Badania krwi i moczu - S. Michalak.pdf - pielęgniarstwo - kasica171

12.4. badania krwi i moczu

Sławomir Michalak

12.4.1. badanie krwi – zasady postępowania w fazie przedanalitycznej

Odkażanie skóry

Materiał biologiczny pochodzący od każdego badanego należy traktować

jako potencjalnie zakaźny. Okolicę skóry, w której pobierana będzie krew

należy odkazić, a pobierania dokonywać w jałowych rękawiczkach do odpo-

wiednich probówek (patrz powyżej), najlepiej w tzw. układzie zamkniętym.

Pobieranie krwi

Chory powinien być na czczo, a krew pobierana standardowo w godzinach

7.00–9.00 rano. Stazę należy stosować możliwie krótko, najlepiej jedynie

podczas uzyskania nakłucia żyły. W przypadku pobierania krwi do probó-

wek ze środkami hamującymi krzepnięcie lub glikolizę (cytrynian, hepary-

na, wersenian, luorek sodu) należy niezwłocznie po pobraniu bez wstrzą-

sania wymieszać pobrany materiał. Po pobraniu krwi na probówkach należy

natychmiast umieścić dane osoby badanej.

12.4.2. podstawowe badania hematologiczne zlecane na oddziale

neurologicznym

Badania układu krwiotwórczego należą do podstawowych analiz laborato-

ryjnych wykorzystywanych w praktyce klinicznej oraz przydatnych w dia-

gnostyce różnicowej chorób układu nerwowego.

Szybkość opadania krwinek czerwonych (OB, odczyn Biernackiego)

bada się w niekrzepnącej krwi, zatem konieczne jest jej pobranie do pro-

bówki zawierającej cytrynian. Cytrynian wiążąc jony wapnia zapobiega

krzepnięciu krwi. Odczyn Biernackiego jest jednym z najbardziej niespecy-

145

icznych badań pracownianych, jednakże jego przyspieszenie może wskazy-

wać na choroby narządów wewnętrznych (reumatoidalne zapalenie stawów,

ziarnica złośliwa, nowotwory, stany zapalne), w przebiegu których mogą

rozwinąć się objawy i zespoły wskazujące na zajęcie układu nerwowego.

Krew żylną pełną, przeznaczoną do badania morfologii pobiera się do

probówek z wersenianem (EDTA), który wiążąc jony wapnia hamuje krzep-

nięcie krwi. Morfologia krwi obwodowej, podobnie jak ocena OB, przydat-

na jest w diagnostyce różnicowej niektórych chorób lub zespołów neurolo-

gicznych. Wśród interpretowanych wyników szczególne znaczenie ma śred-

nia objętość krwinki czerwonej (mean cell volume – MCV). Jej zwiększenie

obserwowane jest u osób z niedoborem witaminy B 12 i/lub kwasu foliowe-

go. MCV jest również wykładnikiem abstynencji znajdując zastosowanie

u chorych z zespołem zależności alkoholowej i zespołami neurologicznymi

rozwijającymi się w jego przebiegu. Natomiast zwiększenie liczby krwinek

czerwonych ma szczególne znaczenie u chorych z udarem niedokrwiennym

mózgu, bowiem przez zwiększenie lepkości krwi może nasilać zaburzenia

krążenia mózgowego.

Materiał do badania rozmazu krwi obwodowej stanowi krew pobrana

do probówek z wersenianem. Ocena rozmazu krwi obwodowej pozwala

uzyskać dane dotyczące morfologii krwinek czerwonych i białych oraz wy-

kryć nieprawidłowości towarzyszące niedokrwistościom, stanom zapalnym

lub chorobom rozrostowym układu krwiotwórczego. Patologie te przebie-

gać mogą z objawami ze strony układu nerwowego.

12.4.3. znaczenie badania moczu u chorych z deficytem neurologicznym

Analizy laboratoryjne moczu umożliwiają diagnostykę różnicową chorób

narządów wewnętrznych, w przebiegu których występować mogą objawy

i zespoły wskazujące na zaburzenia w obrębie układu nerwowego.

Przydatne jest szczególnie badanie w moczu poriryn ; ich obecność wska-

zuje na poririę, która może powodować poważny deicyt neurologiczny.

Dobowa zbiórka moczu (DZM) pozwala na ilościowe badania wydala-

nia białka, komórek lub elektrolitów. Sposób jej przeprowadzenia istotnie

wpływa na jakość uzyskiwanych wyników. Przed rozpoczęciem DZM w go-

dzinach porannych (np. godzina 8.00 dnia pierwszego) badany powinien

oddać mocz, który nie jest włączany do badania. Następnie oddaje mocz

do wyskalowanego naczynia o odpowiedniej objętości (np. 2 l) przez cały

dzień, noc oraz poranek dnia drugiego (np. godzina 8.00). Po zakończeniu

DZM należy zmierzyć objętość moczu, wymieszać całość i próbkę o wła-

ściwej objętości (w zależności od przeprowadzanej analizy) przekazać do

laboratorium.

Ocena dobowego wydalania miedzi z moczem jest przydatna w diagno-

styce choroby Wilsona.

Badanie osmolalności moczu przydatne jest u chorych z objawami mo-

czówki prostej, która rozwinąć się może u chorych z krwotokiem podpaję-

czynówkowym lub po urazie czaszkowo-mózgowym. Zwiększa się u nich ob-

jętość wydalanego w ciągu doby moczu, a jego osmolalność zmniejsza się.

146

12.4.4. badania biochemiczne zlecane na oddziale neurologicznym

Wśród badań laboratoryjnych, zlecanych podczas hospitalizacji chorego na

oddziale neurologicznym, istotne znaczenie mają analizy biochemiczne.

Materiał badany stanowić może surowica, osocze lub krew pełna.

Surowicę uzyskuje się po pobraniu krwi żylnej do probówek zwykłych

(szklanych, plastikowych) lub z granulatem. Probówek z granulatem nie nale-

ży używać do innych celów niż uzyskanie surowicy. Granulat służy całkowite-

mu oddzieleniu surowicy od elementów morfotycznych krwi po wirowaniu.

Osocze można uzyskać po pobraniu krwi do probówek ze związkami

chemicznymi (cytrynian, heparyna, luorek sodu), hamującymi krzepnięcie

krwi i następowym wirowaniu. Zastosowanie luorku sodu, który hamuje

proces glikolizy w krwinkach czerwonych, ma na celu ograniczenie zużycia

glukozy.

Krew pełna (po pobraniu do probówek z wersenianem) wykorzystywana

jest do badań hematologicznych oraz genetycznych.

Rutynowe badania laboratoryjne obejmują oznaczenia w surowicy stę-

żenia:

mocznika i kreatyniny pozwalające ocenić wydolność nerek,

bilirubiny i aktywności aminotransferaz , jako wykładników chorób wą-

troby,

sodu , potasu i wapnia umożliwiające ocenę równowagi elektrolitowej,

cholesterolu całkowitego , cholesterolu we frakcji HDL , LDL oraz stężenie

triacylogliceroli mającego znaczenie w ocenie ryzyka i proilaktyce chorób

naczyniowych, a przede wszystkim udaru niedokrwiennego mózgu.

Badanie glikemii należy do rutynowych analiz laboratoryjnych, pozwa-

lających ocenić zaburzenia metabolizmu węglowodanów.

Badanie gazometrii jest niezbędną analizą, jaką należy przeprowadzić

u każdego chorego z zaburzeniem świadomości w celu wykluczenia jego

metabolicznych przyczyn (kwasica metaboliczna, zatrucia, np. glikolem,

metanolem).

Oznaczenie stężenia witaminy B 12 zlecane jest w przypadkach podejrze-

nia jej niedoboru i wynikających z niego objawów neurologicznych.

Stężenie miedzi oraz ceruloplazminy w surowicy jest obniżone w prze-

biegu choroby Wilsona.

12.4.5. laboratoryjna ocena układu krzepnięcia na oddziale

neurologicznym

Badanie liczby płytek krwi , czasu trombinowego , wskaźnika INR , czasu

APTT , stężenia ibrynogenu , oznaczenie przeciwciał antyfosfolipidowych ,

antytrombiny III , stężenia białka C i S pozwala rozpoznać ryzyko zakrzepi-

cy i jej powikłań w obrębie o.u.n. (udar niedokrwienny mózgu, zakrzepica

zatok żylnych). Badania układu krzepnięcia przeprowadzane są u chorych

z krwawieniem do ośrodkowego układu nerwowego w celu wykluczenia ska-

zy krwotocznej jako jego przyczyny.

147

Monitorowanie laboratoryjnych parametrów układu krzepnięcia należy po-

nadto prowadzić u chorych poddawanych leczeniu przeciwzakrzepowemu.

12.4.6. badania układu wydzielania wewnętrznego w oddziale

neurologicznym

Ocena czynności tarczycy ma istotne znaczenie w diagnostyce zespołów otę-

piennych. Badanie przeglądowe w tym zakresie powinno obejmować przy-

najmniej oznaczenie poziomu TSH .

Moczówka prosta może się rozwinąć u chorych po urazach czaszkowo-

-mózgowych lub z krwotokiem podpajęczynówkowym, a objawia się obniże-

niem osmolalności osocza oraz moczu.

W badaniach narządów wydzielania wewnętrznego istotny jest rytm do-

bowy wydzielania hormonów. Szczególnie istotne jest to w przypadkach ba-

dania wydolności nadnerczy (oznaczanie poziomu kortyzolu).

12.4.7. badania immunologiczne w chorobach układu nerwowego

Oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) zlecane jest u chorych

z podejrzeniem powikłań neurologicznych w przebiegu chorób tkanki

łącznej.

Natomiast badanie przeciwciał antyfosfolipidowych i antykardiolipino-

wych znajduje zastosowanie u młodych kobiet z udarem niedokrwiennym

mózgu.

12.5. badania elektrofizjologiczne

Adam Niezgoda, Hanna Troszczyńska-Napierała

Badania pracowniane z zakresu elektroizjologii neurologicznej obejmują

następujące badania podstawowe:

1) elektroneurograię (ENG); 2) elektromiograię (EMG); 3) elektro-

encefalograię (EEG); 4) potencjały wywołane (PW). Istnieje jeszcze elek-

tronystagmograia (obiektywne badanie ruchów gałek ocznych, szczególnie

oczopląsu) oraz elektroretinograia (badanie potencjałów generowanych

przez siatkówkę), ale obie te metody wchodzą w skład badań odpowiednio

– otorynolaryngologicznych i okulistycznych.

Badania elektroizjologiczne są badaniami czynnościowymi – informują

o funkcjonowaniu układu nerwowego, nie dając wglądu w morfologię oce-

nianych struktur. Należy traktować je raczej jako uzupełnienie klinicznej

oceny neurologicznej lub jej „obiektywne przedłużenie”.

Działanie układu nerwowego oraz jego bezpośredniego efektora, jakim

jest układ mięśniowy, opiera się na przepływie prądu czynnościowego wzdłuż

błon komórkowych – odpowiednio neuronów i miocytów. Wszystkie elektro-

izjologiczne badania czynnościowe polegają zatem na analizie różnic poten-

cjałów pola elektromagnetycznego generowanego w tych dwu układach.

148

12.5.1. elektroneurografia (eng)

Adam Niezgoda

przewodzenie ruchowe (czynność włókien ruchowych)

Polega na ocenie przewodzenia w nerwach obwodowych pod wpływem ze-

wnętrznego pobudzenia elektrycznego wzdłuż nerwu w kierunku obwodo-

wym, czyli zgodnie z kierunkiem przewodzenia włókien ruchowych.

Elektrodę stymulującą przykłada się do skóry nad nerwem, który ma być

pobudzany. Wybiera się w tym celu okolice, w których nerwy leżą stosunko-

wo powierzchownie. Elektrodę odbiorczą umieszcza się na brzuścu mięśnia

unerwianego przez nerw, który podlega badaniu.

Potencjał ruchowy otrzymywany bezpośrednio z mięśnia nazywamy falą

lub odpowiedzią M. Przy użyciu elektrody pobudzającej oraz odbiorczej mo-

żemy wyznaczyć również prędkość przewodzenia we włóknach ruchowych.

przewodzenie czuciowe (czynność włókien czuciowych)

Elektroda pobudzająca może stymulować nerw dystalnie (stymulacja ortodro-

mowa) lub proksymalnie (stymulacja antydromowa), natomiast elektroda od-

biorcza umieszczona jest odpowiednio proksymalnie lub dystalnie na badanym

nerwie czuciowym. Możemy w ten sposób ocenić zarówno amplitudę genero-

waną we włóknach czuciowych, jak i prędkość przewodzenia czuciowego.

12.5.2. elektromiografia (emg)

Adam Niezgoda

Czynność samych mięśni oceniamy wprowadzając do badanego mięśnia

igłę, która jest elektrodą (zwykle dwubiegunową). Elektroda jest połączona

zarówno z ekranem oscyloskopu (co pozwala na ocenę wizualną zjawisk

elektrycznych), jak i z głośnikiem (co umożliwia ocenę słuchową zjawisk

elektrycznych). Metoda ta pozwala przede wszystkim na odróżnienie zabu-

rzeń pochodzenia nerwowego od nieprawidłowości obserwowanych w cho-

robach pochodzenia mięśniowego.

Elektromiograia nie jest badaniem ściśle zestandaryzowanym i elektro-

miograista, najlepiej neurolog, wybiera na bieżąco u danego pacjenta tylko

te nerwy i mięśnie, które wymagają analizy, w zależności od podejrzewanej

patologii i ubytku klinicznego.

12.5.3. elektroencefalografia (eeg)

Adam Niezgoda

Badanie czynności bioelektrycznej mózgu przeprowadza się z użyciem elek-

trod (zwykle powierzchniowych), mocowanych na głowie badanego najczę-

ściej za pomocą elastycznego czepka i rozmieszczonych według ustalonego

149

Badania krwi i moczu - S. Michalak.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: