Literatura:

1.      Praca zbiorowa pod red. Prof. Nowaka "Podstawy controllingu"

2.      Folmut "Controlling - planowanie, kontrola, kierowanie" tom I

Controlling próbuje wyjaśnić strumienie przepływów materialnych i finansowych w przedsiębiorstwie. Ma pomóc w prowadzeniu działalności finansowej w obecnych warunkach rynku.

Rys.1. strumienie przepływów.

                                                        Procesy materialne            

                         czynniki                                                                                                produkty      

                         produkcji                                                                                             i usługi firmy

   Dostawcy                         zaopatrzenie   produkcja   sprzedaż                             Odbiorcy

                                                              Finansowanie

   sfera                                                                          środki pieniężne

publiczna  

                                                        kapitałodawcy    

Od odbiorców, którzy zapłacą nam za towary, część środków pieniężnych wróci do bloku środkowego na płace, opłaty za energię, itp. Część wróci do dostawców by zapłacić za zakupione materiały. Część pójdzie na podatki, a reszta w formie zysku wróci do kapitałodawców (zysk nie powinien być w całości skonsumowany, lecz jego część przeznaczona na przetrwanie w sytuacjach kryzysowych)

Rys.2.

Zapewnienie egzystencji przez zwrotny

dopływ środków finansowych

Bieżące finansowanie

         Cele finansowania

Finansowanie pierwotne

     Powołanie firmy         Reorganizacja firmy        Rozbudowa firmy         Stagnacja firmy

Rys.3.

Rys.4. Struktura informacji w bilansie.

Sfera inwestycyjna - wartości środków trwałych.

Sfera płatności - pieniądze, które znajdują się na kontach bankowych, które musimy ściągnąć od naszych kontrahentów.

Sfera finansowania własnego - kapitały w różnych postaciach.

Sfera finansowania obcego - pożyczki i kredyty długo i krótkookresowe.

Przez controlling rozumie się proces sterowania zorientowany na wynik przedsiębiorstwa, realizowany przez planowanie, kontrolę i sprawozdawczość.

Controlling pojawił się w latach 20 w Stanach Zjednoczonych i był wynikiem sytuacji jaka pojawiła się na rynku: rozmiary przedsiębiorstw zaczęły sprawiać kłopoty w koordynacji działań firmy, pojawił się kryzys gospodarczy i związane z tym zagrożenia. W Europie controlling pojawił się w latach 50, ale tylko teoretycznie, a praktycznie w latach 60 we Francji i w Niemczech. Stosowano go w przedsiębiorstwach nieprodukcyjnych (nie nastawionych na zysk). Samo pojęcie controlling bierze się od angielskiego "controll" (zapanować, wpływać, sterować, regulować).

Wg. Prof. Zigwerta - Controlling występuje w dwóch podstawowych znaczeniach:

1.      oznaczenie funkcji kierowniczych (aspekt funkcjonalny),

2.      kompleks zagadnień stawianych wobec jednostki organizacyjnej controllingu.

W ujęciu funkcjonalnym można wyróżnić dalsze dwie koncepcje:

a)      Controlling wiąże się z podsystemem kierowania - stanowi koncepcję kierowania w przedsiębiorstwie w oparciu o planowanie, informacje, organizację i kontrolę (przygotowanie celów dla pracowników, analiza odchyleń, przygotowanie przeciwwskazań przez stanowiska kontrolerów). W tej koncepcji kontroler jest osobą przygotowującą propozycje decyzji w zakresie kierowania zespołami pracowników przedsiębiorstwa;

b)     Skłania się ku interpretacji, która postrzega controlling jako koncepcję zarządzania a nie kierowania przedsiębiorstwem, której centralnym celem jest zapewnienie dalszego istnienia przedsiębiorstwa w coraz trudniejszych warunkach otoczenia.

Controlling według tej koncepcji prowadzi do zmiany treści decyzji podejmowanych przez kierownictwo, ale takiej zmiany, by uzyskać orientację na zysk.

Rys. 5. Aktualna pozycja przedsiębiorstwa na drodze do celu.

                                           Cel

      DM                                                               przewidywane wykonanie

                                                            ·

        Plan

                                                        Wykonanie

                  odchylenie   

                          ·

  1.I.          30.IV.                              31.XII

ZARZĄDZANIE.

1)     Zarządzanie jest procesem, który trudno scharakteryzować w oderwaniu od zadań wymagających kwalifikacji zawodowych.

2)     Nie należy do pojęć, które funkcjonują niezależnie od hierarchii albo rangi zajmowanej w firmie.

3)     W każdym przypadku zarządzanie odbywa się w ramach określonego porządku organizacyjnego.

4)     Zarządzanie zależne jest od konkretnych procesów materialnych i regulacyjnych, które warunkują gospodarcze zastosowanie kapitału.

5)     Obowiązkiem struktur organizacyjnych jest troska o stworzenie warunków instytucjonalnych sprzyjających wypełnianiu funkcji zarządzania.

Zarządzanie zawsze należy łączyć z najefektywniejszym osiągnięciem celu. Zarządzanie łączy się więc zawsze z jakimś celem, do którego zmierza podmiot oraz z zadaniami, które muszą być wykonane aby cel został osiągnięty. Wymaga to zastosowania odpowiednich sposobów działania, które są nazwane funkcjami zarządzania: planowanie, sterowanie, kontrola i sprawozdawczość.

Planowanie musi być na bieżąco kontrolowane. Wskaźniki "in plus", "in minus" - dopuszcza się pewne odbicia od założenia, ale jeśli te progi są przekroczone to należy podjąć działania korygujące. Planowaniu powinny towarzyszyć działania w zakresie analizy porównawczej "powinno być", "jest".

Sterowanie - planowanie dyspozycyjne, podejmowanie korekt bieżących.

Controlling - reagowanie na odchylenia, a nie tylko samo ich stwierdzenie.

Zarządzanie przy wykorzystaniu controllingu ma miejsce wtedy, gdy decyzje są rezultatem wcześniej wypracowanej koncepcji tworzącej szansę prawidłowego zwymiarowania skali, siły i obszaru, niezbędnych reakcji i ich wzajemnej synchronizacji uwzględniającej późniejsze skutki w sferze sytuacji gospodarczej i finansowej firmy.

Controlling    ?  zinterpretowanych celów zarówno w systemie planowania jak i w systemie organizacyjnym.

W zarządzaniu wyróżniamy szczeble: strategiczny, taktyczny, operacyjny.

Szczeble te można odnieść do controllingu.

Controlling operatywny wykazuje orientację na teraźniejszość lub na przeszłe wyniki a controlling strategiczny na przyszłość.

Controlling jest systemem, który umożliwia sprawdzenie czy procesy gospodarcze przebiegają prawidłowo oraz czy podejmowane decyzje korygujące przyczyniają się co najmniej do ograniczenia ryzyka gospodarczego (otoczenie i stagnacja obrotów, rosną koszty prowadzenia działalności, rosną koszty energii i gazu, trwa zaostrzona konkurencja na rynku krajowym i zagranicznym).

Każde przedsiębiorstwo jest zmuszone do stałego zajmowania się własną sprawnością z punktu widzenia:

-          wielkości obrotów i marż (nastawienie krótkookresowe),

-          przewagi konkurencyjnej i udziału w rynku (nastawienie średniookresowe),

-          poziomu usług i ciągłości istnienia (nastawienie długookresowe).

Przedsiębiorstwo aby osiągnąć swój sukces może wybrać dwa sposoby postępowania:

1.      Być zorientowanym na świat zewnętrzny - dąży się tutaj do:

a)      większej zgodności produktów lub usług z potrzebami rynku,

b)     lepszych warunków pozyskiwania zasobów zewnętrznych,

c)      uzyskania lepszych warunków finansowych (warunki pozyskiwania kredytów i pożyczek),

d)     uzyskania lepszych warunków sprzedaży (ustalenie cen sprzedaży na właściwym poziomie, nabywanie stałych klientów).

2.      Być zorientowanym na własne zasoby przedsiębiorstwa - zmierza się tu do osiągnięcia:

a)      większej wydajności wszystkich zasobów będących w dyspozycji przedsiębiorstwa (pracownicy, informacje, środki fizyczne),

b)     poprawy jakości zarówno ludzi jak i maszyn,

c)      lepszego reagowania na szanse i zagrożenia, siły i słabości.

...