EUCHARYSTIA
Wśród sakramentów świętych szczególne miejsce zajmuje Eucharystia czyli Msza św. Jej wyjątkowe znaczenie wynika stąd, że Chrystus utrwalił w niej zbawczą Ofiarę Krzyża i polecił swojemu Kościołowi aby ją ponawiał jako Pamiątkę Jego Męki, Śmierci i Zmartwychwstania.
Eucharystia jest:
· Pamiątką Ostatniej Wieczerzy
· Ofiarą Nowego Przymierza
· Ucztą Ofiarną
Sobór Wat. II mówi, że Eucharystia jest źródłem i szczytem całego życia chrześcijańskiego.
Dniem Eucharystii była zawsze niedziela-Dzień Pański. Niedzielna Msza św. Jest charakterystycznym przejawem życia chrześcijańskiego.
Podstawy biblijne
1. Znaczenie Paschy Izraela. W czasie Ostatniej Wieczerzy słowa i czyny Jezusa miały odniesienie do przymierza Boga z narodem wybranym. Eucharystia jest Ofiarą Nowego Przymierza, ale dokonuje się w niej także odnowienie przymierza z ludźmi, które wyraża się w miłości Chrystusa. Opis zawarcia Przymierza Boga z Izraelem zawiera ks.Wyjścia 24,1-11. istotną rolę spełniają 3 elementy:
-Słowo boże, które lud przyjmuje z wiarą
-pokropienie ludzi krwią na znak wejścia w „pokrewieństwo” z Bogiem, a przez to stworzenie jednej rodziny
-uczta ofiarna wyrażająca zjednoczenie z Bogiem i między sobą.
Przypomnieniem i odnowieniem Przymierza z Bogiem była Pascha. Miała ona charakter pamiątki, ofiary i uczty. Również Chrystus świętował Paschę, a podczas ostatniej ustanowił nową pamiątkę, ofiarę i ucztę Nowego Przymierza, czyli Eucharystię.
Mszalna liturgia słowa też nawiązuje do praktyk żydowskich nabożeństw w synagogach. Składały się one z czytania Prawa i Proroków, śpiewu Psalmów i modlitw dziękczynnych. Nabożeństwo w synagodze miało więc związek z uroczystością Paschy.
2. Biblijne opisy ustanowienia Eucharystii. Jest ich 4 (u Mt Mk Łk Ikor).świadczą one, że ustanowienie Eucharystii dokonało się podczas Ostatniej Wieczerzy, która miała charakter uczty paschalnej. Chrystus nadał jej nowy sens przez dwie czynności: - łamanie chleba, dzięki słowom Chrystusa „To jest Ciało moje” stanowiło pierwszą konsekrację chleba czyli jego przemianę w Ciało Chrystusa; -błogosławieństwo kielicha, przemiana wina w Krew Chrystusa przelaną na odpuszczenie grzechów. Spożywanie Ciała Chrystusa i picie Jego Krwi stało się odtąd znakiem uczestnictwa w zbawczym dziele Chrystusa, w Jego Męce, Śmierci i Zmartwychwstaniu.
W czasie Ostatniej Wieczerzy Apostołowie otrzymali od Jezusa polecenie: „To czyńcie na moją pamiątkę”.
Sprawowanie Eucharystii w dziejach Kościoła
Najstarsze świadectwa o sprawowaniu Eucharystii podają, ze chrześcijanie gromadzili się w niedziele, modlili się pod przewodnictwem biskupa (lub w zastępstwie prezbitera) i przyjmowali Komunię św. Prawo do udziału w Eucharystii mieli ci, którzy przyjęli chrzest i prowadzili moralnie dobre życie.
Od poł. II w. Liturgia Mszy św. składała się z dwóch części:
· Liturgii słowa (Ewangelia, pisma Proroków, homilia, modlitwa wiernych)
· Liturgii przynoszenia darów
Komunię św. przyjmowano pod dwoma postaciami. Udział w Eucharystii był znakiem przynależności do Kościoła.
Do IV w. na Eucharystię gromadzono się w domach prywatnych (prześladowania). Po ustaniu prześladowań Eucharystię sprawowano w kościołach. Spowodowało to zmiany w liturgii mszalnej. Została ona rozbudowana. Z czasem powstały księgi liturgiczne zawierające czytania (lekcjonarz, Ewangeliarz), modlitwy (Sakramentarz) i teksty śpiewów (Antyfonarz). W X w. połączono je w jedną księgę (Mszał).
Sob. Trydencki przypomniał naukę Kościoła o Eucharystii jako Ofierze. Na tym soborze Kościół posłużył się terminem św. Tomasza. Użył on słowa „przeistoczenie”, z łac. Transsubstantiatio (substantia-istota, trans-przejście). Zmienia się istota rzeczy. Chleb i wino staja się Ciałem i Krwią Chrystusa.
Po tym soborze wydano Mszał rzymski (1570 r.), który obowiązywał w całym Kościele obrządku łacińskiego do 1970 r. Obowiązkiem wiernych było słuchanie Mszy św. komunii św. udzielano przed lub po Mszy św. kazanie wygłaszano zwykle przed Mszą.
Pod koniec XIX w. wiernych zaczęto włączać w liturgię Mszy św. reformy zapoczątkowane przez Piusa X i kontynuowane przez jego następców przyczyniły się do ożywienia udziału wiernych we Mszy św.
Teologiczne określenia Eucharystii
Eucharystia- oznacza dziękczynienie. Wierni pragną dziękować Bogu za wszystkie Jego dzieła.
Uczta Pana- jest to wieczerza paschalna. Jezus po raz pierwszy dokonał cudu przemiany podczas Ostatniej Wieczerzy. Uczta ma przypominać, że jest tajemniczym uosobieniem Ostatniej Wieczerzy.
Łamanie chleba- wyrażenie to nawiązuje do gestu Jezusa z Ostatniej Wieczerzy: „Wziął chleb, połamał i dawał...”. każdy kto uczestniczy w tym łamaniu chleba, przyjmuje chleb (Komunię św.), stanowi z Chrystusem jedno Ciało.
Zgromadzenie Eucharystyczne- podkreśla, że Msza św. jest sprawowana przez wspólnotę. To nie jest indywidualna akcja księdza. Ksiądz przewodniczy Mszy św. a sprawowana jest ona przez wszystkich wiernych. Formuły liturgiczne są w l.mn. np. módlmy się.
Pamiątka – „To czyńcie na moją pamiątkę”. Jest to specyficzna pamiątka, ciągle żywa. Jest to pamiątka wydarzeń zbawczych.
Najświętsza Ofiara- jest to ofiara święta, czysta i doskonała. Przekracza wszystkie ofiary ST w tą ofiarę Chrystusa włączone są wszystkie ofiary w Kościele.
Liturgia- jest to szersze pojęcie. Najgłębszy sposób wyrażania tego co najświętsze, najistotniejsze.
Msza Święta- to określenie zawiera w sobie wszystkie inne. Msza św. jest sercem całej liturgii Kościoła. Jest też szczytem i źródłem całego życia chrześcijańskiego.
Formy sprawowania Eucharystii
1. Msza św. z ludem. Jest to zwyczajna forma celebracji. Sprawując Eucharystię wierni z kapłanem tworzą święte zgromadzenie. Razem z przewodniczącym Eucharystii kapłanem uczestniczą w tej samej akcji liturgicznej, tworząc jedno ciało. Każdy z uczestników Eucharystii ma do spełnienia zadania. Eucharystia jest dziełem całego zgromadzenia, chociaż niektórzy mają do spełnienia odrębne funkcje. Najważniejszą funkcję spełnia ten, kto przewodniczy, czyli kapłan. Jest on znakiem obecnego w zgromadzeniu Chrystusa i działa w Jego imieniu.
2. Msza św. koncelebrowana. Jeśli Mszę sprawuje przynajmniej dwóch księży. Stosuje się ją zawsze w czasie święceń biskupich i kapłańskich, oraz w Wielki Czwartek (Msza Krzyżma). Kościół zaleca Msze koncelebrowane wtedy, gdy jest wielu kapłanów, a dobro wiernych nie wymaga, aby celebrowali pojedynczo. We Mszy koncelebrowanej jeden z kapłanów przewodniczy, pozostali wykonują przewidziane dla nich części liturgii, dzieląc je między sobą.
3. Msza bez udziału ludu. W pewnych warunkach kapłan może sprawować Mszę św. bez udziału ludu, jedynie z ministrantem, który reprezentuje wiernych i wykonuje funkcje dla nich przeznaczone. W sytuacjach wyjątkowych można sprawować Mszę św. bez udziału ministranta. Kościół zachęca kapłanów aby także wtedy gdy nie mają obowiązku przewodniczenia Eucharystii z ludem, koncelebrowali albo nawet sprawowali Mszę bez ich udziału.
Liturgia Mszy Świętej
Aktualną liturgię różnych form sprawowania Eucharystii zawiera wydany po Sob. Wat. II Mszał rzymski. W j. polskim ukazał się on w 1986 r. i jest księgą obowiązującą w diecezjach polskich.
Obrzędy Mszy św. składają się dwóch głównych części:
· Liturgii Słowa Bożego
· Liturgii eucharystycznej
Liturgię słowa poprzedzają obrzędy wstępne, a po liturgii eucharystycznej następują obrzędy zakończenia.
Obrzędy wstępne
Celem ich wytworzenie wspólnoty i przygotowanie do owocnego udziału we Mszy św.
Wejście. Pojawiło wraz z kościołami. Śpiew na wejście tradycja przepisuje Celystynowi I. Na czele procesji idą ministranci, za nimi lektorzy i na końcu celebrans.
Pozdrowienie ołtarza. Po przybyciu do ołtarza kapłan i ministranci składają mu należną cześć przez przyklęknięcie. Następnie kapłan całuje ołtarz. Przy liturgii uroczystej stosuje się okadzenie ołtarza.
Znak krzyża i pozdrowienie ludu. Po zakończeniu śpiewu kapłan i wierni czynią znak krzyża. Przypomina on dzieło odkupienia dokonane przez Chrystusa na krzyżu. Następnie kapłan przez pozdrowienie (trzy do wyboru). Oznajmia wiernym obecność Pana. Ludzie odpowiadają „ I z duchem twoim”, wyrażając życzenie by Pan był z jego duchem (chodzi o Ducha Świętego działającego w kapłanie).
Wprowadzenie do liturgii dnia. W krótkich słowach zapoznanie z tematyką dnia.
Akt pokuty. Ma na celu uświadomienie sobie swojej grzeszności. Potem wszyscy odmawiają spowiedź powszechną.
Panie zmiłuj się nad nami. Wierni wzywają Pana i błagają Go o miłosierdzie.
Chwała na wysokości Bogu. Jest to starożytny hymn wielbiący. Odmawia się w niedzielę, z wyjątkiem Adwentu i Wielkiego Postu, oraz w uroczystości i święta.
Kolekta. Pierwsza modlitwa kapłana, który przemawia do Boga w imieniu zebranego ludu. Przez nią wyraża się charakter obchodu liturgicznego. Kolekta kończy obrzędy wstępne.
Liturgia Słowa
W niedzielę i uroczystości są trzy czytania, w dni powszednie dwa. Lektorem czytań nie powinien być celebrans, lecz ktoś z asysty (wtedy widać, że celebrans jest słuchaczem). Czytanie Ewangelii zarezerwowane jest dla kapłana.
Psalm responsoryjny. Jest on przeplatany refrenem. Z I czyt. Tworzy jedną całość treściową.
Aklamacja. Wprowadza w treść Ewangelii. Werset ten obramowany jest radosnym „Alleluja”.
Ewangelia. Rozpoczyna się od znaku krzyża, który kapłan kreśli na księdze i na sobie. Postawa stojąca oznacza szacunek i gotowość do jej przyjęcia.
Homilia. Wyjaśnienie tekstów świętych.
Wyznanie wiary. Przypomnienie sakramentu chrztu i jednocześnie jego odnowienie.
Modlitwa powszechna. Kończy liturgię słowa. Jest to modlitwa błagalna całego ludu.
Liturgia Eucharystyczna
Przygotowanie darów rozpoczyna się od przygotowania ołtarza. Rozkłada się na nim korporał, puryfikaterz i kielich. Potem przynosi się dary ofiarne. Towarzyszą temu odpowiednie formuły modlitewne.
Zbieranie ofiar (składka), jest to prastary zwyczaj, który przybierał różne formy. Dar symbolizuje ofiarodawcę, gdyż jest cząstką jego pracy.
Obmycie rąk. Obrzęd ten ma znaczenie symboliczne i wyraża pragnienie wewnętrznego oczyszczenia.
Modlitwa nad darami kończy obrzędy przygotowania darów. Modlitwa nad darami w swej treści nawiązuje do obchodzonego misterium, do symboliki darów i ich przeznaczenia np. „Wszechmogący Boże, pełni wielkanocnej radości, składamy Tobie Ofiarę, przez którą Kościół odradza się do nowego życia”.
Modlitwa eucharystyczna. Tu liturgia ofiary osiąga swój szczyt. Jest ona centralna i kulminacyjną częścią całej akcji liturgicznej. Jest 20 do wyboru. Ich ideą jest dziękczynienie za zbawcze dzieło Boże. Jest to uwielbienie Ojca, przez Chrystusa, w Duchu Świętym.
Aklamacja „Święty” składa się ze słów wyjętych z opisu wizji Izajasza, z okszyku ludu przy wjeździe Chrystusa do Jerozolimy. Jest to część modlitwy Eucharystycznej.
Epikleza konsekracyjna jest prośbą skierowaną do Boga, aby mocą Ducha Świętego przemienił chleb i wino w Ciało i Krew Chrystusa.
Przeistoczenie słowa przeistoczenia dla wszystkich modlitw Eucharystycznych ujednolicił Paweł VI
„bierzcie i jedzcie z tego wszyscy...”
„bierzcie i pijcie z niego wszyscy...”
Aklamacja po przeistoczeniu jest wyznaniem wiary w obecność Chrystusa w Eucharystii. Jest cztery do wyboru.
Anamneza (pamiątka) jest wspomnieniem pamiątki Chrystusa. Wypełniając Jego polecenie „To czyńcie na moją pamiątkę” Kościół wspomina mękę, Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie Pana.
Modlitwa ofiarnicza. Przedmiotem tej Ofiary jest sam Chrystus, który jako najwyższy Kapłan Nowego Przymierza sam siebie składa w Ofierze Ojcu. Kościół dołącza się do Jego Ofiary.
Modlitwy wstawiennicze za żywych i zmarłych. Eucharystia sprawuje się w łączności z całym Kościołem na ziemi i w niebie.
Doksologia końcowa jest uwielbieniem Boga wraz z podniesieniem konsekrowanych postaci: „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie ...”
Końcowe Amen jest najważniejsze w całej Mszy Św. przez to „Amen” lud podpisuje się pod modlitwą Eucharystyczną i potwierdza ją.
Obrzędy Komunijne
Chrystus nakazał: „bierzcie i jedzcie...”, oraz „pijcie z niego wszyscy...”. polecenia te odnoszą się do wszystkich uczestników liturgii mszalnej. Komunia Św. oznacza zjednoczenie i wspólnotę z Chrystusem: „Kto spożywa moje Ciało i spożywa moją Krew, trwa we mnie, a ja w nim”.
Modlitwa Pańska rozpoczyna obrzędy komunijne. Jest to modlitwa przygotowawcza do Komunii Świętej.
Obrzęd pokoju jest też elementem przygotowawczym do Komunii Św. znak pokoju jest zewnętrznym wyrazem zgody z bliźnim. Początkowo był to pocałunek. Episkopat Polski wprowadził ukłon w kierunku najbliższych uczestników liturgii.
Łamanie Chleba miało miejsce już we Wieczerniku. Ma ono znaczenie symboliczne: „ponieważ jeden jest chleb, przeto mu tworzymy jedno ciało, wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba”.
Obrzęd zmieszania postaci eucharystycznych. W historii miał różną formę. Obrzęd ten symbolizuje jedność Ofiary Chrystusa. Msze św. odprawiane w różnych miejscach uobecniają tą samą Ofiarę.
Baranku Boży śpiewa się w czasie obrzędu łamania chleba. Od IX w. śpiewa się trzykrotnie, od X w. wprowadzono – obdarz nas pokojem.
Komunia Święta. Kapłan przyklęka, bierze Hostię i ukazując wiernym zaprasza ich na ucztę Chrystusa. W Polsce decyzją Episkopatu Komunię Św. podaję się wiernym do ust. Wierni powinni przyjmować Komunię w pozycji klęczącej. W wyjątkowych okolicznościach można Komunią przyjąć na stojąco. KPK mówi: „kto przyjął już Komunię Świętą może tego samego dnia ponownie przyjąć jedynie podczas sprawowania Eucharystii, w której uczestniczy”.
Dziękczynienie po Komunii Św. jest wskazane w ciszy. Im głębsze przeżycie tego misterium, tym lepsze będą jego skutki w życiu codziennym.
Modlitwa po Komunii posiada charakter dziękczynny. Często zawiera prośbę o trwałe skutki przyjętego sakramentu. Modlitwa ta zamyka obrzędy Komunijne.
Ogłoszenia parafialne powinny być przemyślane, ograniczone do informacji koniecznych.
Błogosławieństwo kapłana może mieć formę zwykłą lub uroczystą. Mszał zawiera 26 formuł uroczystego błogosławieństwa.
Rozesłanie kapłan mówi: „idźcie w pokoju Chrystusa”. Potem całuje ołtarz na znak szacunku, kłania mu się, po czym wraz z ministrantami przyklęka przed Najświętszym Sakramentem i odchodzą do zakrystii.
szezlaczek