komunikacja_miejska.doc

- 16 -

Krzysztof Jonak

Łukasz Komański

Norbert Kwiecień

Kamil Olak

Jarosław Paduszyński

Krzysztof Pawelec

Paweł Prokopczyk

KOMUNIKACJA MIEJSKA

Referat przygotowany w ramach przedmiotu „Ekonomika przedsiębiorstwa komunalnego”

SPIS TREŚCI

Świadczenie usług komunalnych na podstawie ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o gospodarce komunalnej              3

Komunikacja miejska - definicja              4

Obowiązki przedsiębiorstwa              4

Obowiązki gminy              5

Charakterystyka dostawców, odbiorców, stanowienia cen              5

Cechy usługi              6

Charakterystyka rynku w Polsce              7

Komunikacja miejska w Kielcach              8

Bibliografia              16

ROZDZIAŁ 1. Świadczenie usług komunalnych na podstawie ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o gospodarce komunalnej

Ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku wprowadza zapis, w myśl którego do zadań własnych gminy należy „zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty”. Wśród wymienionych potrzeb społeczności lokalnej wymieniono między innymi sprawy dotyczące ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska
i przyrody, gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów, organizacji ruchu drogowego, wodociągów, kanalizacji, lokalnego transportu drogowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji publicznej, kultury, kultury fizycznej i turystyki, zieleni gminnej, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, promocji gminy.[1]

              Wymieniona wyżej ustawa wprowadza także zapis umożliwiający gminie tworzenie jednostek organizacyjnych oraz zawieranie umów z innymi podmiotami. Gmina może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach wymienionych w ustawie o gospodarce komunalnej. Zadaniami użyteczności publicznej są zadania własne gminy, których celem jest bieżące
i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług  powszechnie dostępnych.

Ustawa o gospodarce komunalnej z 20 grudnia 1996 roku upoważnia jednostki samorządu terytorialnego do powierzenia wykonywania zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych i przepisów o zamówieniach publicznych. Ustawa ta upoważnia także jednostki samorządu terytorialnego do wyboru sposobu prowadzenia i formy gospodarki komunalnej, a także wysokości cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej albo sposobu ich ustalania.[2] Decyzję w tej sprawie podejmuje rada gminy, która może przekazać to uprawnienie zarządowi gminy.

Trzeba podkreślić, że powierzenie wykonania usługi danemu podmiotowi nie zwalnia gminy z odpowiedzialności za świadczenie tej usługi.

Zgodnie z wymogami gospodarki rynkowej, preferowane jest powierzenie wykonania zadań publicznych podmiotom niekomunalnym. Gmina może zlecić ich wykonanie na podstawie umów prawa cywilnego, regulujących warunki i zasady świadczenia usług. Podmioty „zewnętrzne” obejmują przede wszystkim firmy prywatne. Nie należy wykluczać również przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni lub firm o własności mieszanej, jeśli są one konkurencyjne w wykonawstwie usług.

              Formą organizacyjno-prawną działalności gospodarczej gminy są spółki w postaci kapitałowej lub osobowej, z których większe znaczenie mają te pierwsze (spółki z o.o.
i spółki akcyjne). Istotą tych spółek jest generowanie zysku, w związku z czym ich przydatność ma zastosowanie raczej do tych dziedzin użyteczności publicznej, które charakteryzują się naturalną rentownością. Szczególną odmianą spółki kapitałowej jest jednoosobowa spółka gminy. Najczęściej ta forma dotyczy spółki z o.o. gdy kapitał zakładowy ma gmina.

Ponieważ przedsiębiorstwa komunalne (za pomocą których gmina prowadzi działalność gospodarczą) są z reguły małymi i średnimi jednostkami gospodarczymi, bardziej korzystne jest ich przekształcenie w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Do założenia takiej spółki nie jest wymagany duży kapitał założycielski, jak w przypadku spółki akcyjnej Za taką formą przemawiają stosunkowo niskie koszty prowadzenia działalności oraz prosta konstrukcja organizacyjna.[3]

ROZDZIAŁ 2. Komunikacja miejska - definicja

Według ustawy o transporcie drogowym komunikacja miejska to przewóz regularny wykonywany w ramach lokalnego transportu zbiorowego w granicach administracyjnych miasta lub  miast i gmin sąsiadujących, jeżeli zawarły one porozumienie lub utworzyły związek międzygminny w sprawie wspólnej realizacji komunikacji na swoim obszarze.[4]

Podstawowym zadaniem komunikacji miejskiej jest oferowanie usług przewozowych wewnątrz obszarów zurbanizowanych. Usługi te charakteryzują się określonymi cechami, których zbiór tworzy ofertę przewozową. W zakres oferty przewozowej wchodzą:

v     rodzaj oraz układ tras i linii,

v     rozkłady jazdy (kierunek jazdy, przystanki, godziny odjazdów i przyjazdów),

v     taryfa, system biletowy, dostępność biletów i przepisy porządkowe,

v     przystanki jako miejsce oczekiwania, wsiadania i wysiadania,

v     pojazdy,

v     stopień realizacji rozkładu jazdy,

v     obsługa pasażerów przez kierowców (motorniczych), konduktorów, kontrolerów
i pozostałych pracowników,

v     zakres i sposób informowania o świadczonych usługach.

Przedstawione elementy oferty przewozowej powinny stanowić określony system poddawany optymalizacji pod kątem dążenia do zaspokojenia potrzeb przewozowych na założonym poziomie.[5]

ROZDZIAŁ 3. Obowiązki przedsiębiorstwa

Najczęściej mamy do czynienia z przypadkiem, kiedy gmina lub podległa jej jednostka zleca wykonywanie usług komunikacji miejskiej na jej terenie przedsiębiorstwu, oczywiście uwzględniając przepisy ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Oprócz wymienionego aktu prawnego strony obowiązują warunki ustalone w umowie. Umowa ta zawiera przede wszystkim zestaw obowiązków zamawiającego i przewoźnika, a także system stanowienia cen.

Do obowiązków przewoźnika możemy zaliczyć:

v     wykonywanie przewozów pasażerskich na trasach i liniach według rozkładów określonych w umowie

v     zapewnienie właściwych standardów jakości usługi (należyty stan techniczny
i estetyczny pojazdów, zapewnienie odpowiednich warunków bezpieczeństwa
i higieny oraz wygody, kulturalna obsługa pasażerów)

v     właściwe zorganizowanie taboru zastępczego w przypadku awarii

v     podejmowanie działań ułatwiających korzystanie ze środków transportowych, punktów odprawy, przystanków i peronów osobom niepełnosprawnym, w tym również poruszającym się na wózkach inwalidzkich.

Oprócz tego umowa o prowadzenie usług przewozowych zawierać może także takie zapisy jak obowiązek: ujednolicenia zewnętrznego wyglądu pojazdów (aby odbiorcy usługi
z usług jakiego przewoźnika korzystają), organizacji biura obsługi klientów, utrzymywania czystości w obrębie przystanków i zatok autobusowych czy prowadzenia kontroli biletowych w autobusach.[6]

ROZDZIAŁ 4. Obowiązki gminy

Do zadań zamawiającego należą najczęściej:

v     organizowanie przetargów na świadczenie usług i zawieranie umów z przewoźnikami

v     ustalenie potrzeb przewozowych, układu tras i przebiegu linii

v     przygotowanie taryf opłat

v     programowanie rozwoju komunikacji miejskiej

v     kontrola świadczonych usług (pod względem ilości i jakości)

v     dystrybucja biletów

v     umożliwienie przewoźnikowi nieodpłatnego korzystania z przystanków

v     wypłata miesięcznego wynagrodzenia przewoźnikowi. [7]

ROZDZIAŁ 5. Charakterystyka dostawców, odbiorców, stanowienia cen

              Komunikacja miejska to tylko jedna z kilku usług komunalnych świadczonych przez gminę na rzecz mieszkańców. Jednak usługa ta jest specyficzna i w pewnym stopniu różni się od pozostałych usług komunalnych, takich jak dostarczanie energii cieplnej czy usługi wodociągowe lub kanalizacyjne. Krąg odbiorców jest tutaj dosyć zawężony, gdyż
z pewnością nie wszyscy mieszkańcy danej gminy korzystają z komunikacji miejskiej. Osobami, które z niej korzystają są najczęściej osoby młode (uczniowie i studenci), którzy nie posiadają jeszcze  swoich własnych środków transportu i zdani są w tym zakresie na władze gminne. Z usług przewozowych korzystają również osoby starsze, choć w znacznie mniejszym zakresie. Z tego kręgu wykluczyć nie można również osób już pracujących, które są w stanie zakupić sobie swój własny samochód osobowy, jednakże takie korzystają
z komunikacji miejskiej tylko w nagłych i odosobnionych przypadkach.

Użytkownicy komunikacji miejskiej powinni stosować się do przepisów porządkowych wprowadzanych przez usługodawcę. Oto najważniejsze z nich:

v     należy skasować bilet niezwłocznie i bez wezwania zaraz po wejściu do autobusu

v     podczas kontroli należy okazać bilet i (lub) dokument uprawniający do ulgowego lub bezpłatnego przejazdu

v     należy przez cały czas jazdy mieć bilet

v     należy zachowywać się tak, aby nie przeszkadzam innym

v     osobom nietrzeźwym nie wolno wsiadać do autobusu

v     nie wolno wsiadać i wysiadać po sygnale dźwiękowym, jechać na stopniach przy drzwiach, zaśmiecać autobusu, opierać się o drzwi, jeść, pić, palić papierosy

v     jeżeli przewozi się bagaż, należy uiścić opłatę z tego tytułu, za bagaż odpowiada właściciel.[8]

Dostawcy usługi zaś powinni posiadać środki finansowe wystarczające do tego, aby móc wykonywać powierzone im zadania swobodnie i samodzielnie. Środki te powinny zagwarantować powszechną dostępność świadczonej usługi, jej ciągłość, a także odpowiednią jej ilość i jakość. W praktyce oznacza to między innymi konieczność zagwarantowania odpowiednich warunków technicznych autobusów.

              Oprócz wyżej wymienionych kryteriów charakteryzujących dobrego przewoźnika należy również wymienić zasady, które wprowadza ustawa o transporcie drogowym. Ustawa ta wprowadza przepis, który nakłada na wykonawcę transportu drogowego wymóg uzyskania odpowiedniej licencji na wykonywanie tego przedsięwzięcia. Licencji udziela się na okres od 2 do 50 lat. Może ją otrzymać jedynie przedsiębiorca, który spełnia następujące warunki:

v     członkowie organu zarządzającego lub osoby zarządzające spółką nie mogą być skazane prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwa karne skarbowe, przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu, wiarygodności dokumentów, ochronie środowiska lub warunkom pracy i płacy; nie może być wydane w stosunku do nich prawomocne orzeczenie zakazujące wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego

v     przynajmniej jedna z osób zarządzających przedsiębiorstwem lub osoba zarządzająca w przedsiębiorstwie transportem drogowym musi legitymować się certyfikatem kompetencji zawodowych

v     przedsiębiorstwo musi posiadać sytuację finansową zapewniającą podjęcie
i prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego określoną dostępnymi środkami finansowymi lub majątkiem w wysokości 9000 euro na pierwszy pojazd samochodowy przeznaczony do transportu drogowego i ewentualnie 5000 euro na każdy następny pojazd samochodowy.

Ustawa wprowadza także przepis, w myśl którego wykonywanie regularnych przewozów w komunikacji miejskiej wymaga zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, na obszarze, gdzie świadczona jest usługa.[9]

Warto podkreślić, że cały sektor usług komunalnych (do którego zaliczamy usługi przewozowe w obrębie miasta) to taki sektor, w którym zamawiający usługę może dowolnie ustanawiać ceny. Popyt na te usługi jest nieelastyczny, bowiem zmiana ceny nie wywoła
u odbiorców usługi tak gwałtownej zmiany popytu na tę usługę.

ROZDZIAŁ 6. Cechy usługi

Cechy usługi komunalnej, jaką jest komunikacja miejska można podzielić według różnorakich kryteriów, wśród których wyróżniamy:

1) Kryterium dostępności, obejmujące takie cechy jak:

v     udział mieszkańców pozostających w strefie dogodnej dostępności do linii komunikacji zbiorowej,

v     powiązanie z innymi środkami transportu zbiorowego i indywidualnego,

v     ciągłość działania,

v     dyspozycyjność pojazdów,

v     kompletność i forma informacji przekazywanej pasażerom,

v     dogodność systemu taryfowego,

v     czytelność i łatwość zapamiętania układu linii i rozkładów jazdy,

v     różnorodność form oferty przewozowej,

2) Kryterium czasu podróży, obejmujące:

v     czas dojścia,

v     czas oczekiwania,

v     czas jazdy,

v     czas tracony na przesiadki,

3) Kryterium warunków podróży, obejmujące takie cechy jak:

v     warunki i uciążliwość dojścia do przystanku,

v     warunki oczekiwania na przystanku,

v     łatwość i sprawność wsiadania i wysiadania,

v     wygoda w pojeździe,

v     warunki ruchu,

v     bezpośredniość połączeń,

v     dogodność przesiadania się,

v     kultura obsługi,

4) Kryterium niezawodności, obejmujące takie cechy jak:

v     stabilność układu linii i rozkładów jazdy,

v     regularność kursowania pojazdów,

v     punktualność kursowania pojazdów,

v     pewność uzyskania miejsca w pojeździe,

v     pewność osiągnięcia celu podróży w spodziewanym czasie,

v     elastyczność funkcjonalna (np. możliwość objazdu, wyboru powiązania alternatywnego),

v     możliwość odzyskania pozostawionego bagażu,

v     instytucjonalna forma zobowiązań wobec klienta,

5) Kryterium ekologiczne, obejmujące:

v     bezpieczeństwo osobiste pasażerów,

v     zagrożenie pasażerów wypadkami drogowymi,

v     oddziaływanie hałasu,

v     oddziaływanie wibracji,

v     oddziaływanie spalin,

v     atrakcyjność i przyjazność przestrzeni ruchu.

Wśród specjalistów zajmujących się zagadnieniami organizacji usług przewozowych oraz pracowników i studentów w trzech miastach – Krakowie, Poznaniu i Gdyni przeprowadzono badania ankietowe. Wyniki tych badań wykazały, że największą wagę badana grupa przywiązuje do niezawodności (24,5%), dostępności (24,2%) oraz warunków podróży (21,2%). Dla ankietowani największe znaczenie ma regularność i punktualność kursowania pojazdów, pewność osiągnięcia celu podróży w spodziewanym czasie oraz pewność uzyskania miejsca w pojeździe.[10]...