Igo Sym.pdf

Gazeta Wyborcza - 01/12/2003

BOGUSŁAW KUNACH

Być tym, co słynie

Igo Sym

Kiedy go zastrzelono, gubernator ogłosił żałobę w stolicy.

Później zdarzyło się to tylko po klęsce stalingradzkiej i po

zamachu na Kutscherę.

Warszawa, 18 lat po wojnie. Od rana urzędnicy Ministerstwa

Kultury i Sztuki biegają od kiosku do kiosku, pokazują

legitymacje i - zgodnie z zarządzeniem wiceministra Kazimierza Rusinka - konfiskują "Pamiętnik

Teatralny". Wystawiają pokwitowania.

Zdziwieni sprzedawcy po raz pierwszy mają do czynienia z taką sytuacja. Przecież pismo -

poświęcone historii teatru - miało akceptację cenzury i leżało w kioskach od dwóch dni. Skąd ta

akcja? Co zaradniejsi chowają zakazany towar. Słusznie przewidują, że na bazarach będzie go

można sprzedać z kilkudziesięciokrotnym przebiciem. Po skończeniu nalotu kartkują

kilkusetstronicowy zeszyt. O co chodziło?

"Pamiętnik", który zyskał przydomek "wojenny", poświęcony jest kolaboracji polskich aktorów w

czasie okupacji. Pojawiają się w nim nazwiska znane wciąż ze scen i ekranów. Adolf Dymsza,

Maria Malicka, Józef Kondrat. Dla władzy ludowej to kłopotliwa sytuacja. Wszak naród polski

oficjalnie nie splamił się kolaboracją.

"Pamiętnik" przypomina też Igo Syma. Od lat nie wymieniano go w żadnych publikacjach,

wycięto nawet sceny z jego udziałem z przedwojennych filmów. Miał być zapomniany.

Biedny, ale piękny

Igo Sym, przystojny młodzieniec o pięknym głosie,

miły kolega, aktor głodny sukcesu na scenie i w

towarzystwie, doszedł do sławy jednego z

największych amantów przedwojennego polskiego

filmu - eleganta o nieskazitelnych manierach, aktora

nieco sztywnego, ale uwielbianego. Rywalizował z

Eugeniuszem Bodo i Aleksandrem Żabczyńskim. Gdy

było trzeba, kreował się na patriotę. To było pierwsze

oblicze Syma.

Drugi Sym objawił się jako sprzedawczyk i zdrajca. I

jeśli ktoś wspomina Syma dziś, to ma na myśli tylko

jego drugie wcielenie.

Pierwszy Sym pojawił się w Warszawie na początku

lat

20. Biedny jak mysz kościelna, ale za to z

koneksjami. Jego teściem był sam Julian Fałat, kiedyś malarz na dworze cesarza Niemiec, później

rektor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

- Małżeństwo z Kuką, czyli z Heleną Ritą Fałat, nie było jednak udane - mówi historyk Maria

Aleksandrowicz, znawca dziejów rodziny Fałatów. - Być może winien był temu mezalians.

Fałatówna wychowywała się przy matce arystokratce, hrabinie Marii Luizie Camello de

Stuckenfeld. Rodzina mieszkała w Austrii i we Włoszech. Do ojcowskiej willi w Bystrej koło

Bielska przyjeżdżali tylko na wakacje.

Igo Sym, wtedy jeszcze Karol Antoni Juliusz, pochodził z inteligenckiej, ale niezamożnej

austriackiej rodziny osiadłej w prowincjonalnym Żywcu. Młodzian, jakich wielu - biedny oficer

świeżo sformowanego Wojska Polskiego, tyle że szalenie przystojny i o zapędach artystycznych.

Być może poznali się w Bystrej, bo willa Fałata przyciągała okoliczną młodzież, szczególnie

zainteresowaną sztuką. Być może jednak widywali się jeszcze w Austrii, skąd pochodziła matka

Syma - Julia Seppi. Niezamożny mąż nie był w stanie zapewnić rozpieszczonej Helenie poziomu

życia, do jakiego przywykła. Młodzi małżonkowie muszą przyjmować pieniądze od hrabiny i

korzystać z protekcji Fałata. Bardzo szybko ich związek zaczyna się sypać.

Fałatówna odchodzi. Przy niej zostaje ich dziecko - Julian Sym, podobno bardzo uzdolniony

muzycznie. Zmarł w wieku dziewięciu lat na zapalenie opon mózgowych. Kuka, która wyszła

ponownie za warszawskiego lekarza Mariana Niemczyckiego i urodziła mu dwoje dzieci, wkrótce

po śmierci Julka popełnia samobójstwo. A Sym już nigdy nie wiąże się z żadną kobietą na stałe.

Całuję twoją dłoń

Czy pani chce być gwiazdą w kinie,

być tą, co słynie,

uwodzicielką natchnioną i wielką,

co porywa grą?

Spójrz w swe lusterko:

Marlena Dietrich to przy tobie pies,

lepiej niż Greta, Sylwia czy Pola

wzruszysz nas do łez.

Czy pani chce być gwiazdą w kinie,

być tą, co słynie,

i w jakimś nowym

mym filmie dźwiękowym

partnerką zostać mą?

Sym nie musi się wysilać. Podczas swojego żelaznego numeru nie popisuje się, nie męczy w

choreograficznych układach, w ogóle gra niewiele. Tylko śpiewa. W pewnym momencie schodzi

ze sceny między publiczność w pierwszych rzędach. Upatrzył sobie na widowni faworytkę.

Nieważne: ładną czy brzydką, młodą czy starą. Ważne, by wpatrywała się w niego rozmarzonymi

oczami. Śpiewając, podchodzi do niej, podaje dłoń i skinieniem głowy zaprasza do wspólnego

występu. Oszołomiona wielbicielka nie śmie spojrzeć na gwiazdę rewii. Ale Sym nie daje za

wygraną, zbliża się do niej, prawie przytula, odwraca ją w stronę widowni. Sygnałem do końca

numeru jest zamaszysty ruch wolnej ręki. Z kieszeni fraka aktor wyjmuje swoją fotografię z

dedykacją. Wraz z ostatnimi słowami wręcza ją kobiecie, całuje jej dłoń, kłania się, odprowadza

na miejsce. Publiczność nie żałuje braw, a opuszczona wielbicielka jest w siódmym niebie. Po

pierwszym takim pokazie bilety na miejsca w przednich rzędach trzeba kupować z kilkudniowym

wyprzedzeniem. Większość krzeseł okupują kobiety.

Na plakatach z programami najlepszych

warszawskich kabaretów lat 30.

nazwisko Syma jest drukowane takimi

samymi literami, jak Hanki Ordonówny,

Zuli Pogorzelskiej, Miry Zimińskiej i

Adolfa Dymszy. Sym gra w Morskim

Oku - najlepszym kabarecie w stolicy,

gdzie bawi się stołeczna śmietanka i

gdzie rodzą się największe

międzywojenne szlagiery. Teksty

piosenek piszą mu Julian Tuwim,

Marian Hemar, Andrzej Włast. Zarabia

rewelacyjnie.

Wysoka gaża Syma będzie zresztą jedną

z przyczyn plajty Morskiego Oka. Aktor

pojawi się jeszcze w Bandzie, Cyruliku

Warszawskim, w Cyganerii. Te kabarety

- fenomen lat 30. - imponują

rozmachem. Gwiazdami są tu

najpopularniejsi aktorzy, scenografami - wybitni artyści, tekściarzami - prawdziwi poeci. Baron

wielkich przedstawień - Andrzej Włast - nieustannie krąży między Warszawą a Paryżem, gdzie

podpatruje najświeższe pomysły w Casino de Paris i Folies-Bergere. Koszty inscenizacji są tak

duże, że tylko nieustające pasmo sukcesów gwarantuje opłacalność przedsięwzięcia. Jedno

potknięcie oznacza, że wokół kabaretu zaczynają krążyć komornicy.

Gwiazda drugoplanowa

Sym przychodzi do kabaretu już jako gwiazda kina.

- Gdy dziś oglądam go na ekranie, jego popularność za każdym razem mnie dziwi - ocenia

filmoznawca Kamil Stepan. - Słaby aktor, sztywny, jakby połknął szczotkę, żadnej mimiki. Nie

dostawał znaczących ról, a i tak był gwiazdą. Takie to były czasy - ładna twarz liczyła się bardziej

od umiejętności aktorskich. A Sym uchodził za zabójczo pięknego.

Kiedy po przejściu do rezerwy przyjechał z Żywca do Warszawy, zaczął się kręcić wokół

produkcji filmów jako pomocnik realizatorów. Raczkująca polska kinematografia potrzebowała

gwiazd. Urodziwego Syma zauważył reżyser i aktor Wiktor Biegański. Pewnie nawet nie

sprawdzał jego umiejętności aktorskich, obsadzając go

w 1925 roku w "Wampirach Warszawy". I tak się

zaczęło. Przez dwa lata Sym zagrał w kilku filmach, w

tym tytułową rolę w "Kochance Szamoty". Nieco

ponadpółgodzinny film - historia mrocznego i

wyniszczającego romansu przystojnego mężczyzny z

tajemniczą kobietą, która okazuje się być nieboszczką -

zrobił klapę. Ale Symowi dopisało szczęście. Poza

planem dorabiał jako tłumacz. Wychował się w Austrii,

więc doskonale znał niemiecki. Filmowcy

wykorzystywali go podczas rozmów z partnerami z

Wiednia i Berlina. Urodziwa twarz wpadła w oko

wiedeńskim producentom. Dostał kilka

drugoplanowych ról w austriackiej wytwórni Sachsa. To

wystarczyło, by po powrocie do kraju odgrywać rolę

gwiazdy europejskiego kina.

Dziwny prezent dla Marleny

- W Europie nie ma znaczenia, czy jesteś mężczyzną, czy kobietą. Kochamy się z każdym, kto jest

dla nas atrakcyjny - zwierzała się Marlena Dietrich producentowi Buddowi Schulbergowi podczas

swej pierwszej podróży do Ameryki w 1930 roku, tuż po oszałamiającym sukcesie w "Błękitnym

aniele".

Trzy lata przed rolą Loli Loli, w Wiedniu, podczas kręcenia "Cafe Elektric", spotkała Syma. Każde

z nich wywiozło z Wiednia pamiątkę krótkiego romansu. Dla Syma była to fotografia z odręczną

dedykacją Marleny, którą potem pokazywał jako dowód dawnej zażyłości z gwiazdą. Dietrich

zabrała ze sobą piłę muzyczną, podarunek od Igo. Podczas wojny grywała na niej amerykańskim

żołnierzom wyruszającym na front. Piła stała się jednym z jej rekwizytów, jak cylinder czy męska

muszka. To Sym nauczył ją grać na tym przedziwnym instrumencie, a Marlena nową umiejętność

traktowała od tej pory bardzo poważnie. Do dziś w berlińskim muzeum gwiazdy znajduje się ten

osobliwy podarunek. Zdobi go mała tabliczka: "Igo, Wiedeń 1927". Wspomnienie kochanka, który

podczas wojny znalazł się po drugiej stronie barykady.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: