ZAKOŃCZENIE NAUKI W GIMNAZJUM.doc

Dekoracja: Scena po przekątnej podzielona na dwa obszary - po lewej, bliżej rampy, zaimprowizowana sala lekcyjna, po prawej, w głębi, park miejski.
Światło: Naturalne, białe, skierowane na "klasę", prawa część sceny oświetlona niebiesko, światło pada na tę część sceny, na której występują osoby mówiące.
Muzyka: Podkreśla nastrój i wymowę każdej ze scenek, najwłaściwsze byłoby połączenie akompaniamentu fortepianowego z nagraniami odtwarzanymi z magnetofonu.

Scena 1
W ławce siedzi dwoje uczniów - wstają, do plecaków wkładają książki, inne szkolne przybory.

Dziewczyna
To już?

Chłopak
To już. 600 dni, 3500 godzin. Jutro punkt zero. A potem od początku.

Dziewczyna
Dotychczas było jakoś łatwiej, wiedzieliśmy, kim kto jest, czego od nas chcą, i cele były jakieś łatwiejsze, czytelne.

Chłopak
Wiedziałem, kto przyjaciel, a kogo się strzec.

Chłopak
O, jeszcze książka do "polaka", pamiętasz? Ten wiersz? (pokazuje tekst) Polonistka kazała nauczyć go się, że Stachura, że powinien się podobać takim, jak my� że to dla nas, że modny�
(zaczyna czytać)
Wędrówką jedną życie jest człowieka;
Idzie wciąż,
Dalej wciąż,
Dokąd? Skąd?
Dokąd! Skąd!

Dziewczyna
Jak zjawa senna życie jest człowieka;
Zjawia się,
Dotknąć chcesz,
Lecz ucieka?
Lecz ucieka!
(zamyka książką i mówi z uśmiechem)
Za trudne, za bardzo skomplikowane. Na razie przed nami wakacje, wolność słońce i te inne rzeczy. Prawdziwe życie przyjdzie do nas, czy tego będziemy chcieli, czy nie.

Chłopak
A więc wolność!!!
(na zmianę recytują utwór Kornhausera. Tekst wypowiadają z coraz większą ekspresją)

Chłopak
Ptaszek siedzi w klatce.

Dziewczyna
Ptaszek wychodzi z klatki.

Chłopak
Ptaszek chodzi po klatce.

Dziewczyna
Ptaszek fruwa nad klatką.

Chłopak
Ptaszek wchodzi do klatki.
Ptaszek bije skrzydłami o klatkę.

Dziewczyna
Ptaszek siedzi przed klatką.
Ptaszek siedzi przy klatce.
Ptaszek trzyma łapki na klatce.
Ptaszek wychodzi za klatkę.

Chłopak
Biedny ptaszek.
(W czasie recytacji opróżniają plecaki, bezładnie rozrzucają na ławkach szkole przybory, zeszyty, książki. Wychodzą, zabierając z sobą puste plecaki. Podkładem muzycznym jest żywy akompaniament fortepianowy, który zmienia tempo i głośność, najpierw delikatny, później coraz bardziej głośny, na koniec agresywny np. "Lato, lato�")

Scena 2
(W obszarze klasy pojawia się Nauczyciel, w tym samym czasie na ławkach w parku siadają On i Ona. Zza sceny słychać piosenkę Czerwonych Gitar "W drogę". Nauczyciel pisze na tablicy lub wiesza kartki z tekstem, czyta je głośno.)

Nauczyciel
- Wolność całkowita, nieograniczona, prawdziwa, wytęskniona, zupełna.
- Cenić, darować, otrzymać, przyrzekać, kupić wolność.
- Domagać się, pragnąć, strzec, zakosztować wolności,
- Żyć na wolności.
- Korzystać z wolności.

Chłopak
- Dosyć mam różnych obowiązków! Szkoły! Przykazań! Chcę być wolny! Wolny pójść gdzie mi się podoba i robić to, na co mam ochotę! � na jakiejś wyspie, w słońcu, na morskich falach.

Dziewczyna
- Czy ty naprawdę myślisz, że w ten sposób będziesz wolny? Ten rodzaj wolności nie istnieje tu na ziemi. Starając się uniknąć rzeczywistości, pozostaniesz na zawsze więźniem niezmiennych praw, których nie możesz ani odrzucić ani zmienić.
Poddany cyklowi dnia i nocy będziesz musiał spędzić jedną trzecią swego życia na� spaniu. Będziesz musiał również� jeść, a także pracować.
(pojawia się Osoba 1 - czarno ubrana)

Osoba 1
Prawdziwa wolność polega na wyborze, którego każdy - wcześniej czy później - musi dokonać. Wyborze, który ukierunkuje całe twoje życie.
Paradoksalne� by stać się wolnym, trzeba byś wyzbył się siebie i poddał się.
Tak więc uległy - ale kochając - oddajesz się, stając się słaby� lecz silny. Podporządkowując się Boskim przykazaniom, stajesz się więźniem� ale człowiekiem wolnym. Nic już nie pragniesz dla siebie, bo masz wszystko we wszystkim. Twoim jedynym pragnieniem jest dawanie innym, dawanie siebie. W ten sposób twoje życie pod każdym względem stanie się�

Dziewczyna
... pełnią, wolnością i szczęściem.
(Osoba 1 podchodzi do Chłopca, wręcza mu Biblię, którą ten wkłada do plecaka. Osoba 1 odchodzi.)

Scena 3

Nauczyciel
(Wiesza tekst, głośno czyta)
- Prawda gorzka, niezbita, oczywista, szczera, najprawdziwsza, naga.
- Dać świadectwo prawdzie.
- Spojrzeć prawdzie w oczy.
- Dojść prawdy.
- Odkryć prawdę.
(Wchodzi Osoba 2 - ubrana w długi płaszcz z podniesionym kołnierzem, rozwija arkusz, czyta)

Osoba 2
Uwaga! Poszukuje się groźnego przestępcy:
Imię i nazwisko: PRAWDA.
Data urodzenia - wieczność.
Poszukiwana jest podejrzana o wiele poważnych wykroczeń: niszczenie systemów totalitarnych, zrywanie aureoli z pyszałków, zdzieranie masek z hipokrytów, utrudnianie pracy dziennikarzom i historykom, zatruwanie życia konformistom.
Ktokolwiek wie o miejscu pobytu poszukiwanej, niech dla własnego spokoju unika jej jak ognia. Kontaktowanie się z podejrzaną grozi dożywotnim pozbawieniem złudzeń i otwarciem oczu.

Dziewczyna
Dążysz do prawdy,
Swojej,
Nieograniczonej.
Może tylko
Źdźbła, okruszyny prawdy,
Bez niej niezdolny jesteś do życia.
Jesteś nikim.

Chłopak
Prawda.
W alchemii zdarzeń stworzony kamień
filozoficzny.
Magiczna różdżka czarodzieja,
Ma moc wyzwalania.
Odmienia to, co nieodwołalne.
Przywołuje do życia,
Otwiera świat,
Przybliża człowieka.

Dziewczyna
Dążysz do prawdy, więc pytasz o nią.
Pytasz, czym jest prawda.

Chłopak
Więc gdzie jej szukać?

Osoba 2
Nie wiem, każdy szuka gdzie indziej, zacznij od tego.
(Wręcza Chłopcu Atlas Świata i Encyklopedię. Chłopiec wkłada je do plecaka.)

Scena 4

Nauczyciel
(wiesza tekst, głośno czyta)
- Dom rodzinny,
- Tęsknić za domem,
- Być cząstką domu,
- Tworzyć dom,
- Pilnować domu,
- Troszczyć się o dom,
- Wrócić do domu.
(Na scenę wchodzą Rodzice)

Matka
W dalekiej wiosce, w siwym dymie
Jest dom, a przy nim świecznik sosny.
Tobie jest biała noc na imię
I gorzka zieleń wiosny.
(T. Nowak "Siostra")

Ojciec
Po prawej stronie wioska śpi,
Po lewej lampa w domu mruga,
A z przodu las - brunatny wilk
I żelaznego wiatru smuga.

W tym domu matka przy latarce
Splata warkocze w noce dwie,
Albo do krwi się raniąc w palce
Szyje - i krew cieknącą ssie.

Matka
A ojciec cicho pokasłuje
I samosiejkę ćmi i ćmi,
A gdy jest wesół, przytupuje,
Chodząc od drzwi do drzwi.
(T. Nowak "W domu")

Ojciec
I wróci Odys do swej Itaki
Spod jego dłoni szare drzewko tryśnie
O tym nam mówią na niebiosach znaki
I w zżółkłe księgi spadające liście.
(T. Nowak "Psalm o powrocie")
(Rodzice z dużego pęku kluczy zdejmują dwa, każde z nich wręcza po jednym kluczu Dziewczynie i Chłopakowi.)

Scena 5

Nauczyciel
(wiesza tekst i czyta)
- Wiara bezgraniczna, głęboka, gorąca, nieograniczona, niezachwiana, niezłomna, prawdziwa, żarliwa,
- Budzić wiarę, głosić wiarę, krzewić, umacniać,
- Mieć wiarę w coś lub kogoś, przywracać, potęgować, umacniać wiarę,
- Żywić, tchnąć, zyskać, znaleźć wiarę,
- Dochować, dotrzymywać wiary,
- Wytrwać w wierze.

