Wykład 17
Zasady sporządzania leków w warunkach aseptycznych
Postępowanie aseptyczne:
S zapobiega zanieczyszczeniu leku drobnoustrojami i przetrwalnikami
S jest konieczne nawet w przypadku tych leków, które są następnie poddawane procesom wyjaławiania
Dezynfekcja:
S zabiegi fizyczne i chemiczne polegające na obniżeniu liczby drobnoustrojów chorobotwórczych znajdujących się na powierzchni przedmiotów w takim stopniu, że nie stwarza niebezpieczeństwa zakażenia
S w produkcji leków: powierzchnia przedmiotów, ścian, podłóg, stołów w pomieszczeniach do pracy aseptycznej
Antyseptyka:
S niszczenie drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych, nieuszkodzonych tkankach
S w produkcji leków: niszczenie drobnoustrojów na skórze rąk
S twórca antyseptyki: Joseph Listerroztwory fenolipierwsze użycie rękawic chirurgicznych
Antyseptyki:
S preparaty zawierające jodjodofory (jod+powidon)
S alkoholeetanol 70°propanol 30%izopropanol 30%
S aldehydyaldehyd glutarowyglicerol
S IV-rzędowe zasady amoniowebromek benzalkoniowychlorek benzalkoniowychlorek cetylopirydyniowy
S pochodne guanidynyoctan chlorheksydynydiglukonian chlorheksydyny
Wyjaławianie (sterylizacja)
S jednostkowy proces technologiczny mający na celu usunięcie ze środowiska lub materiału wszystkich drobnoustrojów w ich formach wegetatywnych lub przetrwalnikowych
S wyjaławianiu poddaje się ciała stałe, płynne i gazowe
Drobnoustroje w lekach:
S rozkład substancji leczniczych
S powód zakażeń odlewowych
Podział leków na 3 główne grupy, stosownie do ich przeznaczenia pod względem dopuszczalnych zanieczyszczeń mikrobiologicznych wg FP VI
Grupa I
Grupa IIa i IIb określenie limitu drobnoustrojów w 1g lub 1ml uwzględnieniem rodzaju patogenów
Grupa IIIa i IIIb
Grupa I – wymóg bezwzględnej jałowości
S leki do stosowania pozajelitowego
S leki do oczu
S leki na rany i rozległe oparzenia
Postuluje się aby WSZYSTKIE postaci leku z antybiotykami były jałowe (również te wykonywane w recepturze – np. globulki czy maści).
Metody wyjaławiania:
ª wyżarzanie, opalanie i spalanie
ª wyjaławianie suchym, gorącym powietrzem (FP VI)
ª wyjaławianie nasyconą parą wodną pod ciśnieniem (FP VI)
ª „wyjaławianie” przez ogrzewanie w obecności substancji przeciwbakteryjnych
ª nadfioletowego (UV)
ª jonizującego (FP VI)
ª sączki ze szkła spiekanego (FP VI) – sączki Schotta (G5)
ª sączki membranowe np. Sartoriusa 0,2 mm
ª zestaw typu Droppy (nie są już używane)
ª sączki typu Seitza (nie są już używane)
ª wyjaławianie gazami (tlenek etylenu, formaldehyd, gazowy nadtlenek wodoru)
ª „wyjaławianie” za pomocą roztworów środków chemicznych (aldehyd glutarowy, kwas nadoctowy) – metoda z konieczności
Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem (metoda farmakopealna)
v w sterylizatorach powietrznych z wymuszonym obiegiem powietrza
v odpowiednio wysoka temperatura i czas wyjaławiania
v wg FP VI:
o w temp. 160°C – nie krócej niż 2h
o w temp. 170°C – nie krócej niż 1h
o w temp. 180°C – nie krócej niż 30 min.
v można wyjaławiać materiały niewrażliwe na wysoką temperaturę np.:
o szkło, metal, ceramika
o substancje, roztwory, płyny nie zawierające wody – oleje, glikole, wazeliny, parafiny
o związki mineralne – talk, tlenek cynku
v materiały wyjaławiane powinny być odpowiednio zabezpieczane – termoodporne folie z tworzywa sztucznego (torby, rękawy z nadrukowanym testem kontrolnym, sprawdzającym przebieg procesu)
!!! Sterylizacja suchym gorącym powietrzem powinna być stosowana tylko w przypadku materiałów, które nie mogą być wyjaławiane parą wodną w nadciśnieniu.
Wyjaławianie parą nasyconą pod ciśnieniem (metoda farmakopealna)
v w sterylizatorze parowym (autoklawie lub szybkowarze), w parze nasyconej, niezawierającej powietrza
v FP VI zaleca: temp. 121°C nadciśnienie 101,4 kP (0,1 Mpa) czas nie krótszy niż 15 min.(temperaturę można kontrolować zastosowanym nadciśnieniem, dopuszczalny zakres 108-134°C; 108°C – płyny infuzyjne w opakowaniach z tworzywa sztucznego, 134°C – odzież)
WYJAŁAWIANIE PARĄ NASYCONĄ POD CIŚNIENIEM – NAJSKUTECZNIEJSZA METODA WYJAŁAWIANIA
Autoklawy:
v hermetycznie zamknięte
v konstrukcja pionowa lub pozioma (szafkowe, cylindryczne, nieprzelotowe, przelotowe – załadowanie i rozładowanie w oddzielnych pomieszczeniach) a przemysłowe – próżnia, by wysuszyć materiał, przyspieszenie chłodzenia – by nie dopuścić do rozkładu substancji
v można wyjaławiać:
o wodne roztwory niewrażliwe na wysoką temperaturę
o przedmioty metalowe i szklane
o materiały opatrunkowe i szewne
o gumę oraz tworzywa sztuczne odporne na zastosowaną temperaturę , opakowane w przepuszczalną dla pary wodnej folię
v temperatura + „chemicznie aktywna” cząsteczka wody o dużej zdolności dyfuzji do komórki bakteryjnej (bezpośredni kontakt)
Warunek skuteczności wyjaławiania – usunięcie powietrza z komory sterylizacyjnej autoklawu (mieszanina pary i powietrza ma słabsze działanie wyjaławiające niż sama para wodna – nie osiągnie wymaganej, wysokiej temperatury)
Czas potrzebny do zabicia form wegetatywnych drobnoustrojów:
0% powietrza 5 minut
10% 5 minut
15 % 9 minut
50% 36 minut
100% 55 minut
Okresy pracy autoklawu:
ü czas nagrzewania (przeniknięcie ciepła w głąb materiału wyjaławianego
ü czas wyrównania temperatury (dla pojemnika grubościennego o pojemności 250 ml – 11minut, o pojemności 500 ml – 20 minut)
ü czas wyjaławiania (zabicie drobnoustrojów)
ü czas schładzania (gdy manometr wskaże wewnątrz komory ciśnienie równe atmosferycznemu)
v większość bakterii ginie w temperaturze poniżej 121°C
v logarytmiczna kinetyka
v Bacillus stearothetmophilus – bakteria odporna na wysoką temperaturę
v D 121 = 1,5 min. (czas konieczny do zabicia 90% bakterii B.s. w autoklawie w temperaturze 121°C 1,5 min. co 1,5 minuty ginie 90% z całości drobnoustrojów)
v efekt wyjaławiania zależy od wyjściowego skażenia materiału à ważne: warunki aseptyczne
v milion komórek – max ilość wyjściowa
D D D D D D 6xD
1 000 000 à 100 000 à 10 000 à 1 000 à 100 à 10 à 1
6 x 1,5 min. = 9 min. – tyle potrzeba czasu, aby mln razy zmniejszyła się liczba mikroorganizów
D – współczynnik redukcji dziesiętnej, czas niezbędny aby w danej temperaturze nastąpiło zmniejszenie liczby mikroorganizmów o rząd wielkości
v w praktyce recepturowej stosuje się autoklawy o pojemności komory 12 – 20 l
Najczęściej popełniane błędy podczas sterylizacji:
S zbyt duże pakiety
S opakowania nieprzepuszczalne dla czynnika sterylizującego
S przeładowanie lub nieodpowiednie załadowanie komory sterylizatora
S wybór nieodpowiednich parametrów
S czynnik wyjaławiający złej jakości
Autoklaw
Sterylizator powietrzny
Czynnik wyjaławiający
Nasycona para wodna pod ciśnieniem 40 – 200 kPa
Temp. 108 - 134°C
Suche, gorące powietrze
Temp. 140 - 250°C
Mechanizm zabijania drobnoustrojów
Denaturacja, koagulacja (hydroliza) białek enzymatycznych i strukturalnych
Utlenienie enzymów
Spalanie komórek
Zastosowanie
Roztwory wodne, emulsje o/w, pożywki bakteriologiczne, pojemniki szklane i z tworzyw, zatyczki gumowe, filtry membranowe, zestawy do przetaczania płynów, odzież, materiały opatrunkowe, inaktywacja materiału skażonego bakteriologicznie
Roztwory olejowe, implanty, substancje suche, oleje, woski, silikony, narzędzia chirurgiczne, pojemniki szklane i metalowe, opatrunki (?)
Opakowania do sterylizacji – funkcje:
...
topolow