziemy wyrażenia, które w rzeczywistości pozajęzykowej nie posiadają realnych desygnatów, lecz posiadają tak zwaną denotację, gdyż zazwyczaj dotyczą:
a) zbioru cech danego zjawiska ( np.: białość, zieloność)
b) związków i zależności zachodzących pomiędzy cechami, zjawiskami itp. (np.: pożyteczny, wdzięczny)
Funktory – funktorami nazywać będziemy takie pomocnicze kategorie syntaktyczne, które w połączeniu z innymi wyrażeniami służą do budowy logicznie sensownych wypowiedzi, nazw, czy też tak zwanych funktorów wyższego rzędu.
Wyróżniamy takie podstawowe rodzaje funktorów jak:
a) funktory nazwotwórcze, które służą do budowy tak zwanych nazw złożonych. (np.: Student – jest nazwą, dobry student – nie jest tożsamy z nazwą student, czyli za pomocą funktora dobry tworzona jest nowa nazwa)
b) Funktory zdaniotwórcze, służące do budowy zdań złożonych, wypowiedzi złożonych, ale również i zdań prostych.(np.: Jan jest studentem, w tym zdaniu funktor jest jest funktorem zdaniotwórczym)
c) Funktory funktorotwórcze są to wyrażenia służące do budowy funktorów złożonych określanych niekiedy mianem funktorów wyższego rzędu. (Np. Słońce świeci, Słońce świeci jasno)
Operatorami (kwantyfikatorami) nazywamy wyrażenia lub symbole, których zasadniczym zadaniem jest określenie zakresu obowiązywania danej nazwy, danego zdania, czy też wypowiedzi złożonej.
W logice wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje kwantyf...
mbenio85