Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
System logistyczny przedsiębiorstwa jest bardzo złożony. Do głównych jego podsystemów, wyodrębnionych w oparciu o kryterium funkcjonalne, należą: zaopatrzenie, produkcja, transport, magazynowanie, zbyt, wraz z relacjami między nimi i ich własnościami, ze stałą dążnością do wzrostu stopnia zorganizowania. Głównym zadaniem logistyki jest to, aby dostawa produktu do miejsca przeznaczenia nastąpiła zgodnie z zamówieniem: by właściwy produkt (pod względem rodzaju, jakości i ilości) dostarczony był w odpowiednim miejscu i we właściwym czasie. Ważne jest, aby cały ten proces odbywał się przy minimalnych kosztach.
- logos (gr.) lub logicos (liczenie, sztuka liczenia, prawidłowo myślący, rozsądny),
- loger (fr.) lub logis (zakwaterowanie, kwatera).
Historia
- Baron de Jomini (1837 r. "Zarys sztuki wojennej")"O logistyce, czyli sztuce wprawiania w ruch oddziałów", przypisuje logistyce znaczenie, które później znalazło drogę do nauk cywilnych.W rozdziale tym mówi się już m.in. o:
· lokalizacji i zaopatrywaniu magazynów,
· planowaniu i realizacji marszów,
· przygotowywaniu środków transportowych,
· urządzaniu dróg komunikacyjnych,
· zaopatrywaniu oddziałów
Jeszcze do niedawna termin logistyka był odnoszony wyłącznie do wojskowości.
W gospodarce cywilnej Stanów Zjednoczonych termin logistyka został użyty w latach pięćdziesiątych i odnosił się przede wszystkim do przedsiębiorstwa.
W Europie pojawił się on w latach siedemdziesiątych i tu ma znacznie szersze, bowiem odnosi się nie tylko do przedsiębiorstwa, ale także do jego otoczenia.
We współczesnej literaturze przedmiotu możemy napotkać wiele definicji logistyki m in. następujące:
§ (...) do logistyki należą wszystkie czynności, poprzez które następuje planowanie, realizacja i kontrola przestrzenno-czasowych transformacji produktów i związane z nimi transformacje w zakresie ilości i rodzajów produktów, podatności tych produktów na procesy manipulacyjne. Poprzez współdziałanie tych czynności następuje uruchomienie przepływu materiałów, łączącego w sposób możliwie najbardziej efektywny miejsca wysyłki i odbioru. Sprawą logistyki jest zapewnienie, by odbiorca otrzymał od dostawcy produkt właściwy pod względem ilości i rodzaju, we właściwym czasie i miejscu oraz by koszt związany z dostawą był minimalny.
§ (...) w ujęciu ogólnym logistyka jest nauką planowania, sterowania i kontroli w systemach przepływu materiałów, kadr, energii i informacji.
§ O systemie logistycznym można mówić wtedy, gdy rozwiązanie zagadnień planowania, sterowania i kontroli dotyczy co najmniej dwu elementów logistyki. Elementami logistyki są: towary i inne dobra materialne, kadry, informacje, energia, środki niezbędne dla przepływu materiałów (środki transportowe, opakowania, magazyny), środki niezbędne dla produkcji dóbr, środki informacji, infrastruktura (budynki, drogi).
Logistyka w nowoczesnym ujęciu pojmowana jest jako zintegrowany system planowania, zarządzania i sterowania strukturą przepływów materiałowych oraz sprzężonych z nimi przepływów informacyjnych i kapitałowych w celu optymalnego tworzenia i transformacji dóbr fizycznych.
Przedmiotami rozważań logistyki są przede wszystkim:
· problemy przemieszczania materiałów,
· przemieszczania informacji,
· gromadzenie i przetwarzanie danych,
· integracja przepływu materiałów, planowania, sterowania i kontroli.
Warto przytoczyć tu najpopularniejszą definicję opracowaną przez Council of Logistics Management: Logistyka jest terminem opisującym proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta. Działania logistyczne mogą obejmować (choć nie muszą się do nich ograniczać): obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności reparacyjne i zaopatrywanie w części, lokalizacja zakładów produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pakowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami, czynności transportowe i składowanie. [6]
W strukturze logistyki wyróżnia się trzy poziomy jej działania [7]:
§ poziom operacyjny (przepływy materiałów w systemach zaopatrzenia, produkcji, magazynowania, dystrybucji i recyrkulacji),
§ poziom taktyczny (przepływy informacyjne),
§ poziom strategiczny (zarządzanie logistyczne).
Na poziomie operacyjnym możemy wyodrębnić części składowe systemu logistycznego:
§ logistyka transportu
§ logistyka zaopatrzenia
§ logistyka produkcji
§ logistyka dystrybucji
§ logistyka recyrkulacji.
Analiza przepływu dóbr z rynku zaopatrzenia do rynku zbytu umożliwia wydzielenie następujących podsystemów logistycznych (rys. 1).
Rys. 1. Schemat struktury podsystemów logistycznych
§ Logistyka zaopatrzenia – dostarczanie dóbr od dostawców na rynku zaopatrzeniowym do magazynu zaopatrzenia przedsiębiorstwa; możliwy jest także bezpośredni przepływ dóbr z rynku zaopatrzenia do miejsc przetwarzania materiałów.
§ Logistyka produkcji – przepływ surowców, materiałów pomocniczych, części z magazynów zaopatrzenia do miejsc przetwarzania, przepływ wyrobów gotowych do magazynów zbytu.
§ Logistyka dystrybucji – przepływ dóbr od magazynów wyrobów gotowych do klientów.
§ Logistyka recyrkulacji – przepływ dóbr w kierunku przeciwnym: materiały wadliwe, uszkodzone, odzyskane surowce wtórne, odpady produkcyjne, opakowania zwrotne. [7]
Poszukiwania w zakresie oszczędności kosztów, poprawy jakości i skrócenia czasu procesów tworzących ostatecznie łączną wartość dla klienta doprowadziły do koncentracji działań w ramach Łańcucha Logistycznego Przedsiębiorstwa. Działania te pozwalają na zarządzanie kolejnymi przepływami i etapami tworzenia produktu od podstawowego surowca do dostarczenia finalnego wyrobu do ostatecznego odbiorcy.
Formułując cele logistyczne rozpatruje się łańcuchy działań, które muszą być podejmowane w celu realizacji zamówienia. Łańcuch ten łączy rynek zaopatrzeniowy z rynkiem zbytu, poprzez funkcje spełniane poprzez odpowiednie działy przedsiębiorstwa, w celu dostarczenia klientowi żądanego wyrobu w najdogodniejszych dla niego warunkach tj. we właściwym czasie, miejscu, stanie i ilości.
Najważniejszymi elementami tego łańcucha są obok działań produkcyjnych takie działania jak: składowanie, przemieszczenie, sortowanie i komisjonowanie lub montaż.
Łańcuch logistyczny zawiera w sobie dwa przepływy, które zachodzą równolegle. Przepływ fizyczny to przemieszczanie surowców i materiałów poprzez poszczególne ogniwa łańcucha logistycznego począwszy od miejsc, w których pozyskuje się surowce, półprodukty i materiały, poprzez miejsce przetwarzania tych surowców i materiałów (produkcja), skończywszy na odbiorcach dóbr, klientach indywidualnych, innych przedsiębiorstwach i instytucjach. Z przepływem fizycznym ściśle związany jest przepływ informacji (rys. 2).
Rys. 2. Zintegrowany łańcuch logistyczny[8]
Przepływ fizyczny uruchomiony zostaje w momencie złożenia zamówienia przez klienta. Jest ono jednocześnie informacją o ilości i rodzaju zamawianego asortymentu. W momencie złożenia zamówienia uruchomiony zostaje cały szereg procesów. Po pierwsze, odbywa się sprawdzenie ilości zamawianego towaru z ilością posiadanego asortymentu i możliwością natychmiastowej realizacji zamówienia z zapasów magazynowych. Jeśli przedsiębiorstwo nie posiada zapasów, wówczas zostaje przekazana informacja do produkcji (względnie centrum dystrybucji) o ilości dóbr, które powinny być wyprodukowane, aby zaspokoić potrzeby zgłaszane z rynku. Po drugie, przyjęte w danym okresie czasu zamówienia klientów, stają się podstawą do planowania produkcji ujętej w plany produkcyjne, względnie służą planowaniu dostaw z centrum dystrybucji. Plany produkcyjne stają się podstawą planowania potrzeb materiałowych, a te z kolei służą zamawianiu odpowiednich ilości surowców i materiałów u dostawców. Po trzecie, informacja dotycząca przemieszczenia odpowiedniej ilości dóbr w odpowiednim czasie, musi być przekazana do działu transportu, względnie przedsiębiorstwa świadczącego usługi transportowe.
Poza wymienionymi procesami na ogół zachodzi konieczność wymiany informacji pomiędzy danym przedsiębiorstwem, klientem a bankiem lub inną instytucją świadczącą usługi finansowe.
Zamówienia klientów generują informację, która służy zarówno uruchomieniu procesu dostawy, produkcji i zaopatrzenia przedsiębiorstwa, jak i kontroli całego procesu dla pojedynczego przedsiębiorstwa, a w skali łańcucha – dla wszystkich zaangażowanych w proces ogniw. Koncepcja współpracy wszystkich przedsiębiorstw uczestniczących w łańcuchu przekazywania dóbr od miejsca pozyskiwania surowca do ostatecznego odbiorcy, związana z koordynacją przepływu dóbr i informacji, z jednoczesnym dodawaniem wartości dla klienta przez kolejne ogniwa tego łańcucha (rys.2) ma na celu dostarczenie osobistych korzyści wszystkim współpracującym partnerom poprzez eliminowanie istniejących między nimi barier i osiąganie wysokiej sprawności całego łańcucha dzięki integracji i koordynacji przepływów. Sukces zarządzania łańcuchem dostaw zależy od integracji i koordynacji trzech rodzajów przepływów: informacji, produktów i gotówki
Zintegrowany łańcuch dostaw charakteryzuje zbiór atrybutów, które przesądzają o jego sprawności. W pierwszej kolejności zaliczyć do nich należy:
· wykorzystywanie dokładnej informacji jako źródła działań decyzyjnych,
· traktowanie czasu przepływu jako miernika sprawności łańcucha i konsekwentne dążenie do jego skracania,
· wspólne identyfikowanie i eliminowanie barier na drodze przepływu dóbr i informacji,
· eliminowanie działań, które nie dodają wartości,
· zaspokajanie potrzeb ostatecznego klienta traktowane jako wspólny cel wszystkich współpracujących przedsiębiorstw.
Zarządzanie logistyczne obejmuje następujące sfery działalności przedsiębiorstwa:
- sferę zaopatrzenia,
- magazynowania,
- gospodarki zapasami,
- produkcji
- dystrybucji.
Zarządzanie logistyczne polega na integracji tych działań w celu skoordynowania czynności związanych z planowaniem, wdrażaniem i kontrolą przepływów produktów, usług i informacji przez całość firmy.
Ogromna rola logistyki w realizacji strategicznych celów przedsiębiorstwa znalazła swój wyraz w nowoczesnych koncepcjach zarządzania marketingowo - logistycznego. Rysunek 3 prezentuje koncepcję marketingu z perspektywy zarządzania logistycznego. [6]
Rys. 3. Koncepcja zarządzania marketingowo – logistycznego [6]
Zadowolenie klientów osiągane jest z jednej strony poprzez skoordynowane działania marketingowe dotyczące produktu, ceny, promocji i dystrybucji oraz poprzez logistykę - maksymalizację użyteczności czasu i miejsca.
Osiągnięcie przez przedsiębiorstwo akceptowalnego poziomu zysku w długim okresie jest determinowane obniżką globalnych kosztów logistycznych, przy założeniu zachowania określonego poziomu obsługi klienta. Zdolność przedsiębiorstwa do szybkiego i taniego dostarczania klientom wymaganych produktów umożliwia mu osiągnięcie przewagi rynkowej nad swymi konkurentami.
Technologie informatyczne a zarządzanie logistyczne
Zmiany jakościowe narzędzi informatycznych i rozwój sieci komputerowego przesyłania danych, mają ogromny wpływ na istotę zarządzania logistycznego. Zmiany te przydają nowe jakości tradycyjnie rozumianej logistyce. Wydaje się, że ten szczególny wpływ postępu informatyczno-telekomunikacyjnego na systemy logistyczne można analizować co najmniej w ramach następujących zagadnień:
– informacja jako przedmiot procesów logistycznych,
– wpływ rozwoju informatyki i telekomunikacji na przeobrażenia modelowe w zakresie organizacji i zarządzania logistycznego,
– wpływ zintegrowanych systemów informatycznych zarządzania na kształt systemów logistycznych.
Systemy informacyjne zarządzania (ERP) sprzyjają lepszemu wykorzystaniu zasobów poprzez redukcję kosztów i doskonalenie procesów zarządzania. Logistyka stała się niezbędnym elementem wielu nowo definiowanych procesów. Dobrym przykładem jest koncepcja just in time (JIT). Warunkiem koniecznym jej wdrożenia jest posiadanie dobrze zamodelowanych procesów i poprawnie wdrożonego systemu informacyjnego zarządzania. Nie można jednak liczyć na sprawną realizację koncepcji just in time bez niezawodnej logistyki zaopatrzenia i dobrze wykorzystującej zasoby logistyki produkcji. Bez nich będziemy tworzyli koszty wynikające z wyczerpania zapasów, czyli tracili pieniądze na przestoje w wytwarzaniu, handlu lub świadczeniu usług, zamiast zmniejszać koszty kapitału związanego w zasobach magazynowych i utrzymaniu samych magazynów. Jest to przykład konfliktu kosztów.
Przodownicy branż stosują daleko zaawansowane technologie informacyjne sprzyjające obniżeniu kosztów. Obecnie, ze względu na powszechne stosowanie ERP, nie mają oni w tym zakresie zbyt wielu szans na utrzymanie i pogłębienie swojej przewagi konkurencyjnej. Nową klasą systemów informacyjnych stwarzającą takie szanse są systemy zarządzania relacjami z klientami (CRM – customer relationship management). Celem ich jest wspomaganie w pozyskaniu i utrzymaniu klientów.
Internet zyskuje coraz większe znaczenie w kształtowaniu procesów gospodarczych. Jednocześnie rośnie logistyczne znaczenie Internetu. Tego typu sieć komputerowa realizuje bowiem podstawowe postulaty logistyki, związane z poszczególnymi obszarami zainteresowań tej dziedziny tj. obsługi klienta a wraz z nią:
· transportu (alokacja taboru, likwidacja pustych przebiegów, stały nadzór nad taborem),
· magazynowania (JIT),
· podtrzymywania procesów informacyjno-decyzyjnych (utrzymywanie kontaktów w trybie on-line między dostawcą a odbiorcą, co pozwala np. na kontrolę stanów magazynowych w magazynach kontrahentów),
· utrzymywania zapasów (przerzucenie utrzymania zapasów na dostawców),
· procesu zamawiania dostaw (uproszczenie sposobu składania zamówień oraz przelewu płatności),
· obsługi klienta.
1. P. Blaik, Logistyka. PWE, Warszawa 1997.
2. S. Abt, Zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie. PWE, 1998.
3. S. Abt, Systemy logistyczne w gospodarowaniu. Teoria i praktyka logistyki. AE Poznań, Poznań 1997.
4. E. Gołembska, M. Szymczak, Informatyzacja w logistyce przedsiębiorstw. PWN, Warszawa - Poznań 1997.
5. M. Christopher, Logistyka i zarządzanie łańcuchem podaży. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Seria: Biblioteka menedżera, 1998.
Beier F.J., Rutkowski K.: Logistyka. Szkoła Główna Handlowa, 1997.
slawbb