6. TYPOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH
J. Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne, s. 107-114
TYPOLOGIA F. TOONIESA I CH. H. COOLEYA
Typologia grup społecznych według Ferdynanda Tooniesa (Gemeinschat Und Gesellschaft, 1887):
§ wspólnoty, grupy wspólnotowe;
§ społeczeństwa, grupy umowne.
Źródłem powstania grup społecznych jest wola jednostek, chęć łączenia się z innymi i pozostawania z innymi w zależności. Wola jest źródłem więzi, czyli zależności oraz stosunków.
Rodzaje woli (pojęcia mają charakter typów idealnych):
ª wola organiczna – spontaniczna, irracjonalna, kierująca się motywami emocjonalnymi,
ª wola refleksyjna – racjonalna, świadoma, obejmująca rozważne i myślowe sformułowanie środków i celu, do którego działanie jednostki jest skierowane.
Wiele grup stanowi mieszaninę pierwszego i drugiego typu.
TYPOLOGIA WEDŁUG F. TOONIESA I CH. H. COOLEYA
RODZAJ WIĘZI
RODZAJ GRUPY
RODZAJ STOSUNKÓW
STOSUNKI
wola organiczna
wspólnoty – Toonies;
grupy pierwotne – Cooley
naturalne
pokrewieństwa (rodzina, rody, klany), przyjaźni (grupy przyjacielskie, rówieśnicze, towarzyskie, koleżeńskie), sąsiedzkie
wola refleksyjna
społeczeństwa – Toonies
grupy wtórne – Cooley
umowne, kontraktowe
oparte na porozumieniach między jednostkami dla osiągania i realizacji określonego celu (np. spółki, towarzystwa handlowe, zrzeszenia, związki, społeczeństwa-państwa, społeczeństwa zintegrowane przez organizację państwową)
Typologia według Ch. H. Cooleya (Social Organisation, 1909):
§ grupy pierwotne, pierwsze;
§ grupy wtórne, pochodne, umowne.
ROZRÓŻNIANIE GRUP PIERWOTNYCH I WTÓRNYCH WEDŁUG COOLEYA
KRYTERIUM ROZRÓŻNIANIA
GRUPY PIERWOTNE
GRUPY WTÓRNE
SYSTEM WSPÓŁDZIAŁANIA SPOŁECZNEGO
Oparty na stycznościach bezpośrednich.
Oparty na stycznościach pośrednich.
WIĘŹ SPOŁECZNA
Oparta na stosunkach społecznych osobowych – jednostka występuje w grupie w całej swojej osobowości.
Oparta na stosunkach instytucjonalnych – jednostka występuje w grupie jako funkcjonariusz (listonosz-adresat, konduktor-pasażer, urzędnik-interesant), oddając cząstkowo swoją osobowość.
ASPEKT PSYCHOSPOŁECZNY WIĘZI
Intensywność postawy, emocjonalne nastawienie, wysoki poziom identyfikacji z grupą – prowadzi to do ujednolicenia cech osobowości jednostki.
PODOBIEŃSTWO CZŁONKÓW GRUPY W ZAKRESIE OSOBOWOŚCI, WARTOŚCI I WZORÓW ŻYCIA
Homogeniczność – uniwersalność uczuć i postaw moralnych.
Heterogeniczność.
GRUPY MAŁE I DUŻE
Grupy małe, mikrostruktury:
~ członkowie są w stanie wchodzić w osobiste, bezpośrednie styczności i stosunki społeczne,
~ mogą być zarówno pierwotne, jak i umowne, nieformalne i sformalizowane (określone przez rygorystyczne przepisy służbowe),
~ niesamoistność (P. Rybicki) – przynależność małej grupy do większej struktury społecznej.
Grupy duże, makrostruktury:
~ członkowie nie są w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i łączą za pomocą środków masowego przekazu,
~ brak kontaktu bezpośredniego przywódców z członkami wytwarza system stopni i barier – hierarchiczna struktura organizacyjna, system łączności regulowany przepisami,
~ samoistność – grupa istnieje niezależnie, funkcjonuje jednak w zależności od małych grup.
GRUPY FORMALNE I NIEFORMALNE
GRUPY FORMALNE
GRUPY NIEFORMALNE
GENEZA
Powoływane przez szersze grupy społeczne.
Powstają samorzutnie, zgodnie z dobrowolną decyzją jednostek.
WIĘŹ GRUPOWA
Stosunki formalne.
Stosunki przyjacielskie, towarzyskie, koleżeńskie.
SPOSÓB UNORMOWANIA STRUKTURY GRUPY
Przepisy grupy zwierzchniej. Motywacja zewnętrzna (np. technologią produkcji, organizacją stanowisk, poleceniami przełożonych. Kontrola formalna.
Motywacja wewnętrzna. Społeczna kontrola nieformalna wynikająca z poczucia odpowiedzialności moralnej i solidarności z członkami.
ZASADY REKRUTACJI CZŁONKÓW
Przymus.
Decyzja dobrowolna.
SPOSÓB ISTNIENIA CZŁONKÓW
Funkcjonariusze wykonujący określone role.
Osoby.
ZNACZENIE GRUPY NIEFORMALNEJ
Rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się członków, przeciwdziałanie biurokratyzacji, ugruntowanie wzajemnej pewności i zaufania między członkami grupy formalnej. Społeczna kontrola. Kształtowanie kultury pracy, postaw, osobowości. Przekazywanie jednostce zadowolenia z przynależności. Czasem są przyczyną negatywnego stosunku do grup formalnych, mogą przybierać charakter patologiczny – sygnalizują istnienie zjawisk dezorganizacji instytucji formalnej.
Obydwa rodzaje struktur koegzystują ze sobą, obie są przesiąknięte elementami grupy przeciwstawnej.
3
SOCJOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH - ĆWICZENIA
Piffony