- Błysk nadziei, promyk nadziei,
- Obudzić kimś nadzieję, podtrzymywać nadzieję,
- Być czyjąś nadzieją,
- Pokładać w kimś nadzieję, utrzymywać w kimś nadzieję,
- Mieć nadzieję, ziścić czyjeś nadzieje,
- Żyć nadzieją.
- Miłość dozgonna, głęboka, szczera, macierzyńska, ojcowska,
- Miłość bliźniego, ojczyzny,
- Darzyć miłością,
- Żywić miłość do kogoś,
- Zaskarbić sobie miłość,

(Na scenę wchodzą kolejno, po każdej prezentacji Nauczyciela, trzy osoby - alegorie wiary, nadziei, miłości, w kostiumach - niebieskim, zielonym i czerwonym - każda z nich trzyma w ręku zapaloną lampę naftową.)

Wiara
Wiara jest wtedy, kiedy ktoś zobaczy
Listek na widzie albo kropę rosy
I wie, że one są, bo są konieczne.
Choćby się oczy zamknęło, marzyło,
Na świecie będzie tylko to, co było,
A liść uniosą tylko wody rzeczne.

Wiara jest także, jeżeli ktoś zrani
Nogę kamieniem i wie, że kamienie
Są po to, żeby nogi nam raniły.
Patrzcie, jak drzewo rzuca
długie cienie,
I nasz, i kwiatów cień pada na ziemię:
Co nie ma cienia, istnieć nie ma siły.
(Cz. Miłosz "Wiara")
(zapaloną lampę wręcza Dziewczynie)

Nadzieja
Nadzieja bywa, jeżeli ktoś wierzy,
Że ziemia nie jest snem,
lecz żywym ciałem,
I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie.
A wszystkie rzeczy które tutaj znałem,
Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.

Wejść tam nie można. Ale jest
na pewno.
Gdybyśmy lepiej i mądrzej patrzyli,
Jeszcze kwiat nowy i gwiazdę
niejedną
W ogrodzie świata byśmy zobaczyli.
(Cz. Miłosz "Nadzieja")
(zapaloną lampę wręcza Chłopakowi)

Miłość
Miłość to znaczy popatrzeć na siebie,
Tak jak się patrzy na obce nam
rzeczy,
Bo jesteś jedną z rzeczy wielu.
A kto tak patrzy, choć sam o tym
nie wie,
Ze zmartwień swoje serce leczy,
Ptak mu i drzewo mówią: przyjacielu.

Wtedy i siebie, i rzeczy chce użyć,
Żeby stanęły w wypełnienia łunie.
To nic, że nie wie, czemu służyć.
Nie ten najlepiej służy, kto rozumie.
(Cz. Miłosz "Miłość")
(Na scenie pojawia się Człowiek, recytuje "Przesłanie Pana Cogito" Z. Herberta. Można dokonać wyboru fragmentów.)

Człowiek
Idź dokąd poszli tamci do ciemnego
kresu
po złote runo nicości twoją ostatnią
nagrodę
idź wyprostowany wśród tych
co na kolanach
wśród odwróconych plecami
i obalonych w proch
ocalałeś nie po to aby żyć
masz mało czasu trzeba dać
świadectwo
bądź odważny gdy rozum zawodzi
bądź odważny
w ostatecznym rachunku jedynie
to się liczy
a Gniew twój bezsilny niech będzie
jak morze (...)
czuwaj - kiedy światło na górach
daje znak - wstań i idź
dopóki krew obraca w piersi twoją
ciemną gwiazdę
powtarzaj stare zaklęcia ludzkości
bajki i legendy
bo tak zdobędziesz dobro którego
nie zdobędziesz
powtarzaj wielkie słowa powtarzaj
je z uporem
jak ci co szli przez pustynię i ginęli
w piasku
a nagrodzą cię za to tym co mają
pod ręką
chłostą śmiechu zabójstwem
na śmietniku
idź bo tylko tak będziesz przyjęty
do grona zimnych czaszek
do grona twoich przodków:
Gilgamesza Hektora Rolanda
obrońców królestwa bez kresu
i miasta popiołów
Bądź wierny Idź

(Miłość przekazuje Człowiekowi lampę naftową. Dziewczyna i Chłopak biorą plecaki i lampy. Wszyscy wychodzą prowadzeni przez Człowieka, który wysoko, ponad głowami niesie lampę. Zza sceny dobiega piosenka Czerwonych Gitar "Droga, którą idę".)

Iwona Molin
Krystyna Raszka