MANGGHA.pdf

MANGGHA I

FELIKS JASIEŃSKI

Leon Wyczółkowski: Portret Feliksa Jasieńskiego, 1909

"Książki są nieme... Kiedy chcą bronić jakiejś tezy rozwijają ją, nie troszcząc się o świat

myśli, który sugerują czytelnikowi: nie słuchają jego sprzeciwów, nie rozwiewają

wątpliwości; zaostrzają ciekawość, nie zaspokajając jej..." Autor Ciszy ma rację. Tak

więc, ponieważ od tysięcy lat żaden autor niczego nie dowiódł, a ciekawość czytelnika nie

została w pełni zaspokojona; ponieważ, co wielce prawdopodobne, będzie tak zawsze, nie

szukajmy w książkach tego, czego nie mogły, nie mogą i nie będą mogły nam dać.

Weszliśmy wszyscy późno w stary świat. Już wieki temu wszystko zostało powiedziane: my,

autorzy i czytelnicy, powtarzamy myśli innych, a genialność polega już tylko na mówieniu

czegoś inaczej niż to zostało powiedziane.

* * *

( Z Warszawy do Londynu przez Jerozolimę - Jerozolima) Bezkrwiści Żydzi, wśród nich

starcy o wspaniałych głowach proroków i młodzi o twarzach zbiedzonych, zbolałych, o

smutnie zamyślonym spojrzeniu. Trzeba ich widzieć, jak odziani w szaty z aksamitu

czarnego, granatowego, fioletowego lub czerwonopomarańczowego, w lisich czapach,

lamentują w piątek wieczorem u stóp gigantycznego muru, który - jedyna autentyczna

pozostałość na tej ziemi, ojczyźnie bałwochwalstwa, która stała się dojną krową dla

szarlatanów wszelkich obrządków - wznosi się w ciasnej, ślepej uliczce, podtrzymując to,

co było zewnętrznym murem świątyni Salomona. Trzeba ich widzieć, jak ściskają i całują

te niezniszczalne kamienie stwardniałe w skałę, jak wypłakują sobie oczy i jęczą nad

żałosnym losem rozproszonego ludu i nieistniejącej Świątyni. Te żale, które zwracają ku

Bogu, bez kapłana i obrzędu, mając serce rozdarte potężnym i szczerym bólem, są chyba

najpiękniejszą i najbardziej poruszającą rzeczą, jaką można zobaczyć.

Gustav Bauernfreind: Ściana Płaczu w Jerozolimie, 1902

* * *

Jak dobrze rozumieliśmy pana Legrand, gdy woła: "Bez idei ojczyzny ludzkość wróciłaby

do stanu barbarzyństwa!" Oczywiście: ludzkość tworząca jedną i tą samą rodzinę

odrzuciłaby jeden z pretekstów, by się wzajemnie wyrzynać, i to pretekst szlachetny.

Gdyby ojczyzny przestały istnieć z początkiem tego wieku, czyżbyśmy widzieli radosny

widok żołnierzy z 1812, wyciągających z ognia na wpół spalone kawałki trupów i

pożerających je? (Pamiętniki sierżanta Bourgogne. Kampania rosyjska).

O, nie: nie wszystko jest piękne w epopei napoleońskiej. Wspólna cecha: to tchórze, i w

chwili walki bledną jak płótno (sic). Zastanawia się człowiek, jakim sposobem Napoleon

mógł przechadzać się zwycięsko tam i siam z podobnymi ludźmi. Ale grabią za to na

wyprzódki, martwych i rannych, opowiadając o swoich "bohaterstwach". Cahujac wymieniał

swoje zdobycze, a Mariusz opisywał siłę stu kirasjerów, których zabił własnym mieczem (to

bardzo francuskie); przesadne opowieści rosną w najlepsze. Francuzi wchodzą do pewnego

miasteczka. Żądają pieniędzy, przyniesiono im je nie dość szybko: "Skłujcie dzieciarnię,

krzyczy oficer, to otworzy sakiewki matek". Gromada zabitych dzieci spoczywa na szkolnych

książęczkach. Szabla rani drobne ramionka. Dwadzieścia kobiet na klęczkach tłoczy się,

bohaterscy Francuzi przybywają. Poczerniałe ręce zrywają chustki, rozrywają sznurówki,

rozdzierają bieliznę. Dwadzieścia par pada na ziemię przy akompaniamencie dźwięku szabel,

ordynarnych żartów, rzężenia, a oficer daje przykład, śpiewając "Poświęćmy Wenus, moje

dziatki, czarowny wstyd".

* * *

Za trzy lub cztery miliony stuleci jakiś profesor, oprowadzający licealistów po muzeum,

zatrzyma się przed witryną zawierającą kapelusz bersagliera, kask kirasjera i inne,

równie szacowne zabytki, i wygłosi taką oto mniej więcej mowę: ludzkość wcale nie

tworzyła zawsze jednej rodziny: w czasach odległych, ale nie prehistorycznych, ludzie

wkładali sobie na głowę okrycia, których różne próbki tutaj widzicie, a później, ponieważ

byli różnie przyozdobieni, strzelali do siebie z armat, z karabinów i zadawali sobie ciosy

szablą. Tysiące tysięcy pozostawały na placu. Trudno w to uwierzyć, a jednak te ślady

przeszłości poświadczają prawdomówność historyków, którzy uwiecznili wspomnienie tych

rzezi. Kiedy mówię: ludzie, popełniam prawdopodobnie błąd. Bestie, o których mowa,

utrzymywały, że są ludźmi pochodzącymi, jak to widzimy w ich pismach, od małp. Małpa,

jak wiecie, już nie istnieje, ale można twierdzić bez obawy popełnienia błędu, że było to

zwierzę łagodne i mądre, w większości żyjące wielkimi rodzinami, które nigdy nie

wydawały sobie bitew. Małpy poza tym dbały o swoje małe i nie opuszczały ich, ani nie

zarzynały. Tak więc bestie, które chwaliły się, ze pochodzą od małp i że je przewyższają,

ponieważ mają prawa (podłe lub śmieszne, jak możemy się o tym przekonać, studiując

ówczesne kodeksy) i trybunały, były w istocie niższe nie tylko od małpy, ale od

wszystkich zwierząt świata; zwierzęta bowiem troszczą się o swoje małe na całej ziemi,

podczas gdy te bestie, uwiódłszy samice, porzucały je, a samice te, zwane samotnymi

matkami, popadłszy w nędzę i rozpacz - także wskutek pozycji, jaką stwarzało im

społeczeństwo - pozbawione były praw, które zostały tak ukartowane, by samce

pozostawały bezkarne, zarzynały, paliły badź topiły swoje dzieci, jak o tym opowiadają

protokoły i sprawozdania z niezliczonych procesów, pochodzące z bajecznej epoki. Tak

więc człowiek, wyszedłszy od małpy, stał się prawdopodobnie małpą zdegenerowaną,

wkładającą sobie na potylicę pióra koguta i końskie ogony, by wyrzynać bestie tego

samego pokroju, następnie zaś wzniósł się ponownie i stał się tym, czym jesteśmy my:

istotą inteligentną, łagodną, szlachetną, tworzącą jedną rodzinę, w co trudno uwierzyć, i

czego nauka prawdopodobnie nigdy nie wyjaśni. Jak nie być przerażonym tą krwiożerczą

głupotą? Pogratulujmy sobie, panowie, że nie żyliśmy w czasach tak straszliwie

barbarzyńskich, i pogratulujmy również zwierzętom posiadającym ogon, że żyją w epoce,

w której mogą się przechadzać zachowując go nietkniętym.

* * *

Chrześcijaństwo, czy raczej to, co z niego się wywodzi, zbłądziło, nadając ogromną wagę

aktowi cielesnemu. Nic nie wydaje się tak upragnione, jak zakazany owoc. Otoczono

tajemnicą rzecz najzwyklejszą. W umysłach ascetów dzieją się rzeczy potworne. Kobieta,

która nie byłaby niebezpieczeństwem, o której by nawet nie myślano, gdyby ją brać taką

jaka jest, staje się istotą fantastyczną, diaboliczną par excellence, pociągającą,

fascynującą, której człowiek się obawia, która wzbudza święte przerażenie i szalone

pragnienia. Uczynić ze zwykłej, naturalnej rzeczy wstydliwą zbrodnię - cóż za głupota i

cóż za przewrotność! Stworzyć grzech - dziwny pomysł. Oddychać, jeść, pić, spać to nie

grzech. Dlaczego rozmnażanie się miałoby być grzechem? To te dziwaczne idee zrodziły

nieuchronnie zgorszenie, bezwstyd i wszelką zgniliznę moralną. Nic wstrętniejszego, jak

wyobrażać sobie, dostrzegać rzeczy nieczyste w zwykłych, naturalnych aktach

fizjologicznych. Wypaczając nieustannie osąd pokoleń doprowadzono je do tego, czym są

obecnie, do zepsucia, dano im obłąkańcze idee, sprzeczne z naturą. Katolicyzm popełnił

przeogromny błąd, wprowadzając zamieszanie, niepokój, bezład, histerię w środowisko

swych wyznawców. Życie było niegdyś o wiele prostsze, o wiele pogodniejsze; ludzie

mniej grzeszyli, bo istniało mniej grzechów. Istnieje grzech naturalny i grzech sztuczny.

Jedynym grzechem jest czynić bliźniemu to, czego nie chcielibyśmy, by on nam uczynił.

* * *

Inny taniec, równie pociągający, to taniec brzucha. Może jest on interesujący dla

chirurgów. Ściślej mówiąc, nie jest to taniec: to specjalny sposób poruszania brzuchem,

biodrami, tyłkiem, przebierania w miejscu, obracania się raz wolno, raz szybko. Tancerka

pokazuje się z boku, z przodu i inaczej. W tym ostatnim przypadku nic śmieszniejszego,

niż "tam i sam" mięsistych części ciała: z góry na dół, z dołu do góry, z lewa na prawo, z

prawa na lewo. Ale to brzuch odgrywa najważniejszą rolą, drga, zatacza kręgi, trzęsie się,

wybija rytm, napręża, czegóż on nie robi? I jest obecny, rozpostarty w całej swej

wspaniałości czy raczej sromocie, okryty lekką gazą; przyzwoitość przede wszystkim...

tym bardziej, że gaza niczego nie skrywa. Stwórca, wyposażając człowieka w brzuch, nie

pomyślał prawdopodobnie o tym, że człowiek wpadnie na znakomity pomysł, by kazać

mu tańczyć. Co prawda, to kobieta dokonuje tego wyczynu... ale po to tylko, by spodobać

się mężczyźnie. [...]

Jeden z zaprzyjaźnionych bejów, który mieszkał w Europie przez dwadzieścia lat, wyrzuca

mi, że źle mówię o tańcu brzucha. - Wasz walc, taniec rzekomo przyzwoity i cywilizowany,

jest niepomiernie bardziej godzien wzgardy, bardziej wyuzdany. Kobieta tańcząca walca jest

na wpół naga, a mężczyzna ściska ją w ramionach, obmacuje i obwąchuje. Żeby cała ta

operacja mogła być uznana za niewinną, trzeba tylko by odbywała się wobec pięćdziesięciu

czy pięciuset osób. Nie wmówi mi pan, mimo całej mej dzikości, te tańczycie tylko po to, by

się pocić we dwoje. To niecna hipokryzja, wyszukana rozpusta, wymyślona przez

zainteresowanych i uświęcona przez nich, jako rzecz niewinna, błaha. Chcieć obmacywać

talię kobiety, gdy ta jest w toalecie wyjściowej; cóż za skandal! Obmacywać kobietę

wydekoltowaną (często aż po pępek): nic bardziej stosownego.

