„O niektórych zasadach uwarstwienia”
Rozważania te dotyczą systemu pozycji a nie jednostek zajmujących te pozycje. Zasadniczą koniecznością funkcjonalną wyjaśniającą powszechność uwarstwienia jest fakt odczuwania przez wszystkie społeczeństwa potrzeby rozmieszczenia w strukturze społecznej. Społeczeństwo musi swym członkom przydzielić pozycje społeczne i skłonić do wykonywania zadań związanych z tymi pozycjami. Ważne jest, żeby obowiązki związane z tymi pozycjami wykonywane były sumiennie, zatem konieczne jest by społeczeństwo dysponowało: pewnymi rodzajami nagród
pewnymi sposobami rozdzielania tych nagród stosowanie do pozycji.
Nagrody i ich rozdział stają się elementem porządku społecznego dając początek uwarstwieniu .Nagrody to korzyści materialne, to co służy nastrojowi i rozrywce, to co wpływa na samoocenę i rozwój ego. W pewnym sensie nagrody są „wbudowane” w pozycję, ponieważ stanowią je prawa związane z korzyścią oraz to co można nazwać dodatkowymi korzyściami. Nierówność społeczna jest nieświadomie wypracowanym sposobem, dzięki któremu społeczeństwa zapewniają sobie staranną obsadę najważniejszych pozycji przez najlepiej przystosowane osoby. Każde społeczeństwo musi różnicować ludzi ze wzglądu na prestiż i szacunek czyli wprowadzić pewna formę zinstytucjonalizowanych nierówności.
Dwa czynniki określające względną rangę pozycji. Na ogół największych nagród dostarczają pozycje, które:
-są najwyższe w danym społeczeństwie-ma znaczenie funkcji
-wymagają największego przygotowania czy zdolności -dotyczy środków i wynika z niedostatku.
Społeczeństwo musi strzec by pozycje mniej doniosłe nie konkurowały z bardziej doniosłymi(czyni to poprzez odpowiednie wynagradzanie) Ważne jest, że niektóre pozycje są łatwe do obsadzenia a inne wymagają długiego procesu kształcenia,; pozycja jest ważna funkcjonalnie musi być na tyle atrakcyjna aby wytrzymać konkurencje z innymi pozycjami czyli musi zapewniać wysoki szczebel w hierarchii, niesie za sobą wysoki prestiż, zarobki i jak również dużo czasu wolnego.
Uwarstwienie a podstawowe funkcje społeczne
1)religia: zapewnia jedność społeczeństwa, osiąganą dzięki wspólnocie celów i wartości ale dla członków społeczeństwa muszą posiadać realność, której zapewnienie stanowi role wierzeń i wartości. Niekiedy funkcje religijne kojarzono z najwyższymi pozycjami władzy (w ustrojach teokratycznych), dlaczego więc funkcjonariusze religii nie osiągają pełnej kontroli nad społeczeństwem? Ma na to wpływ: zasób kompetencji technicznych dla pełnienia obowiązków, który jest niewielki.
2)rząd: w przeciwieństwie do religii, która ingeruje na gruncie uczuć wierzeń i obrzędów rząd organizuje społeczeństwo w oparciu o prawo i władzę zwierzchnią. Posiada rozmaite funkcje wewnętrzne, polegające na bezwzględnym egzekwowaniu norm, wypełniając te funkcje rząd działa w imieniu całego społeczeństwa, dysponując przemocą (obywatel jest podporządkowany władzy) wynika z tego ,że rozwarstwienie jest głęboko zakorzenione w naturze stosunków społecznych.
3) bogactwo władza i praca: społeczeństwo wykorzystuje zyski ekonomiczne jako środek kontroli nad obejmowanie pozycji i zachętą do wykonywania obowiązków zaś wysokość zysku ekonomicznego staje się głównym wskaźnikiem statusu społecznego. Ekonomicznym źródłem władzy i prestiżu nie jest dochód lecz głównie własność dóbr kapitałowych( wliczając w to patenty, pozycje firmy, reputację zawodową);posiadanie dóbr konsumpcyjnych jest wskaźnikiem a nie przyczyna pozycji społecznej( własność środków produkcji jest źródłem dochodu zaś dochód jego wskaźnikiem.)
4) wiedza techniczna: technika zajmuje się tylko środkami więc musi być podporządkowana innym pozycjom o charakterze religijnym politycznym lub ekonomicznym. Z technologią łączy się wiedza czyli powstaje kategoria ekspertów i laików. Nadmiar ekspertów powoduje obniżenie nagród i zniechęcenie, może wywołać rewolucje, natomiast niedostatek prowadzi do podwyższenia nagród lub osłabia społeczeństwo w konkurencji z innymi. Idea technokratycznego porzadku społecznego, czyli rządu uświęconego stanu inżynierów lub naukowców nie uwzględnia potrzeby specjalizacji wiedzy i umiejętności koniecznej do pełnienia funkcji społecznych.
Odmiany systemów uwarstwienia
1)stopień specjalizacji: zakres wyspecjalizowania określa podstawę selekcji, wyróżniamy dwa typy skrajne wyspecjalizowany i nie wyspecjalizowany
2)nacisk funkcjonalny: zależnie od tego, na które sprawy położony jest nacisk mamy do czynienie z rozwojem bądź zastojem społeczeństwa- jeżeli nacisk spoczywa na spawach religijnych skutkuje to sztywnością i ograniczeniem produkcji i techniki, natomiast gdy więcej miejsca zajmują zajęcia świeckie następuje rozwój pozycji ekonomicznych i społecznych
Główne typy: rodzinny
autorytarny ( teokratyczny czyli religijny i totalitarny czyli świecki )
kapitalistyczny
3)rozpiętość dystansów społecznych: typy skrajne egalitarny i nieegalitarny
4)zakres szans: chodzi o ruchliwość społeczna czyli o szanse awansu społecznego; wyróżniamy społeczeństwa ruchliwe (otwarte) i stabilne( zamknięte)
5)stopień solidarności warstwowej czyli występowanie specyficznych organizacji dla popierania interesów klasowych
Warunki zewnętrzne
Dany system uwarstwienia zależy od dwóch rzeczy: jak plasuje się w kontekście pozostałych różnic oraz od warunków zewnętrznych wpływających na system uwarstwowienia, a należą do nich:
1)stadium rozwoju kulturowego- im bogatsze dziedzictwo kulturowe, tym konieczniejsza staje się specjalizacja , przyczyniająca się do natężenie ruchliwości spadku solidarności warstwowej oraz zmiany nacisku funkcjonalnego
2)stosunki z innymi społeczeństwami- wolny handel wzmacnia pozycje handlowca czyli następuje zmiana struktury społecznej
3)liczebność społeczeństwa –w małych społeczeństwach stopień specjalizacji funkcjonalnej, nierówności są ograniczone.
Próby klasyfikacji społeczeństwa wymagają wyboru jednego bądź dwóch kryteriów, pozostałe odrzucając.
agga_123