Imaga ss. 1, 05-11-15
Tatarkiewicz – Historia filozofii - opracowanie
§ osoba otoczona mitem (niektórzy mają wątpliwości, czy w ogóle Tales jest osobą realną),
§ polityk – jeden z „siedmiu mędrców”,
§ ponadto technik, inżynier, kupiec i podróżnik,
§ uczony praktyk (przewidział zaćmienie słońca, znał sposoby mierzenia piramid i odległości okrętów na morzu) - > znał obliczenia i przepowiadał zjawiska nie znając ich przyczyn,
§ poglądów nie spisywał,
§ prawdopodobnie był pierwszym człowiekiem, który dokonał przejścia od mitów i umiejętności do nauk, jego filozoficzna teoria była prawdopodobnie pierwszą teorią naukową.
cechy nauki w odróżnieniu do umiejętności: podstawą jest rozumienie, twierdzenia są powiązane w system i uporządkowane; wiedza jest uświadomiona, zanalizowana i przedstawiona w formie twierdzeń i pojęć; twierdzenia są udowodnione; celem jest poznanie prawd, bez względu na praktyczną przydatność
POCZĄTEK ŚWIATA I POCHODZENIE ŚWIATA, PIERWSZA TEORIA NAUKOWA
Odpowiedź: Wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa.
(w mitologii – świat stworzyli bogowie wody).
Cechy odpowiedzi:
Nierozróżnianie materii i kształtu
è rozumienie materii jako zbioru konkretnych ciał, brak abstrakcyjnego pojęcia materii
Nierozróżnianie siły poruszającej i materii - zdolność poruszania się jako zasadnicza własność materii (objaw życia i duszy)
è Hylozoizm
Pytanie: Jaki był świat na początku? Co było początkiem świata?
(w mitologii – kto zrobił świat?, co było przed światem?)
Uzasadnienie: Obserwacja
Z obserwacji wynika, że wszystko jest z wody, woda jest życiodajna i zawiera siłę produktywną (cechy konieczne i wystarczające, aby z niej rozwinęła się cała przyroda) – to, co żyje, żyje wilgocią, a martwe wysycha; zarodki wszystkiego są mokre; pokarm jest soczysty.
(w mitologii – uzasadnieniem jest wiara)
Pierwsze pytanie:
Jaki był początek przyrody? = Jaki był pierwotny rodzaj ciał, z których rozwinęła się przyroda? = Jaka była pierwsza materia? (termin późniejszy = Co było na początku świata?
§ autor pierwszego dzieła filozoficznego „O przyrodzie”, znakomity umysł
ZASADA I NATURA
Zasadą świata jest bezkres, apeiron, z którego przyroda powstała, powstaje i będzie zawsze powstawać, tracąc nieokreśloność w miarę wyłaniania się przyrody. Bezkres jest bezgraniczny, nieokreślony.
Jaka jest zasada (arche) świata? Jaka jest natura rzeczy?
Wyjście poza obserwację do dedukcji (rozumowe dochodzenie do twierdzeń):
bezgraniczność – rozrost przyrody jest nieograniczony, co widać, więc gdyby bezkres był ograniczony, wyczerpałby się (dedukcja)
Nowe terminy, nowe znaczenie starych terminów
arche:
· nie tylko początek i podstawa, ale zasada, natura rzeczy, stale obecna;
· jej pierwotne własności są trwałe, istotne, zasadnicze;
natura rzeczy, natura, przyroda (=/= zjawiskowa przyroda!!!)
· to, co było, jest i będzie;
· to, co w rzeczach nie ulega zmianie (u podłoża zmiennych zjawisk leży ta sama natura);
· prawo rządzące zjawiskami;
· to, co niedostępne zmysłom, ukryte, jednorodne, konieczne, niezależne od człowieka, doskonałe, piękne (zjawiska – obserwowalne, odkryte, różnorodne, przypadkowe, mogące zależeć od człowieka, niedoskonałe)
POWSTANIE PRZYRODY
Z bezkresu wyłaniają się przeciwieństwa (żywioły), zawarte w bezkresie, przeciwieństwa po wyłonieniu się z bezkresu oddzielają się [u Talesa wytłumaczeniem była transformacja – z wody ziemia, powietrze, ogień i wszystko inne]
Przyczyną zmian jest wieczny ruch, nieodłączny od materii (bezkresu), mający swoje prawa przekształcania się – najpierw wyłoniło się zimno i ciepło, które wywołały różne stany skupienia (ziemia – gęsta, woda i powietrze, ogień – lotny), ziemia znalazła się pośrodku jako najgęstsza, otoczona lżejszymi sferami
W jaki sposób przyroda powstaje z bezkresu? Jak odbywa się przekształcanie się materii?
Co powoduje wyłanianie się przyrody?
- autor dzieła filozoficznego „O przyrodzie”, wyjaśniał zjawiska meteorologiczne i astronomiczne
Zasadą świata jest bezkres, ale określony – to powietrze.
Z powietrza tworzy się przyroda.
Przyczyną zmian jest wieczny ruch, powodujący zagęszczanie i rozrzedzanie się materii (rozproszone – niewidzialne, rozcieńczanie – ogień, kondensowanie – wiatr, chmura, woda, ziemia, kamień), a także ciepło i zimno, powodujące zmiany zagęszczenia materii
Jaka jest zasada (natura) rzeczy (przyrody)?
W jaki sposób przyroda powstaje?
Dlaczego przyroda powstaje?
Obserwacja i dedukcja: powietrze wydaje się ilościowo nieskończone, dusza (tchnienie) utrzymuje ciało przy życiu – jest siłą, powietrze łatwo się zmienia i może przekształcać się w inne przedmioty, ruch towarzyszy materii, a ciepło i zimno ma wpływ na zmiany skupienia
=> SZUKANIE ARCHE (ZASADY, NATURY RZECZY) – SKŁADNIKA PODSTAWOWEGO; CECHY KONCEPCJI -> HYLOZOIZM (TOŻSAMOŚĆ MATERII I RUCHU)
§ potomek wielkiego efeskiego rodu, ostatecznie odstąpił godność bratu i odsunął się od życia czynnego;
§ napisał 3 traktaty, poszerzające zakres filozofii: kosmologiczny (tradycyjnie), polityczny i teologiczny;
§ opierał się na obserwacji, dedukcji i introspekcji;
§ nie tylko tworzył własne koncepcje, ale też krytykował cudze.
ZASADA ŚWIATA I KOSMOLOGIA
Zasadą świata jest ogień, którego cechą jest stała zmienność (a nie tylko ruch i zmiany gęstości) – przemiany zachodzą „w dół” i „w górę” (ogień staje się powietrzem, wodą, potem ziemią, wodą, parą i ponownie ogniem).
Rzeczy stale przekształcają się w siebie nawzajem, nie ma granicy między przeciwieństwami i zjawiskami
è powszechna względność i relatywizm zjawisk (stała zmienność i ciągłość zjawisk, których własności są tylko chwilowe)
Co jest zasadą świata (arche)?
Natura jest ta sama i ciągle inna – nie ma bytu, jest tylko stawanie się.
Świat nie miał początku, nie ma stałego składnika – jest ciągłą zmianą. U podłoża zmian leży wewnętrzna siła – spór sprzeczności w jedności.
è powszechna zmienność zjawisk (wariabilizm, hieraklityzm)
Ogień to faza wiecznej przemiany.
è zmienność jako jedyna stała własność przyrody
Co było na początku świata (z czego wyłoniła się natura)? Jaki jest stały składnik świata?
Zmiany zachodzą zgodnie z rozumem – siłą kosmiczną, która rządzi światem, a człowiek ma w niej jedynie udział. Rozum sprawia, iż przeciwieństwa tworzą niewidoczną harmonię i uzupełniają się.
è rozumność przemian i harmonijność (ukryta) świata
Jaka jest natura rzeczy (podstawa przyrody)?
Jaka jest przyczyna przemian?
ELEMENTY EPISTEMOLOGII I ETYKI
WARTOŚĆ POZNANIA ZMYSŁOWEGO: poznanie zmysłowe nie jest pewne („złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy mają dusze barbarzyńców”)
MORALNOŚĆ (DOBRE POSTĘPOWANIE):
istnieje moralność przeciętna (tłumu) i moralność wyższa (mędrców)
ð POSZUKIWANIE ARCHE – ZASADY RZĄDZĄCEJ ŚWIATEM; POWSZECHNA ZMIENNOŚĆ ZJAWISK (WARIABILIZM, HIERAKLIZM) I WZGLĘDNOŚĆ/ RELATYWIZM ZJAWISK, ROZUMNOŚĆ I HARMONIA ŚWIATA, RELATYWIZM POZNANIA ZMYSŁOWEGO, PODWÓJNA MORALNOŚĆ
§ rozwijała się równolegle do filozofii Hieraklita i była jej zaprzeczeniem – postulowała stałość (niezmienność) bytu;
§ jej ośrodek był w italskim mieście Elei, jej twórcą właściwym był Parmenides z Elei (VI/ V p.n.e.);
§ wydała 4 pokolenia: Ksenofanes (poprzednik), Parmenides (filozoficzna postać doktryny), Zenon (wysubtelnienie metody dialektycznej do obrony doktryn), szkoła megarejska (dialektyka stała się celem samym w sobie i przekształciła się w erystykę).
§ pochodził z Jonii, znał jońską filozofię przyrody (uczeń Anaksymandra);
§...
Endriu4001