J. Tarkowski, Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym.pdf

Instytut Studiów Politycznych

Polskiej Akademii Nauk

JACEK TARKOWSKI

Socjologia świata polityki

tom 1

WŁADZA I SPOŁECZEŃSTWO

W SYSTEMIE AUTORYTARNYM

Wstęp

Edmund Wnuk-Lipiński

Warszawa 1994

Książka dotowana przez Fundację Stefana Batorego

Wybór tekstów

Piotr Frączak, Piotr Marciniak, Bohdan Szklarski, Elżbieta Tarkowska

Redakcja naukowa

Piotr Marciniak, Elżbieta Tarkowska

Redaktor techniczny

Ryszard Mikulski

Okładkę projektował

Piotr Garlicki

ISBN 83-85479-52-X

Wydawca

Instytut Studiów Politycznych

Polskiej Akademii Nauk

Realizacja

Wydawnictwo Adam Marszałek

ul. Rydygiera 12a, 87-100 Toruń

SPIS TREŚCI

WSTĘP Edmund Wnuk-Lipiński

Nauki polityczne a socjologia. Odmienne reakcje na polski kryzys

CZĘŚĆ I

SOCJOLOGIA KOMUNISTYCZNEJ WŁADZY

Legitymizacja władzy. Zagadnienia teoretyczne i opinie oficjalne

Sprawność gospodarcza jako substytut legitymizacji władzy

w Polsce powojennej

Kim są, dokąd idą? Przyczynek do socjologii i psychologii elity władzy

w Polsce

CZĘŚĆ II

PROBLEMY WŁADZY LOKALNEJ

Dlaczego warto badać politykę lokalną?

Pojęcie społeczności lokalnej

107

System polityczny powiatu jako system integracji poziomej

115

Władze terenowe po reformie

157

Władza lokalna wobec kryzysu i kryzys władzy lokalnej

183

CZĘŚĆ III

SOCJOLOGIA CZASÓW KRYZYSU

Polski kryzys a model „błędnego koła zacofania" G. Myrdala

201

Między pluralizmem a centralizmem. Czy korporatyzm ma przyszłość

we współczesnej Polsce?

213

Dawne wzory i nowe formy korupcji w okresie reform: przypadek Polski

i Związku Radzieckiego

233

Ryzyka prywatyzacji a polska nomenklatura — nowa klasa

przedsiębiorców

251

„Amoralny familizm", czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat

osiemdziesiątych

263

Przejście do demokracji czy do ochlokracji?

283

ANEKS

WSTĘP Elżbieta Tarkowska

295

PIOSENKI

297

PUBLICYSTYKA Z „TYGODNIKA MAZOWSZE"

Czy nowe odprężenie?

307

Z obrożą na szyi

308

Umówmy się na Placu Bankowym

309

SAMOUCZEK POLITYCZNY

Liberalizm

311

Spiskowa koncepcja świata

312

Populizm

313

Totalitaryzm

314

Obyczaj polityczny

316

Charyzma

317

Ochlokracja

318

Nomenklatura

319

Korporatyzm

320

Civil servant

321

Klasa średnia

322

Reprezentacja

323

CO W POSAGU

325

PAKT DLA POLSKI — propozycje programowe

331

W HOŁDZIE JACKOWI TARKOWSKIEMU Daniel N. Nelson

335

BIBLIOGRAFIA PRAC JACKA TARKOWSKIEGO

339

Wstęp

Pisanie wstępu do wydania zbioru prac Przyjaciela, wybitnego socjologa polityki,

który odszedł niespodziewanie, w pełni sił twórczych, jest zajęciem szczególnym.

Przygotowanie takiego wstępu nie może obejść się bez akcentów emocjonalnych, a

przecież powinno głównie koncentrować się na kwestiach merytorycznych.

Spuścizna naukowa Jacka Tarkowskiego dotyczy głównie analizy funkcjonowania

systemu (a zwłaszcza — systemu władzy), który upadł i w którego upadku Jacek

Tarkowski miał swój wyraźny udział.

Polityka interesowała Go od ukończenia studiów; był nią zainteresowany zarówno

jako uczony, jak i obywatel. Bycie obywatelem rozumiał w taki sposób, że termin ten

należałoby właściwie pisać z dużej litery. Jako obywatel brał udział w działaniach

politycznych z pobudek etycznych; zaś sama władza interesowała Go jedynie jako

przedmiot studiów, a niejako instrument dominacji nad innymi. Dążył do tego, by świat

społeczny był lepszy, bardziej przyjazny ludziom, a ludzie — bardziej przyjaźni wobec

siebie. Bardzo silnie przeżył 1968 rok, i to zarówno Marzec, jak i Sierpień, kiedy

komunistyczna władza zmusiła Wojsko Polskie do hańbiącego udziału w inwazji na

Czechosłowację. Wówczas to wzbogacił swoją działalność twórczą o wątek literacki; był

autorem Hradca Kralove, a także pierwszym tłumaczem ballad barda Praskiej Wiosny,

Karela Kryla, które krążyły nagrane na taśmach magnetofonowych wśród wielkomiej

skiej inteligencji.

Eksplozja „Solidarności" w 1980 roku zastała Go na rekonwalescencji po rozległym

zawale serca. Nie odpoczywał zbyt długo i naturalnie dał się wciągnąć w wir wydarzeń

politycznych i społecznych.

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku został aresztowany w Gdańsku, gdzie znalazł

się jako doradca Komisji Krajowej „Solidarności". Po zwolnieniu podjął działalność w

podziemiu. W „Tygodniku Mazowsze" regularnie uprawiał publicystykę polityczną

(którą kontynuował po 1989 roku w „Gazecie Wyborczej"), był także autorem i

współredaktorem podziemnego czasopisma „Poglądy". Nie zaniedbywał też pisarstwa

naukowego (m.in. teksty z tego okresu znajdzie Czytelnik w niniejszym wydaniu).

Przetłumaczył i opublikował w drugim obiegu (pod pseudonimem Michał Ankwicz)

wybór tekstów z zachodniej politologii Władza i polityka. Antologia ta do dzisiaj

znajduje się w lekturach studenckich.

W 1989 roku był członkiem zespołu, który projektował kampanię wyborczą „Solidar

ność", a później — po upadku komunizmu — silnie zaangażował się w odnowę polskich

nauk politycznych. Uczestniczył w organizacji Instytutu Studiów Politycznych PAN, był

jednym z założycieli i animatorów alternatywnego Polskiego Towarzystwa Studiów

Politycznych, a zarazem pisał ważne teksty naukowe. I o tych tekstach chciałbym teraz

kilka słów powiedzieć.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: