klimat i bioklimat polski błażejczyk.pdf
(
3393 KB
)
Pobierz
732721345 UNPDF
26
Polska. Jej zasoby i Środowisko
KLIMAT
I BIOKLIMAT POLSKI
Krzysztof Błażejczyk
i bioklimat Polski jest jej położenie geograficzne.
Rozciągłość południkowa (649 km) decyduje o kącie
padania promieni słonecznych oraz o czasie trwania naj-
krótszego i najdłuższego dnia w roku na północnych i po-
łudniowych krańcach Polski. 21 VI na północy kraju dzień
jest o około godzinę dłuższy, a 23 XII o godzinę krótszy
niż na południu.
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanie ciepłego
przejściowego. Oznacza to, że nad jej obszarem ścierają
się wpływy mas powietrza znad Oceanu Atlantyckiego
z wpływami kontynentalnych mas powietrza znad wnę-
trza kontynentu Eurazji. Kontynentalizm klimatu zwięk-
sza się stopniowo z zachodu na wschód.
Warunki klimatyczne zależne są także od lokalnych
czynników geograficznych, takich jak: rzeźba terenu, ro-
dzaj podłoża, szata roślinna, stosunki wodne i użytkowa-
nie terenu. Wyraźnie zaznacza się wpływ rzeźby terenu
na klimat Polski; ujawnia się głównie w różnicach termicz-
nych, solarnych i opadowych pomiędzy południową (gór-
ską) a środkową i północną (nizinną) częścią Polski.
niżona na skutek dużego zasłonięcia horyzontu. Mniejsze
usłonecznienie notuje się także w dużych aglomeracjach,
co jest efektem zwiększonego zanieczyszczenia powietrza
i zachmurzenia nad tymi obszarami (tab. 1).
W przebiegu rocznym usłonecznienie zmienia się od
25–50 godz. miesięcznie w grudniu do 180–250 godz.
w okresie od maja do lipca. Jest także wyraźne zróż-
nicowane regionalne. W Polsce północnej i północno-
wschodniej najmniejsze sumy usłonecznienia notuje się
w miesiącach zimowych, a największe w maju i czerwcu.
W obszarach górskich w miesiącach zimowych usło-
necznienie jest nieco większe, natomiast latem znacznie
mniejsze niż w pozostałej części Polski (tab. 1).
W rozkładzie przestrzennym wyróżnia się Polska pół-
nocna i wschodnia, gdzie usłonecznienie zarówno rze-
czywiste, jak i względne mają największe wartości roczne.
Wyraźnie zmniejszony dopływ promieni słonecznych ob-
Czynniki radiacyjne
klimatu Polski
Całkowite promieniowanie słoneczne (Kglob) najwyż-
sze sumy roczne (>3800 MJ m-2) osiąga w centrum oraz
na północnych i południowo-wschodnich krańcach Polski.
Najmniej energii słonecznej (<3600 MJ m-2) dopływa do
zachodnich i północno-wschodnich obszarów kraju (Atlas
klimatu Polski 2005). Zmniejszone sumy roczne Kglob
obserwuje się także w obrębie aglomeracji warszawskiej,
zwiększone zaś – na najwyższych szczytach górskich
(Podogrocki, Bogdanowicz 2000); (ryc. 1).
W przebiegu rocznym największe sumy miesięczne
Kglob występują w okresie od maja do lipca, a najmniej-
sze w grudniu. Obserwuje się także wyraźne zróżnicowa-
nie regionalne. Latem uprzywilejowane pod względem
radiacyjnym są obszary nadmorskie, natomiast w Polsce
południowej sumy miesięczne są wyraźnie obniżone. Od-
wrotna sytuacja występuje od października do marca, gdy
sumy miesięczne Kglob na południu kraju są zdecydowa-
nie wyższe niż w Polsce środkowej i północnej (ryc. 2).
Zróżnicowanie warunków radiacyjnych ilustrują także
sumy usłonecznienia rzeczywistego. Największe sumy
usłonecznienia występują w Polsce północnej i centralnej
(ponad 1600 godzin rocznie) oraz północno-wschodniej
i południowo-wschodniej (1560–1580 godz.). W dnach
dolin górskich suma godzin ze słońcem jest znacznie ob-
Ryc. 1. Sumy roczne całkowitego promieniowania słonecznego
(Kglob) w różnych miejscowościach w Polsce (wg: Bogdańska,
Podogrocki 2000)
Ryc. 2. Sumy miesięczne całkowitego promieniowania słonecznego
(Kglob) w różnych miejscowościach w Polsce (wg: Bogdańska,
Podogrocki 2000)
Polska. Jej zasoby i Środowisko
27
J
ednym z głównych czynników kształtujących klimat
Tabela 1. Średnie miesięczne i roczne sumy usłonecznienie (godz.), 1971−1990
Miejscowość
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Rok
Ustka
35,8
63,5
110,3
171,9 249,7
227,2
233,7
235,0 137,9 101,6 43,1
32,2
1 641,7
Hel
34,0
55,4
106,4
168,9 254,5
236,0
242,1
228,5 139,7 96,3
40,9
24,6
1 627,3
Resko
36,0
54,0
115,0
148,0 205,0
230,0
215,0
200,0 155,0 91,0
35,0
24,0
1 508,0
Suwałki
36,6
66,5
113,8
157,8 240,0
230,3
228,3
222,0 134,8 91,8
34,0
25,4
1 581,2
Białystok
39,3
57,9
113,1
156,6 237,2
219,5
231,0
228,8 139,2 97,5
38,8
26,0
1 584,7
Inowrocław
38,0
56,0
124,0
155,0 213,0
233,0
229,0
217,0 171,0 96,0
39,0
38,0
1 599,0
Zamość
50,4
70,6
107,8
148,6 213,9
193,1
224,7
210,8 135,8 120,1 53,3
34,1
1 563,2
Kraków
40,7
61,2
91,9
128,1 187,5
184,3
203,2
190,8 116,9 102,4 49,7
34,1
1 390,8
Jelenia Góra
61,4
81,7
109,8
135,2 186,7
161,0
182,7
185,9 125,1 125,0 63,2
47,5
1 465,2
Kłodzko
53,7
72,4
109,6
149,3 203,8
191,5
210,1
206,8 130,1 118,4 57,3
44,4
1 547,4
Krynica Zdrój
56,0
68,0
109,0
140,0 161,0
169,0
188,0
189,0 152,0 118,0 56,0
38,0
1 444,0
Iwonicz Zdrój
36,6
58,4
100,6
116,7 166,1
153,5
170,0
174,6 112,9 98,3
41,9
25,3
1 254,9
Lesko
65,1
80,6
117,6
129,2 185,5
176,2
197,5
199,2 133,4 118,4 69,0
52,7
1 524,6
Źródło: Kozłowska-Szczęsna i inni 2002.
serwuje się także na rozległym obszarze Górnego Śląska
(ryc. 3).
Cyrkulacja
atmosferyczna
2). Jeśli chodzi o pole ciśnienia nad Polską, to obserwuje
się względną równowagę układów wysokiego i niskiego ci-
śnienia, przy niewielkiej przewadze ośrodków antycyklo-
nalnych. Ponad 28% sytuacji barycznych nie da się jedno-
znacznie zaklasyfikować.
Nad obszar Polski napływają różne masy powietrza
formowane w kilku ośrodkach działalności atmosferycz-
nej. Są to: niż islandzki, wyż azorski, niż wschodnioazja-
tycki i niż południowoazjatycki.
Masy
powietrza
Najczęściej, bo aż przez ponad 60% dni w roku, nad ob-
szarem Polski zalegają masy powietrza polarmo-morskiego
(PPm). Drugie pod względem częstości (16–20%) są masy
powietrza arktycznego (PA). Powietrze polarno-kontynental-
ne występuje przez 9–13%, a powietrze zwrotnikowe przez
1–4% dni w roku.
Obserwuje się znaczne zróżnicowanie regionalne czasu za-
legania mas powietrza. Podczas gdy częstość masy PPm nad
zachodnią Polską (Legnica) przekracza 70%, to na wschod-
nich (Zamość) i północno-wschodnich (Suwałki) krańcach
powietrze polarno-morskie jest notowane tylko przez 63–64%
dni. Podobne różnice, ale o odmiennym gradiencie geogra-
W Polsce dominuje cyrkulacja południowo- i północno-
zachodnia. Adwekcja powietrza z tych sektorów powodu-
je w zimie duże zachmurzenie, opady, mgły i ocieplenie,
a w lecie ochłodzenie z opadami. Najrzadziej nad Polskę
docierają masy powietrza ze wschodu. Istnieje przy tym
duże zróżnicowanie sezonowe: od kwietnia do sierpnia
najczęstsze są adwekcje z północy i północnego wschodu,
jesienią przeważają masy powietrza docierające z połu-
dniowego i północnego wschodu, natomiast zimą i wcze-
sną wiosną – ze wschodu i południowego wschodu (tab.
Ryc. 3. Średnie dobowe usłonecznienie w roku (godz., A ) i średnie roczne
wartości usłonecznienia względnego (%, B), 1961–1990
28
Polska. Jej zasoby i Środowisko
Klimat i Bioklimat Polski
Tabela 2. Częstość (%) głównych kierunków napływu powietrza oraz układów
barycznych
nad Polską, 1951−2000 (na podstawie klasyikacji Lityńskiego)
Okres
Kierunek adwekcji
Układ baryczny
N
NE
E
SE
S
SW
W
NW
0
C
A
0
Styczeń
12,6
8,2
9,0
11,1
13,6
12,5
10,9
13,1
8,9
34,8
37,9
27,3
Luty
11,2
9,3
12,6
15,0
11,1
8,8
10,4
12,9
8,7
35,3
37,7
27,0
Marzec
8,9
5,8
11,6
15,9
9,2
12,8
10,8
14,8
10,2
32,5
42,3
25,1
Kwiecień
11,4
14,5
10,6
10,9
12,2
11,0
8,6
10,7
10,0
33,1
39,6
27,3
Maj
11,6
14,6
11,4
10,5
10,7
12,3
8,1
10,3
10,6
32,1
38,9
29,0
Czerwiec
14,4
15,4
8,7
6,3
8,4
12,2
11,2
12,8
10,6
32,2
40,1
27,8
Lipiec
15,7
14,3
8,3
4,6
8,4
12,5
11,3
14,2
10,7
28,3
44,0
27,6
Sierpień
13,0
12,8
9,7
7,8
10,2
12,2
11,7
10,5
12,0
27,8
42,7
29,5
Wrzesień
11,4
9,9
7,9
9,7
12,7
15,8
9,2
13,9
9,7
32,0
33,9
34,1
Październik
12,7
7,3
7,8
9,9
12,6
14,2
11,7
14,7
9,0
31,3
44,8
23,8
Listopad
11,6
6,1
7,4
13,5
15,1
14,8
10,7
13,9
6,8
34,0
37,8
28,2
Grudzień
11,4
5,5
6,8
8,8
11,9
15,9
12,3
14,9
12,5
34,3
35,2
30,5
Rok
12,2
10,3
9,3
10,3
11,3
12,9
10,6
13,1
10,0
32,3
39,6
28,1
0 – nieokreślony kierunek adwekcji i układ baryczny; C – układ cyklonalny; A – układ antycyklonalny.
ficznym, występuje w przypadku masy PPk. Także częstość
innych mas różnicuje się regionalnie. Powietrze arktyczne
wyraźnie częściej występuje w północnej niż w południowej
części Polski, a powietrze zwrotnikowe najczęściej kształtuje
pogodę w Polsce południowo-wschodniej (tab. 3).
Tabela 3. Częstość (%) mas powietrza w różnych
miejscowościach Polski 1976−1995
Masa
powietrza
Koszalin
Suwałki
Toruń
Legnica
Zamość
Arktyczne
18,8
20,3
18,0
16,1
16,7
Ciśnienie
atmosferyczne
Polarno
-morskie
68,4
62,7
66,7
70,4
64,0
Polarno
-kontynentalne
9,7
13,4
10,9
9,4
13,9
W przebiegu rocznym średnie miesięczne wartości ci-
śnienia atmosferycznego są bardzo wyrównane. W cen-
tralnej Polsce (na poziomie stacji) zmieniają się w zakre-
sie od 1001 hPa w kwietniu do 1005 hPa w październiku.
Niemniej zakres zmienności ciśnienia jest znaczny. Jego
najwyższa, zanotowana w okresie 1965–2000 wartość
średnia dobowa wyniosła w Warszawie 1034,7 hPa (3
stycznia 1993), a najniższa – 960,8 hPa (3 grudnia 1976).
Największy zakres wahań ciśnienia występuje od listopada
do marca, a najmniejszy – w okresie letnim (ryc. 4).
Ważną charakterystyką ciśnienia atmosferycznego są jego
zmiany międzydobowe. Zmiany ciśnienia przekraczające
8 hPa są wyraźnie odczuwane przez człowieka, wpływając
na pogorszenie samopoczucia. Najczęściej duże zmiany
ciśnienia atmosferycznego występują w północnej i północ-
no-wschodniej części Polski (Ustka i Toruń – średnio 80 dni
w roku, a prawie 12 dni w grudniu, Suwałki − około 73 dni
rocznie). W centralnej części Polski (Warszawa) oraz na Nizi-
nie Śląskiej duże wahania ciśnienia atmosferycznego obejmu-
ją około 66 dni w roku. Wyraźnie mniej takich dni występuje
w Sudetach, na Wyżynie Lubelskiej oraz na przedpolu Kar-
pat (około 55 dni w roku). W Polsce Południowej (Zakopane)
duże międzydobowe zmiany ciśnienia obejmują niespełna
10% dni w roku, przy czym latem sytuacje takie są tam spo-
radyczne (tab. 4).
Zwrotnikowe
1,4
2,2
2,1
2,4
3,6
Nieokreślone
1,7
1,4
2,3
1,7
1,8
Źródło: Więcław 2004.
Stosunki
wietrzne
Polska znajduje się w strefie przeważających wiatrów
zachodnich. Latem dominują wiatry zachodnie i pół-
nocno-zachodnie, natomiast w zimie znaczny jest udział
wiatrów południowo-zachodnich, a także wschodnich.
Największe prędkości wiatru są rejestrowane na wybrzeżu
oraz w szczytowych partiach gór (ryc. 5).
W przebiegu rocznym największe prędkości wiatru są
obserwowane na przełomie zimy i wiosny oraz późną je-
sienią. Szczególnie narażone na silne wiatry są obszary
odsłonięte w pasie nadmorskim i w pobliżu dużych jezior
(np. jeziora mazurskie) oraz wyższe partie gór. Najmniej-
sze prędkości wiatru występują w dolinach i kotlinach
podgórskich i górskich oraz w niektórych odcinkach dolin
rzecznych. Tam też notuje się najwięcej przypadków cisz
atmosferycznych (ryc. 5).
Polska. Jej zasoby i Środowisko
29
Stosunki
termiczne
no-wschodniej (23°C) i wschodniej (22°C). Świadczy to wy-
raźnym wzroście kontynentalizmu klimatu przy przemiesz-
czaniu się z zachodu na wschód Polski (ryc. 6).
Tereny o najwyższych wartościach temperatury powietrza
mają także najwięcej dni gorących (powyżej 40 w roku). Dni
gorące występują na nizinach od marca do października,
z maksimum w lipcu (około 13 dni). Nad morzem najwcze-
śniej zdarzają się w kwietniu, na pogórzu w maju. W regio-
nach tych dni gorące notuje się sporadycznie także we wrze-
śniu. Dni mroźne obserwujemy w Polsce od listopada do
marca z maksimum w styczniu (11–14 dni), a w górach od
października do kwietnia. Liczba dni mroźnych w roku wzra-
sta z zachodu na wschód, osiągając wartości najwyższe na
północnym wschodzie, a najniższe nad morzem.