Starałem się jak mogłem, by wyjaśnić bejowi ogromną różnicę, jaka istnieje w obydwu

przypadkach: wszystko to, co przyjęte, jest moralne; to, co nieprzyjęte, niemoralne. Przyjęte

jest, że mieszkańcy północnej Szkocji przechadzają się wszędzie z gołymi nogami.

Najwstydliwsza miss wpatruje się w nagie kolana takiego zucha bez śladu rumieńca na

twarzy. Proszę spróbować, powiadam bejowi, wystawić tu, bądź w Londynie, choćby jedną ze

swych nagich łydek, lub pół kolana, a natychmiast zatrzymają pana pośród kobiet leżących w

omdleniu (z przerażenia) i skazą na dożywotnie roboty, jeśli nie powieszą - za obrazę

obyczajów. A więc jesteście szaleńcami? - powiada bej. Nie, odpowiadam, jesteśmy

cywilizowani, co gorsza... - Chwileczkę, powiada bej: zatrzymają mnie i powieszą, jeśli wyjdę

w meloniku, marynarce, spodniach i pokażę centymetr kwadratowy skóry zakasawszy

spodnie. Doskonale: ale jeśli, zamiast melonika, włożę beret z dwiema ślicznymi

wstążeczkami, spódniczką w kratkę i wcale nie włożę spodni, wystawiając gołe nogi, gołe

łydki i kolana, pozwolą mi przechadzać się w spokoju ile zechcę. - Z pewnością. - A więc? -

A więc, drogi przyjacielu, cała znajomość moralności polega na tym: umieć włożyć właściwe

nakrycie do rodz aju działań, jakim człowiek ma się zamiar oddać.

* * *

Obcowanie z kobietami jest dla subtelnych natur o wiele bardziej atrakcyjne od

obcowania z mężczyznami. Kobieta chwyta w pół słowa i w pół spojrzenia, jeśli wolno imi

się tak wyrazić. Kobieta odgaduje to, czego nie wie, i czuje to, czego nie pojmuje. Ażeby

mężczyzna coś zrozumiał, trzeba mu to kłaść łopatą do głowy, i najczęściej człowiek nie

jest w stanie osiągnąć zadowalających wyników, nie licząc przypadków, gdy metody tej

nie da się zastosować. Najciekawsze, najsubtelniejsze rozmowy nigdy nie składają się ze

słów: pewien rodzaj wymownej ciszy, w której krzyżują się spojrzenia i uśmiechy,

wystarczy. Dwie subtelne istoty będą drżały unisono, zrozumieją się i powiedzą sobie

wiele nie otwierając ust.

To, że zakończenie naszych dawnych miłości nie odstrasza nas od rozpoczynania następnych,

dowodzi, że doświadczenie niczego nie uczy. (To całkiem proste: nie zależy od nas czy

kochamy, czy też nie. Czyż można być pewnym, że się nie zachoruje dlatego, że już się było

chorym? Miłość jest rodzajem choroby, która nas atakuje bez naszej wiedzy.)

Ten, kto przeklina kobiety, gdyż jedna z nich wyrządziła mu zło, podobny jest podróżnemu,

który przeklina las, gdyż przechodząc przezeń dostał w łeb suchą gałęzią.

Pewni mężczyźni najbardziej nie mogą przebaczyć kobiecie, że pociesza się po tym, jak ją

zdradzili. (Ta myśl ma, jak sądzę, godną zachwytu głębię i słuszność.)

Kochanka, która nas opuszcza wówczas, gdy ją najbardziej kochamy, oszczędza nam

miesięcy i lat rozczarowań. Mężczyzna nie bywa wdzięczny za tę przysługę, podobnie jak za

inne

Jest się naprawdę wyleczonym z kobiety dopiero wówczas, gdy nie jest się już nawet

ciekawym tego, z kim o nas zapomina (zdumiewająco słuszne).

Kobiety nigdy lepiej nie trzymają nas przy sobie niż wówczas, gdy nie robią niczego, o co je

prosimy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: