TRUSKAWKI
Truskawki są niskimi bylinami zielnymi, nadającymi się do uprawy w większości ogrodów, zarówno w gruncie jak i w pojemnikach. Owoce nadają się do spożycia na surowo, a także są doskonałe na mrożonki, dżemy i konfitury. Zawierają dużo witamin i minerałów a także pektynę, rozpuszczalny w wodzie błonnik, obniżający poziom cholesterolu i neutralizujący substancje toksyczne. Zawarte w nich fitocyny, posiadają bakteriobójcze działanie. Posiadają także właściwości zasadotwórcze i moczopędne. Liczne zalety truskawek powodują, iż warto spróbować ich uprawy na działce.
Posadzenie kilku odmian truskawek jest najprostszym sposobem na owoce przez cały rok. Truskawki można podzielić na trzy grupy odmian:
* jednokrotnie owocujące
* powtarzające owocowanie
* poziomki
Odmiany jednokrotnie owocujące zakwitają wczesną wiosną i owocują na przełomie wiosny i lata. W rejonach o łagodnym klimacie mogą owocować powtórnie wczesną jesienią, dając niewielki zbiór owoców. Odmiany powtarzające owocowanie kwitną i owocują od wiosny do jesieni, ale nigdy nie dają obfitego zbioru w jednym czasie, choć łączny plon z całego sezonu jest duży. Nie przerywają kwitnienia i owocowania także po pierwszych jesiennych przymrozkach, co sprawia że nadają się do uprawy w rejonach o chłodniejszym klimacie.
Poziomki wydają od wiosny do jesieni małe, ale bardzo aromatyczne owoce. Udają się na stanowiskach w półcieniu mogą być uprawiane w doniczkach.
Dostępne w handlu sadzonki truskawek, można także podzielić na zielone (świeże), doniczkowane, oraz frigo. Sadzonki zielone, to takie, które zaraz po pobraniu z matecznika są sadzone na miejsce stałe. Najlepszym terminem sadzenia takich sadzonek jest jesień (zbyt późno posadzone mogą przemarzać).
Sadzonki doniczkowane (czyli ukorzeniane w doniczkach) łatwiej się przyjmują, szybciej rosną i obficiej owocują. Niestety są również droższe niż zielone.
Sadzonki frigo są pobierane są z matecznika w okresie spoczynku zimowego, sortowane i przechowywane w chłodni. Są one wykorzystywane do uprawy sterowanej przez zawodowców, ale coraz popularniejsze stają się też w uprawach amatorskich. Ich zaleta to możliwość zbioru owoców w ciągu całego sezonu wegetacyjnego (owocują po 8 tygodniach od terminu sadzenia), a także oszczędność czasu, gdyż zbiory mamy już w pierwszym roku uprawy. Sadzonki frigo wymagają jednak dokładniejszej pielęgnacji po posadzeniu (zwłaszcza podlewania), a także, podobnie jak sadzonki doniczkowane, są droższe od sadzonek zielonych.
Przygotowanie gleby
Najlepszy wzrost i owocowanie truskawek uzyskuje się na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę, dostatecznie przewiewnych, o uregulowanych stosunkach wodnych. Należy unikac gleb ciężkich, zlewnych, podmokłych. Optymalne pH dla truskawki wynosi 5,5-6,5, na glebach bardziej kwaśnych i zasadowych truskawki gorzej rosną i owocują.
Dobrym przedplonem pod truskawki są rośliny zbożowe, rzepak, gorczyca. Po grochu, fasoli, kapuście, kalafiorze, nie powinno się sadzić odmian wrażliwych na
wertycyliozę korzeni, takich jak Honeoy, Elsanta czy Camarosa. Doskonałym przedplonem - coraz częściej stosowanym jest aksamitka ozdobna (Tagetes patula nana). Już po 4-ro miesięcznej uprawie potrafi ona ograniczyć występowanie populacji nicieni o 90%.
Szczególną uwagę przed posadzeniem truskawek powiniśmy zwrócić na oczyszczenie stanowiska z chwastów wieloletnich (perz, rdest ziemnowodny), gdyż później będzie bardzo trudno usunąć je z kwitnącej i owocującej plantacji. Najskuteczniej niszczy się je przed założeniem plantacji - po podorywce czekamy 4-6 tygodni i opryskujemy herbicydami zawierającymi glifosat + (jeżeli występują też chwasty dwuliścienne) Chwastox lub Aminopielik.
Truskawka bardzo dobrze wykorzystuje składniki pokarmowe, dlatego ma stosunkowo małe wymagania nawozowe. Przed założeniem plantacji nawozimy pole obornikiem w dawce 300 - 500 kg/ar, lub stosujemy nawozy zielone. Najpopularniejsze to łubin, gorczyca lub mieszcznki bobowatych z żytem lub rzepakiem do przyorania wiosną. Z nawozów mineralnych stosujemy nawozy fosforowe (ok. 2 kg superfosfatu potrójnego/ar) i potasowe (ok. 2,5 kg soli potasowej lub siarczanu potasu/ar). Nawozy azotowe - ponieważ bardzo łatwo są wypłukiwane z gleby - stosujemy dopiero po posadzeniu sadzonek w dawce 0,4 - 0,6 kg/ar, podzielonej na 2-3 dawek. Ostatnia dawka powinna być stosowana najpóźniej w sierpniu, aby rośliny mogły przygotować się do zimy.
Więcej o ustalaniu właściwości gleby
Przed założeniem plantacji wczesną wiosną, powinniśmy przygotować glebę już jesienią, poprzez przekopanie jej wraz z obornikiem. Przed posadzeniem truskawek glebę należy również oczyścić z chwastów.
Do sadzenia wybieramy sadzonki o silnym systemie korzeniowym, (bez zielonej pleśni lub czarnych plam na korzeniach) na stanowisko słoneczne. Sadzonki truskawek należy sadzić tak, aby nie zasypywać nasady liści z nowymi pąkami, w rozstawie pomiędzy sadzonkami 40-50 cm i między rzędami 70 cm. Ziemię wokół sadzonek należy uklepać i podlać, a także wyściółkować) słomą lub folią.
Późną wiosną dojrzałe owoce truskawek należy zbierać codziennie, gdyż te, które przejrzeją mają tendencje do gnicia. Latem, gdy z roślin macierzystych wyrosną rozłogi należy je usunąć tuż przy nasadzie liści. Późną jesienią zabezpieczamy rośliny przed mrozem ściółkując je słomą bez chwastów. Wiosną następnego roku powinniśmy nawozić truskawki pełnoskładnikowym nawozem, najlepiej płynnym.
Osoby dysponujące niewielką powierzchnią działki lub np. balkonem czy tarasem, mogą uprawiać truskawkę w pojemnikach. Do takiej uprawy najlepsze są odmiany powtarzające owocowanie, a także wytwarzające dużo rozłogów - nadające się do prowadzenia przy podporach. Doskonała będzie też typowo ozdobna odmiana Pink Panda, kwitnąca na różowo od maja do późnej jesieni.
Wymagania uprawowe co do nasłonecznienia stanowiska i pH gleby są podobne jak w przypadku uprawy w gruncie. Podłożem dobrym do uprawy w pojemnikach jest substrat torfowy, do którego na początku sezonu dodaje się nawóz wieloskladnikowy o spowolnionym działaniu (lub przez cały sezon podlewa się nawozem płynnym).
Pielęgnacja
Plantacja truskawek powinna byc pielęgnowana od momentu posadzenia aż do zakończenia zbiorów w ostatnim roku jej użytkowania. Najczęściej największe problemy sprawiają nam rosnące chwasty, które zagłuszają truskawki znacznie obniżając ich plony. Na mniejszych plantacjach musimy walczyć z nimi ręcznie, na większych możemy stosować herbicydy. Często stosuje się również ściółkowanie plantacji włókniną lub czarną folią w rzędach i zwalczanie chwastów tylko w międzyrządziach.
Zabiegiem bardzo polecanym jest ściółkowanie truskawek pociętą słomą. Umożliwia ono uzyskanie czystych i zdrowych owoców. Jest to szczególnie korzystne w okresie deszczowej pogody. Ściółka działa również korzystnie na glebę. Zapobiega jej przesuszaniu i przegrzewaniu. Rozkładamy ją pod koniec kwitnienia truskawek, po zbiorach nie usuwamy, lecz staramy się wymieszać z glebą. Dokarmiamy w ten sposób nawozami organicznymi, przyczeniając się do wzrostu ilości próchnicy.
Często stosowany zabiegiem jest koszenie liści. Jest to korzystne ze względów fitosanitarnych, przyczynia się też do zwiększenia plonów w roku następnym. Jeżeli plantacja jest niezachwaszczona, możemy liści nie usuwać.
Innym zabiegiem, który powinien być wykonywany jest niszczenie rozłogów. Rozrastające się młode rośliny konkurują z roślinami macierzystymi o wodę i składniki mineralne, przyczyniając się do znacznego obniżenia plonu.
Przyśpiesznie owocowania
Folia perforowana i włóknina zastosowane "na płask" przyśpieszają, w porównaniu z plantacją nieokrywaną, dojrzewanie truskawek o 3-8 dni. Przy zastosowaniu niskich tuneli foliowych możemy przyśpieszyć owocowanie o 7 - 14 dni, jest to jednak sposób bardziej kosztowny.
Opóźnianie owocowania
Sadzenie odmian bardzo późnych - jest to najprostszy sposób uzyskania truskawek w okresie letnim bez żadnych dodatkowych zabiegów. Odmnianami bardzo późnymi są Vicoda, Vima Tarda, Vikat, Pandora. Uprawa odmian powtarzających - odznaczają się one zdolnością do powtórnego zakwitania i owocowania w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego. Powtórne owocowanie rozpoczyna się najczęściej w lipcu i trwa do pierwszych przymrozków, które niszczą kwiaty i owoce. Późniejsze sadzenie sadzonek frigo - przy tym sposobie uprawy najpierw planujemy termin uzyskania owoców o później dopiero później wyznacza termin zadzenia roślin. Dzięki temu pierwsze owoce możemy uzyskać pod koniec czerwca - gdy kończy się zbiór truskawki tradycyjnej, następne systematycznie aż do mrozów - w zależności od terminu sadzenia sadzonek.
Rozmnażanie
Rośliny macierzyste wszystkich odmian truskawek i poziomek tworzą rozłogi długości 30 do 60 cm, na których powstają okazy potomne. Gdy długość rozłogów osiągnie 40 cm można wybrać najsilniejsze rośliny potomne i przymocować je do ziemi klamerkami z drutu, w odległości około 15-20 cm od rośliny macierzystej, a następnie obsypać ziemią na wysokość 1 cm. Po ukorzenieniu (po 4-6 tygodniach) można je odłączyć od rośliny - matki.
Odmiany polecane do uprawy amatorskiej
Jednokrotnie owocujące
Bogota - dojrzewa późno; owoce duże, słodko-kwaskowate, jędrne, o mocnej skórce, nie wymagająca w uprawie,
Elvira - dojrzewa wcześnie, owoce duże, intensywnie czerwone, aromatyczne, nie wymagająca w uprawie,
Sanga Sengana - dojrzewa średnio późno, owoce średnie, ciemnoczerwone, aromatyczne, łatwa i niezawodna w uprawie,
Powtarzające owocowanie
Kent - wczesny początek owocowania, owoce duże, błyszczące, jasnoczerwone, bardzo smaczne,
Ostara - owoce duże, bardzo aromatyczne, odporna na choroby, odpowiednia na mrożonki,
Rapella - owoce duże, dobrze znoszące transport, tworzy nieliczne, rozłogi, odporna na choroby,
Poziomki
Alexandria - owoce ciemnoczerwone, aromatyczne, odpowiednia, także do uprawy w doniczkach,
Baron Solelacher - owoce małe, żółte lub czerwone, smak przeciętny, odmiana o silnym wzroście,
Rugia - owoce małe, bardzo aromatyczne, plenna, łatwa w uprawie,
Sweethart - owoce średniej wielkości, słodkie aromatyczne, zbiory aż do pierwszych przymrozków,
Przy wyborze odmiany do uprawy na działce warto zwrócić uwagę na wrażliwość danej odmiany na choroby. Wybór odmian mało wrażliwych na choroby pozwala ograniczyć konieczność stosowania ewentualnych chemicznych zabiegów ochrony.
Choroby i szkodniki
Choroby truskawek: Szkodniki truskawek:
» szara pleśń » roztocz truskawkowy
» mączniak prawdziwy truskawki » korzeniak szkodliwy
» wertycylioza » węgorki
» czerwona zgnilizna korzeni » opuchlaki
» choroby wirusowe
PORZECZKA
Krzewy porzeczek mają małe wymagania zarówno glebowe, jak i klimatyczne. Doskonale będą czuły się na terenie całej Polski. Wybierając dla nich stanowisko pamiętajmy o pH gleby. Porzeczka najlepiej owocuje na glebie lekko kwaśniej o odczynie 6,2-6,7, wilgotnej, próchnicznej. Czarna porzeczka potrzebuje jednak gleby lepiej nawiezionej nawozami organicznymi. Porzeczka czerwona i biała może być uprawiana na glebach lżejszych. Najlepsze, w przypadku porzeczki czarnej będą gleby gliniaste lub piaszczysto – gliniaste. Pamiętajmy, decydując się na czarną odmianę, o jej większych wymaganiach glebowych. Pomimo, iż bardziej wymagające, porzeczki czarne, stanowiąc doskonałe źródło witaminy C, potasu, fosforu, wapnia, magnezu i jodu, staną się doskonałą propozycją ogrodniczą. Dodatkową zachętą niech będzie wysoka zawartość wyższych kwasów tłuszczowych w jej nasionach i ich zbawienne działanie na nasz organizm.
Sadzenie i nawożenie porzeczki czerwonej i porzeczki czarnej są bardzo do siebie zbliżone. Sadzonki krzewów posadźmy nieco głębiej, niż rosły w szkółce, zachowując rozstawę 1-1,5 metra. Tylko taka szerokość pozwoli rozłożystym krzewom na swobodny wzrost. Porzeczki czarne sadźmy wiosną lub jesienią, zachowując podobną głębokość jak w przypadku innych odmian.
Po posadzeniu przytnijmy sadzonkę porzeczki czerwonej lub białej na 2-3 oczka. Porzeczkę czarną przytnijmy w pierwszym roku na trzy, cztery oczka. Takie cięcie pozwoli na to, by jesienią, pierwszego roku po posadzeniu krzew miał 6-9 młodych pędów. W kolejnych latach po posadzeniu prześwietlajmy krzewy, niedopuszczając do nadmiernego zagęszczenia.
Porzeczki dojrzewają od czerwca do połowy sierpnia, dając w tym okresie nawet do 10 kilogramów owoców.
Porzeczka czarna owocuje najmocniej na pędach jednorocznych, dwuletnich. Wykonując cięcie pamiętajmy, iż jest to głównie cięcie odmładzające, mające na celu zwiększenie ilości pędów owoconośnych. Dlatego też w drugim roku, na wiosnę, usuńmy wszystkie pędy słabe, krzyżujące się i położone zbyt blisko ziemi. W trzecim, czwartym roku jesienią lub w piątym roku wiosną wytnijmy wszystkie starsze pędy. Usuńmy również pędy słabe, uszkodzone, pokładające się na ziemi. W piątym roku usuńmy wszystkie pędy czteroletnie, inne uszkodzone oraz słabe. Zostawmy 4-5 mocnych pędów jednorocznych i podobną ilość pędów dwuletnich i trzyletnich. Na krzewie porzeczki czarnej powinniśmy mieć około 10-12 pędów szkieletowych, z których, te najstarsze, powinny mieć nie więcej niż cztery lata.
Porzeczki czerwone i białe owocują głównie na krótkopędach, postarajmy się, więc rozkrzewić nasze pędy. Właśnie na rozgałęzieniach szkieletowych pędów dwu, trzy i czteroletnich pojawią się najpiękniejsze owoce. W przypadku tych odmian nie ścinamy nieowocujących pierwszorocznych pędów, tylko starsze, pięcioletnie, sześcioletnie. Przez pięć lat od momentu posadzenia skracajmy pędy jednoroczne o połowę. Słabe, krzyżujące się i nadmiernie zagęszczające krzew wycinajmy. Usuńmy również pędy pokładające się na ziemi. W szóstym roku zetnijmy najstarsze, słabo już owocujące pięcioletnie pędy, a na ich miejscu pozostawmy taką samą ilość młodych pędów jednorocznych, skracając je w celu lepszego rozkrzewienia. Wybierzmy dwa-trzy pędy stare, a na ich miejsce pozostawmy nowe, wybijające się z szyjki korzeniowej lun nasady krzewu. Krzew w tym okresie powinien mieć po 3-4 pędy jednoroczne, dwu, trzy i czteroletnie. Zachowanie równowagi pomiędzy młodymi, najlepiej owocującymi, dwu-czteroletnimi pędami a pędami starszymi, ponad pięcioletnimi oraz nowymi, pozostawionymi w miejsce ściętych jest podstawą obfitego plonu naszej plantacji. Pamiętajmy, iż w odróżnieniu od porzeczki czerwonej i białej, porzeczce czarnej nie skracamy pędów.
Specyfika owocowania porzeczki czerwonej pozwala na jej szpalerową, bądź nawet pienną uprawę. O ile, bowiem porzeczka czarna owocuje głównie na przyrostach jednorocznych, porzeczka czerwona i biała daje owoce głównie na krótko-pędach zlokalizowanych na pędach starszych. Dzięki temu nawet cztero i pięcioletnie pędy mogą obficie plonować.
Wypróbujmy, więc odporną na mróz i choroby, niezwykle smaczną, słowacką, białą odmianę „Blanka”. Jej długie grona, o żółtobiałych, dużych jagodach dojrzewają zwykle w trzeciej dekadzie lipca. Grona złożone są średnio z 25-40 jagód. Ta późna odmiana nadaje się zarówno na przetwory jak również do bezpośredniego spożycia. „Blanka” doskonale rozwinie się zarówno w formie piennej jak i krzaczastej. Jej pędy są sztywne, ale wyginają się pod ciężarem owoców, dobrze, więc sprawdzi się poprowadzona na drucie.
Spróbujmy uprawy bardzo obficie i regularnie plonującej, czarnej porzeczki „Ben Alder”. Jej wysokiej wartości przetwórczej owoce, szczególnie nadają się do produkcji soków i koncentratów. Ważną cechą tej nowej, szkockiej odmiany jest jej wysoka polowa odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu, dość silnie jest jednak porażana przez białą plamistość, opadzinę liści i rdzę wejmutkowo-porzeczkową. Z uwagi na późne kwitnienie, niezwykle małe jest ryzyko uszkodzenia kwiatów przez przymrozki wiosenne. Krzew rośnie średnio silnie tworząc zwarty pokrój. „Ben Alder” jest odmianą późną, dojrzewającą pod koniec lipca. Grona osadzone pojedynczo lub po kilka są średniej długości. Owoce małe i średniej wielkości, dojrzewające równomiernie w gronach, mogące wisieć przez kilka dni po osiągnięciu dojrzałości zbiorczej. Doskonała do maszynowego zbioru owoców.
Czerwoną porzeczka dostępną w naszym sklepie jest polecana do uprawy amatorskiej, bardzo plenna, holenderska odmiana "Rosetta". Jej bardzo duże owoce dojrzewają w połowie lipca, w długich gronach łatwych do zbioru ręcznego. Jej mało sztywne pędy bardzo często pod ciężarem owoców mocno rozchylają się na boki. Porzeczkę tej odmiany warto uprawiać przy drutach, doskonale sprawdzi się zarówno jako odmiana pienna jak i krzaczasta. "Rosetta" nie jest polecana do przetwórstwa z uwagi na jasne zabarwienie soku. Odmiana wrażliwa na wielkopąkowca, opadzinę liści, wytrzymała jednak na mróz i wiosenne przymrozki.
Najlepszym terminem sadzenia porzeczek to późna jesień. Krzewy te najlepiej rosną na próchnicznej, średnio ciężkiej, piaszczystej i gliniastej glebie o wystarczającej wilgotności.
Porzeczki nie są zbyt wymagające, jednak warto wcześniej zasilić glebę dużą ilością kompostu. Choć krzewy mają płytki system korzeniowy, to przed ich sadzeniem należy glebę przekopać na dość dużą głębokość, aby stworzyć korzeniom korzystne warunki rozwoju.
Rośliny sadzi się ok. 10 cm głębiej, niż rosły w szkółce. Po posadzeniu należy wycinać pędy i rozgałęzienia cienkie, natomiast silne, niezbędne do utrzymania całej rośliny, skrócić do 30 - 40 cm. Zaleca się przykrywanie gleby pod krzewami ściółką z rozłożonego obornika, świeżego kompostu lub liści.
Dobrze pielęgnowane porzeczki moga osiągnąć wiek 30 lat i więcej. Poza tym owoce porzeczek mają bardzo duże walory zdrowotne. Uważa się, że zawarty w nich kwas dezynfekuje jamę ustną, wzmacnia dziąsła, łagodzi podrażnienie żołądka i polepsza czynność jelit.
AGREST
Agrest (Grossularia), rodzaj z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae), niekiedy zaliczany do rodzaju porzeczka (Ribes) i rodziny skalnicowatych, obejmujący około 50 gatunków krzewów owocowych. W Europie zaczął być uprawiany na szerszą skalę dopiero w XIX wieku. Uprawia się głównie liczne odmiany agrestu pospolitego (Grossularia reclinata, G. uva-crispa, Ribes uva-crispa), który rośnie dziko w południowej i środkowej Europie, w północnej Afryce oraz na Kaukazie. W Bieszczadach do dzisiaj można spotkać dzikie krzaki agrestu o drobniutkich owocach.
Przed kilkudziesięciu laty uprawy europejskiego agrestu zostały z niszczone przez pochodzący z Ameryki Północnej grzybek - Sphaerotheca mors -uvae. Również z Ameryki Północnej sprowadzono amerykański agrest bezkolcowy (Grossularia histella Uch.) odporny na pasożyta. Po skrzyżowaniu z europejskimi odmianami uzyskano agresty o wartościowych owocach, odporne na choroby.
Agrest jest kolczastym krzewem, wysokości do 2 m, posiada liście trój lub pięcioklapowe, drobne kwiaty, owocem są jagody barwy żółtej, zielonej lub czerwonawej, czasem pokryte włoskami. Owoce w stanie nie w pełni dojrzałym doskonale nadają się do wyrobu dżemów, galaretek, konfitur, kompotów oraz dzięki dużej zawartości pektyn - wina. W stanie surowym nie jest zbyt smaczny i ma niewielu amatorów.
Agrest dzięki dużej zawartości magnezu i wapnia, pozytywnie wpływa na wzrost kości i zębów, a dzięki twardej skórce i licznym pestkom, wpływa pozytywnie na procesy trawienia.
Należy pamiętać aby nie spożywać na surowo niedojrzałego agrestu - jest bowiem wielce prawdopodobne, że może on spowodować poważne zatrucie!
...
ellea2