O stosunkach termicznych decydują: ogólna cyrkula-
cja atmosfery, stosunki radiacyjne i wietrzne oraz wynie-
sienie nad poziom morza. Analizując warunki termiczne
posłużono się średnimi wartościami temperatury, jej
amplitudą roczną oraz liczbą dni charakterystycznych:
gorących i mroźnych. Średnia roczna temperatura po-
wietrza spada z południowego zachodu ku północnemu
wschodowi Polski, natomiast w górach spadek tempera-
tury powietrza uzależniony jest od wysokości (ryc. 6).
Temperatura powietrza w półroczu ciepłym jest najniż-
sza na północy kraju, a najwyższa nad środkową Wisłą
i w Kotlinie Sandomierskiej. Izotermy w tym okresie
mają przebieg równoleżnikowy. W półroczu chłodnym
izotermy układają się południkowo i wykazują spadek
temperatury w miarę posuwania się ku wschodowi kra-
ju, przy czym najniższa temperatura notowana jest na
północnym wschodzie. Na zachodzie Polski jest w tym
okresie najcieplej.
Specyficzny przebieg roczny temperatury powietrza w po-
szczególnych regionach Polski powoduje, że znacznie różni-
cują się wartości amplitudy rocznej temperatury: najniższa
jest ona nad Bałtykiem (19°C), a najwyższa w Polsce północ-
Opady
atmosferyczne
Wysokość opadów atmosferycznych w Polsce centralnej
i północnej wynosi 500–700 mm w ciągu roku. W obszarach
wyżynnych ilość opadów wzrasta do 780 mm rocznie, a w re-
gionach górskich – Sudetach i Karpatach, lokalnie przekracza
nawet 1100 mm rocznie (ryc. 7).
W przebiegu rocznym dominują opady półrocza ciepłego,
które w Polsce południowej mogą nawet dwukrotnie przewyż-
szać sumę opadów półrocza chłodnego (Błażejczyk 1985).
Kulminacja opadów przypada na miesiące letnie, kiedy domi-
nują krótkotrwałe, choć niekiedy obfite, opady pochodzenia
konwekcyjnego (związane z silnym wypiętrzaniem się chmur
Cumulus). W okresie zimowym najmniejsze sumy opadów
obserwuje się wzdłuż wybrzeża Bałtyku oraz w Sudetach
i Karpatach oraz w centrum Polski. W sezonie letnim duże
sumy opadów są charakterystyczne dla regionów górskich
i podgórskich, zaś. najuboższa w opady jest strefa nadmorska.
Liczba dni z opadem równym lub większym od 0,1 mm
waha się od około 130 rocznie w Polsce środkowej do około
200 w obszarach górskich (ryc. 7). Dni z opadem pojawiają
się nieco częściej w półroczu chłodnym niż w ciepłym.
Mgła jest zjawiskiem atmosferycznym negatywnie
wpływającym na wiele dziedzin działalności człowieka.
Ogólnie biorąc roczna liczba dni z mgłą waha od 35–
Ryc. 4. Przebieg roczny ciśnienia atmosferycznego na poziomie stacji Warsza-
wa-Okęcie 1966–1998; śr. – średnia miesięczna, maks. – maksymalna
wartość miesięczna, min.
– minimalna wartość miesięczna
A
B
Ryc. 5. Średnia roczna prędkość wiatru (ms-
1
, A) i średnia roczna
częstość cisz atmosferycznych (%, B), 1961–1990
30
Polska. Jej zasoby i Środowisko
Plik z chomika:
agusiatu
Inne pliki z tego folderu:
Postępy w badaniach klimatycznych i bioklimatycznych.pdf
(35529 KB)
regiony klimatyczne polski w świetle czestosci wys w roznych typach pogody.pdf
(11894 KB)
Biotermiczne cechy bioklimatu Polski.pdf
(17516 KB)
Bioklimatyczna ocena i typologia uzdrowisk Polski.pdf
(11987 KB)
Wymiana ciepła pomiędzy człowiekiem a otoczeniem w różnych warunkach.pdf
(14801 KB)
Inne foldery tego chomika:
! UR Towaroznawstwo
Atlasy Encyklopedie
Dokumenty
FILMY
Galeria
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin