Skinner Ch. E. - Psychologia wychowawcza.pdf - psychologia - lkraw1

PSYCHOLOGIA

WYCHOWAWCZA

PSYCHOLOGIA

WYCHOWAWCZA

Pod redakcją CHARLESA E. SKINNERA

WARSZAWA PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE

Z oryginału EDUCATIONAL PSYCHOLOGY Fourth Edition, Prentice-Hall, Inc,

Englewood Cliffs, N. J. 1962

1959 by Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, Inc.

Tłumaczył

Zbigniew Obniski

Redaktor naukowy

Ziemowit Włodarski

Okładkę projektowała

Hanna Maczubska

Redaktor

Irena Kaltenberg.

Redaktor techniczny

Witold Motyl

Korektor

Bożena Syweńki

Printed in Poland

PRZEDMOWA DO WYDANIA POLSKIEGO

Pisanie przedmowy jest okazją do sformułowania uwag ogólnych na temat przedmiotu dzieła,

sposobu, w jaki został on potraktowany, a ponadto - gdy wchodzi w grę cudza praca -

prezentacji jej autora. 1~J przypadku przekładu z języka obcego usprawiedliwione wydają się

również uwagi na temat stosunku ukazującej się pozycji do publikacji rodzimych, roli, jaką

może ona odegrać w Kraju i, co wiąże się z tym bezpośrednio, zasadności jej tłumaczenia.

Przedmiot pracy sformułowany został w tytule. Psychologia wychowawcza jest dyscypliną

wyodrębnioną w programach studiów różnych kierunków i stopni, aż do specjalizacji

psychologicznej włącznie. Ujmowana bywa różnie. Eksponowany jest w niej na ogół aspekt

praktyczny - wymienia się ją wśród podstawowych gałęzi psychologii stosowanej, aczkolwiek

ma ona niewątpliwie własną problematykę badawczą, również i teoretyczną.

Domeną psychologii wychowawczej jest analiza procesów uczenia się, nauczania i

wychowania - tak, jak przebiegają one w różnych instytucjach społecznych. Przedmiotem są

prawa rządzące owymi procesami; poznawanie ich ma walor teoretyczny, zaś możliwość

wykorzystywania w praktyce decyduje o bezpośredniej użyteczności psychologii

~rychowawczej jako nauki.

Jeśli sformułowania te nie budzą kontrowersji, to chyba dlatego tylko, że są bardzo ogólne, bo

w sposobie ujmowania psychologii wychowawczej autorzy różnią się wyraźnie. Ciążą na tym

nie najlepsze tradycje od czasów, gdy psychologia wychowawcza traktowana była jako

zlepek słabo powiązanych róźnorodnych wiadomości z zakresu niemal w szystkich dyscyplin

psychologicznych, a także nauk pokrewnych. Interesowano się zarówno prawidłowościami

wykrywanymi w badaniach, jak i wskazaniami praktycznymi, które mogą być przydatne

rodzicom, wychowawcom, nauczycielom i współpracującym z nimi psychologom w pracy z

dziećmi i młodzieżą. Kryterium doboru treści były potrzeby odbiorców; to wszystko z nauk

psychologicznych, co uznawano za przydatne w oddziaływaniach pedagogicznych,

kwalifikowano jako psychologię wychowawczą. Następstwem była mała spoistość jej jako

dyscypliny, brak logiki wewnętrznego układu i jednolitej terminologii. Z autorów polskich

zwracal na to uwagę Baley, próbując (może nie całkiem skutecznie) prze

zwyciężyć ów stan rzeczy w swoim podręczniku psychologii wychowawczej.

Psychologia wychowawcza pod redakcją Ch. E. Skinnera jest także podręcznikiem. Ciążą na

nim niewątpliwie sygnalizowane wyżej tradycje, których efekt, wyrażający się w malej

zwartości dziela, pogłębiony został faktem, że autorami jego poszczególnych rozdziałów są

przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych i specjalności. Kryterium doboru zagadnień

było niewątpliwie przekonanie Redaktora o użyteczności zawartej w nich wiedzy w pracy

psychologiczno-pedagogicznej. W jednej książce rozwinięto więc problematykę osobowości,

wzrastania i rozwoju (fizycznego, umysłowego, emocjonalnego, społecznego), uczenia się i

nauczania, a także patologii, statysty ki... Zakresu i ukladu tre~ci nie wyznaczała struktura

przedmiotu; decydującymi były względy praktyczne. Stanowisko Redaktora wyraziło się

przede wszystkim w doborze autorów i w jego poglądach na temat tego, co jest użyteczne.

Gdy kryterium doboru treści staje się użyteczność praktyczna, to wchodzą wówczas w grę

konkretne ramy społeczne, w których przyswajane wiadomości mają funkcjonować. W

przypadku nas interesującym ramy te stwarza przede wszystkim koncepcja szkoły i jej

struktura organizacyjna, system szkolenia kadr, a także to wszystko, co składa się na stosunki

społeczne, decydując a specyfice ustroju i norm obowiązujących. Zwróćmy uwagę w tym

miejscu, że podręcznik powstał na terenie amerykańskim.

A warunki, o których mowa, są zupelnie inne u nas niż w Stanach Zjednocżonych. Jeśli więc

nawet treści przedstawione w podręczniku zostały wybrane trafnie i książka spelnia

pozytywną rolę w Stanach Zjednoczonych, to nie jest to bynajmniej równoznaczne z wysoką

użytecznością jej w Polsce. Zbyt duże są różnice między szkołą polską a amerykańską, aby

bezpośrednie wykorzystanie w praktyce informacji zawartych w książce było w pełni

moźliwe u nas. A więc chyba nie zlośliwość losu sprawia, że treści wybrane ze względu na

użyteczność praktyczną okazują się mato przydatne, bowiem wyboru dokonywano z uwagi na

stosunki w szkolnictwie amerykańskim, zaś w ocenie przydatności uwzględniamy nasze

potrzeby. W refleksji tej nie ma niczego odkrywczego: nawet powierżchowna analiza książki

pozwoliłaby przewidzieć takie konsekwencje.

Jaką bezpośrednią użyteczność praktyczną mogą u nas mieć informacje o pedagogiczno-

psychologicznych funkcjach osób zajmujących stanowiska, których wcale nie ma w naszej

strukturze organizacyjnej'? A cżyż może nie ważyć w tego rodzaju publikacji odmienność

ideologii spolecznej? Sytuacja to z pewnością nietypowa, jeśli piszący przedmowę do

przyswojonego piśmiennictwu rodzimemu obcego dzieła szuka usprawiedliwienia dla decyzji

wydawniczych. Jest to już drugi podręcznik tfiumaczony u nas z języka angielskiego.

Pierwszym byla Psychologia

v_~ychowawcza w szkole Lindgrena. Podręcznik pod redakcją Skinnera podzieli z pewnością

los tamtego. Będziemy z niego korzystali (w ograniczonym zakresie) przede wszystkim

dlatego, że nie ma innej pozycji dostosowanej do naszych potrzeb.

A potrzeby są bardzo duże. Powstały w latach trzydziestych podręc~nik Baleya,

eksploatowany bardzo intensywnie, zdezaktualizowal się dawno. Brak jest obszernych

opracowań, które mogłyby być wykorzystane jako materiały szkoleniowe z psychologii

wychowawczej na studiach psycholog~cznych i w szkołach nauczycielskich. Wychowanie a

zdrowie psychiczne Walla spelnia jedynie rolę pomocniczą, podobnie jest z pozycjami

ukazującymi się w Materiałach, do nauczania psychologii pod redakcją

" Wołoszynowej. Nie rozwiązują sprawy również książkowe prace polskie. W przypadku

omówień bardziej wszechstronnych dotyczą one tylko wybranych zagadnień, gdy

uwzględniają szerszą problematykę, mają chąrakter pozycji popularnych.

Istniejący stan uzasadnia wysiłki Wydawnictwa zmierzające do wypełnienia luki w naszym

piśmiennictwie z zakresu psychologii wycho~~awczej przez tlumaczenie pozycji obcej.

Wysiłek to niewdzięczny, bo nie może przynieść całkowitego sukcesu. Żaden podręcznik

obcy nie zaspokoi w pełni naszych potrzeb.

Przyswojenie polskiemu piśmiennictwu Psychologii wychowawczej pod redakcją Ch. E.

Skinnera stwarza okazję do zaakcentowania tego twierdzenia. Jeśli zintensyfikuje ono

wysixki autorskie i przyspieszy opracowanie polskiego podręcznika, to i rola ukazującej się

obecnie książki zwiększy się u nas niepomiernie. Tego możemy sobie życzyć najbardziej.

Psychologia wychowawcza pod redakcją Skinnera, oprócz funkcji matecialu zastępczego.

może podziałać inicjująco i mobilizująco w naszym środo~i-isku.

Czytelnikowi obeznane~r:;: z z~_~~~bien:3:~-ką pss-choloąiczną nazwisko Skinnera kojarzy

się z warunkowaniem instrumentalni-m - teoretyczną koncepcją leżącą u podłoża idei

nauczania programowanego, która zyskała wiele rozglosu. Skojarzenie to jest talkiem

usprawiedliwione, bowiem idea ta opiera się w tak wysokim stopniu na psychologicznych

prawidlowościach uczenia się, że - nie wchodząc w merytoryczną ocenę jej wartości - można

stwierdzić, iż pod tym względem nie ma sobie równej.

Z tych też względów chcemy zwrócić uwagę, że redaktor niniejszego dziela to psycholog o

tym samym nazwisku, Charles E. Skinner, pr ofesor uniwersytetów w Nowym Jorku i Illinois,

od lat zajmujący się problematy kę wychowawczą. Podręcznik ukazał się po raz pierwszy w

1936 roku. O pozytywnym przyjęciu go świadczy fakt, że byl on trzykrotnie wznawiany.

Txumaczenia na język polski dokonano z czwartego wydania, jakie ukazało się w Stanach

Zjednoczonych w 1962 roku. Wydanie to różni się od poprzednich nie tylko aktualizującymi

uzupelnieniami bibliograficznymi; stosownie do rozwoju psychologii wycho

v-ychowawcza w szkole Lindgrena. Podręcznik pod redakcją Skinnera podzieli z pewnością

los tamtego. Będziemy z niego korzystali (w ograniczonym zakresie) przede wszystkim

dlatego, że nie ma innej pozycji dostosowanej do naszych potrzeb.

A potrzeby są bardzo duże. Powstały w latach trzydziestych podręcznik Baleya,

eksploatowany bardzo intensywnie, zdezaktualizował się dawno. Brak jest obszernych

opracowań, które mogłyby być wykorzystane jako materialy szkoleniowe z psychologii

wychowawczej na studiach psychologicznych i w szkołach nauczycielskich. Wychowanie a

zdrowie psychiczne Walla spełnia jedynie rolę pomocniczą, podobnie jest z pozycjami

ukazującymi się w Materialach do nauczania psychologii pod redakcją Wołoszynowej. Nie

rozwiązują sprawy również książkowe prace polskie.

V przypadku omówień bardziej wszechstronnych dotyczą one tylko wybranych zagadnień;

gdy uwzględniają szerszą problematykę, mają charakter pozycji popularnych.

Istniejący stan uzasadnia wysiłki W~-da~snict~~~a zmierzające do wypełnienia luki w

naszym piśmiennictwie z zakresu psychologii wychoc~~awczej przez tlumaczenie pozycji

obcej. Wysiłek to niewdzięczny, bo nie może przynieść całkowitego sukcesu. Żaden

podręcznik obcy nie zaspokoi w pełni naszych potrzeb.

Przyswojenie polskiemu piśmiennictwu Psychologii wychowawczej pod redakcją Ch. E.

Skinnera stwarza okazję do zaakcentowania tego twierdzenia. Jeśli zintensyfikuje ono wysiłki

autorskie i przyspieszy opracowanie polskiego podręcznika, to i rola ukazującej się obecnie

książki zwiększy się u nas niepomiernie. Tego możemy sobie życzyć najbardziej. Psychologia

wychowawcza pod redakcją Skinnera, oprócz funkcji mateciahi zastępczego. może podziałać

inicjująco i mobilizująco w naszym środo~i-isku.

Czytelnikowi obeznanemu z problema:~-ką ps~-cholo~iczną nazwisko Skinnera kojarzy się z

warunkowaniem instrumentalni-m - teoretyczną koncepcją leżącą u podłoża idei nauczania

programowanego, która zyskała wiele rozgłosu. Skojarzenie to jest całkiem

usprawiedliwione, bowiem idea ta opiera się w tak wysokim stopniu na psychologicznych

prawidłowościach uczenia się, że - nie wchodząc w merytoryczną ocenę jej wartości - można

stwierdzić, iż pod tym względem nie ma sobie równej.

Z tych też względów chcemy zwrócić uwagę, że redalaor niniejszego dziela to psycholog o

tym samym nazwisku, Charles E. Skinner, pr ofesor uniwersytetów w Nowym Jorku i Illinois,

od lat zajmujący się prablernatykę wychowawczą. Podręcznik ukazał się po raz pierwszy w

1936 roku. O pozytywnym przyjęciu go świadczy fakt, że był on trzykrotnie wznawiany.

Tłumaczenia na język polski dokonano z czwartego wydania, jakie ukazało się w Stanach

Zjednoczonych w 1962 roku. Wydanie to różni się od poprzednich nie tylko aktualizującymi

uzupełnieniami bibliograficznymi; stosownie do rozwoju psychologii wycho

wawczej uwzględniono w nim nową problematykę, inaczej rozłożone zostały akcenty w

omawianiu poszczególnych zagadnień. Pisze o tym Redaktor w przedmowie do czwartego

wydania.

Studiowanie podręcznika pod redakcją Skinnera może przynieść również i Czytelnikowi

polskiemu wiele korzyści. Musi on zachować jednak ostrożność w przyjmowaniu wskazań

zawartych w książce z uwagi na sygnalizowaną odmienność stosunków amerykańskich.

Niektóre partie tekstu mogą okazać się trudne ze względu na specyfikę poruszanych

zagadnień lub niejasność sformulowań. Niezrozumiałościom starano się zapobiec poprzez

opracowanie redakcyjne, decydując się nawet na opuszezenia pewnych fragmentów. Nie

zaburzylo to struktury książki i nie uszczupliło zakresu prezentowanych w niej treści.

Zrezygnowano z pytań zamieszczonych w oryginale w końcowych częściach rozdziałów,

bowiem w dużej mierze odnoszą się one do warunków amerykańskich i na wiele z nich

Czytelnik polski, nawet po dokładnym zaznajomieniu się z poprzedzającym tekstem, nie

potrafiłby odpowiedzieć prawidłowo.

Przy czytaniu podręcznika trzeba zdawać sobie sprawę, że jego tekst ma charakter bardzo

niejednolity. Obok twierdzeń ścisłych, opierających się na badaniach i udokumentowanych

dostatecznie, trafiają się opisy ogólnikowe i sformułowania deklaratywne, do których trzeba

ustosunkować się krytycznie.

Tekst wymaga analizy, przemyśleń, dyskusji. Tak jednak często dzieje się, że Czytelnik musi

dokonywać ocen i decydować, co przyjąć z prezentowanych przez autora treści - a do czego

odnieść się z rezerwą, szukając gdzie indziej uzupełniających informacji. Jedynie taka lektura

podręcznika może dać istotne korzyści.

Ziemowit Wxodarski

Warszawa, w 19T0 roku.

PRZEDMOWA

Od czasu opublikowania pierwszego wydania Psychologii u~ychowar;czcj w roku 1936

nastąpił ogromny postęp w tej dzieazinie wiedzy. W okresie tym powstało bardzo wiele prac

zajmujących się zakresem, tendencjami i zmieniającymi się kierunkami zainteresowań w

psychologii ~ycho~i·a«-czej. Oto najbardziej znamienne pozycje: Learning and Insiruc=ic~n.

czterdziesty dziewiąty .,Rocznik Narodowego Towarzystwa Badań nad `i~'ychaw uniem",

Część I; doro~me spra~-ozdania w "Rocznym Przeglądzie Psychologicznym"; "Przegląd

Badań Wychowawczych"; praca dr R. L. Skeena na temat względnej wartości tematyki

psychologicznej ;gir kształceniu nauczycieli szkół podstawowych; oraz dr Howarda Jor dana

krytyczne omówienie dwudziestu pięciu aktualnych prac z dziedziny psychologii

wychowawczej.

Sprawozdania komisji Wydziału Psychologii Wychowawczej Amerykańskiego Towarzystwa

Psychologicznego dotyczyły istoty tej dyscypliny, jej tematyki oraz metod nauczania. Do

lepszego zrozumienia tej dyscypliny i jej centralnej roli w kształceniu zawodowym

nauczycieli przyczynili się następujący autorzy: Trow, Noll, Siostra Mary Amatora, Symonds,

Blair, Rivlin, Jones, Stroud, Haggard i wielu innych.

Wśród nowych kierunków i tendencji znamienne jest stale rosnące zainteresowanie

socjalizacją uczniów oraz prz~-pis5-vs-anie znaczenia procesom zachodzącym w grupie,

położenie większego nacisku na zagadnienie, jak dzieci uczą się; coraz powszechniejsze

uznanie faktu, że na kształcenie wywiera wpływ gotowość uczenia się, poczucie szacunku dla

samego siebie i poczucie "przynależności"; uwzględnianie psychologicznego klimatu klasy

szkolnej i potrzeb uczniów; przywiązywanie wagi raczej do własnych postępów w uczeniu się

jednostki, niż do porównywania jej wyników z normami standardowymi; nadawanie

większego znaczenia ogólnej ocenie całokształtu zasobu wiadomości dziecka, niż pomiarom

izolowanych fragmentów wiadomości czy zachowania; bardziej realistyczna postawa wobec

takich zagadnień, jak uległość, dyscyplina i iloraz inteligencji, większe uwydatnienie pojęć i

zasad dotyczących roz~Toju dziecka i higieny psychicznej w praktyce szkolnej;

przypisywanie większego znaczenia nauczaniu jako kierowaniu doświadczeniami i

czynnościami związanymi z uczeniem się oraz samemu kierowaniu jako nowemu wymiarowi

w twórczym nauczaniu; wreszcie większe uwypukle

""w' nie związku pomiędzy zrozumieniem samego siebie a zrozumieniem innych.

Niniejsze, czwarte wydanie uwzględnia sprawozdania z badan, studia i dyskusje

przydatne do naszych celów. W wydaniu tym dodano trzy nowe rozdziały, zaś cztery

rozdzialy zamieszczone w wydaniu poprzednim zostały usunięte. Większość rozdziałów

została opracowana na nowo, uzyskano lepszy układ materiaxu, uwspólcześniono

cytowaną literaturę, a pytania i ćwiczenia podane na końcu rozdziałów zostały przejrzane

i ,~, i rozszerzone 1.

Redaktor przyjmuje pełną odpowiedzialność za dobór autorów, którzy przyczynili się do

powstania niniejszego tomu, za układ poszczególnych rozdziałów i ińdeks rzeczowy.

Wyrażam moją wdzięczność autorom i wydawcom, którzy zezwolili na zamieszczenie

cytatów . Jestem szczególnie wdzięczny wspólautorom niniejszej pracy za ich znakomitą

współpracę oraz Edgarowi P. Thomasowi. Ronaldowi Nelsonowi, Dawidowi W. Lynchowi i

pani Francesce Tillona z Prentice-Hall za ich osobiste zainteresowanie i pomoc we

wszystkich okresach realizacji niniejszego wydania.

Charles E. Skinner

1 Pytania i ćwiczenia pominięto w przekładzie polskim, bowiem nie są one do naszych

warunków dostosowane. - Przy pis Redakcji.

10.

Część pierwsza

WPROWADZENIE

Skinner Ch. E. - Psychologia wychowawcza.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: