Inscenizacja przykładem twórczej aktywności dziecka. Twórcza rola zabawy w inscenizacji utworu literackiego.
INSCENIZACJA- to forma pracy dydaktycznej, przez którą nauczyciel może realizować zarówno zadania nauczania wynikające z programu, jak i zadania wychowawcze w stosunku do dziecka.
Inscenizacja, jako bezpośrednia forma pracy nauczyciela (wychowawcy) z dzieckiem w wieku przedszkolnym jest nie tylko atrakcyjnym i motywacyjnie uzasadnionym sposobem oddziaływań dydaktyczno- wychowawczych, lecz także jednym z wielu czynników mających wpływ na wzbogacanie osobowości dziecka, dając mu pełnię różnych wartości moralno estetycznych i przeżyć emocjonalnych.
Inscenizacja należy do zabawowych i twórczych form pracy. Dla dzieci inscenizacja stanowi wielką radość, daje im głębokie przeżycia i bogactwo różnorodnych form ekspresji związanych z aktywnym udziałem w inscenizacji.
Jest ona środkiem ułatwiającym realizację celów wychowawczo- dydaktycznych, ponieważ uatrakcyjnia zajęcia dzieci, podsyca zainteresowania, wywołuje pożądane przeżycia emocjonalne.
Inscenizacja jest tą pedagogiczną, która dzięki odwoływaniu się do indywidualności każdej jednostki ludzkiej sprzyja wydobywaniu i rozwijaniu najbardziej pożądanych cech osobowości człowieka.
W związku z tym inscenizacja umożliwia wykorzystanie naturalnej skłonności dziecka do naśladowania i zabawy, może być stosowana już w wychowaniu przedszkolnym. Jej stosowanie sprzyja rozwijaniu się nie tylko aktywności intelektualnej dzieci, ale także emocjonalnej i ruchowej. Literatura dziecięca dostarcza tamatu do inscenizacji tekstów literackich usłyszanych przez dzieci. Ale samo pojęcie inscenizacji, czyli udramatyzowania używane jest w dwóch znaczeniach:
- jako inscenizowana lektura lub opowiadana przez nauczyciela akcja utworu
- zorganizowana zabawa dzieci po zapoznaniu się z utworem odgrywanie jego treści.
Jakich działań należy dokonywać przystępując do inscenizacji?
Po pierwsze, inscenizacja powinna być poprzedzona swoistą interpretacją utworu. Jedną jej część stanowi sama lektura lub narracja nauczyciela (dźwięki,słowo,gest), drugą zaś różne sposoby pobudzania małych słuchaczy do wypowiadania się na temat utworu.
Tu zaś należy przede wszystkim wymienić opowiadanie przez dziecko własnymi słowami usłyszanego tekstu . To opowiadanie kształtuje zarówno zrozumienie przez dziecko tekstu i umiejętności myślenia przyczynowego jak i wybiórczość leksykalna.
Po drugie trzeba doprowadzić do wczucia się przez dziecko w sytuację i postacie bohaterów , co pogłębia jego przeżycia i rozwija wiedzę o świecie.
Po trzecie zaś , pobudzić do znalezienia odpowiednich gestów i mimiki do stworzenia określonej postaci człowieka , zwierzęcia ,rośliny itp.
Inscenizacja baśni i bajek . Dzieci uwielbiają baśnie i bajki . Bawi je fantastyka baśni ,
zaciekawia świat wewnętrznych przeżyć człowieka ukazany tu w najprostszej i zrozumiałej
postaci. Poprzez nie poznaje stosunki między ludźmi , prawa rządzące nimi , istotę dobra i
nagrody i kary. Szybko zmieniające się sytuacje zmuszają do wiązania faktów , motywów postępowania – ucz logicznego myślenia . Treści bajek apeluj do uczuć dziecka , uczą je stawać po stronie pozytywnych wartości moralnych, kształtują jego uczucia humanitarne
( stosunek do ludzi i zwierząt) także poprzez poznawanie obyczajów, tradycji narodowych . Poprzez baśnie nawiązuje nić sympatii miedzy dziećmi różnych narodów. Istnieją różne sposoby przekazywania baśni i bajek.
Dziecko albo uczestniczy w słuchaniu bajek: czytanej , opowiadanej, odtwarzanej z kasety magnetofonowej , albo aktywnie bierze udział w przekazywaniu baśni inscenizując . Należy pozwolić uczestnikom na pełną swobodę interpretacji , nie wolno przerywać opowiadania uwagami . Przy nieznanej baśni dzieci oczekują w napięciu i słowa narratora są dla nich do działania mimicznego , natomiast przy znanej baśni opowiadający umożliwia dzieciom wypowiadanie się nie tylko mimiką , ale i słowem , doprowadzając opowiadania do tych momentów w których postacie baśniowe mogą działać i mówić . Odmianą inscenizacji jest deklamacja czyli też recytacja jest to w zasadzie to samo. Ogranicza ona w porównaniu z inscenizacją właściwie element ruchu , ale pozostawia gest , mimikę, intonację i wyrazistość wypowiedzi. Podobnie jak i przy inscenizacji niezbędne są tu zabiegi wstępne interpretujące tekst literacki , ułatwiające zrozumienie treści. Tekst recytowany czy deklamowany jest z konieczności powtórzeniem słów autora. Ale recytacja uwrażliwia na piękno poetyckiego słowa. Umożliwia jednoczenie własną interpretacje tekstu, znajdującą wyraz w pauzach , akcentowaniu odpowiednich wyrazów czy zdań , pozwala koordynować wypowiedzi i ruchy , gesty , mimikę. Wymaga regulowania oddechu dla uzyskania przejrzystości tekstu.
Inscenizacja , wierszy ,fragmentów nowel i powieści tego typu inscenizacja polega na plastycznym przestawieniu zdarzenia zawartego w utworze . Chodzi tu nie tylko o prawidłowe wygłaszanie tekstu i odpowiednia dramatyzacje , ale o całość konstrukcji, rozstawienie osób, przedmiotów – ma wywołać taki obraz , który byłby w stanie oddać nastrój i uczucie zawarte w utworze. Najtrudniejsze do inscenizacji są zdarzenia opisane mowa wiązaną. Z utworów wierszowanych najłatwiejsze do inscenizacji są bajki. Duży ładunek humoru i zabawy rozwija aktywność dziecka , ale także porusz się bez skrępowania i wypowiadania swobodnie. W bajce występuje najczęściej narrator i kilka postaci , czyli jest wyraźny podział na role. Wiersze o treści lirycznej dobrze wygłaszają dzieci w wieku 9-10 .
lat. Odpowiednio dobrana muzyka bardzo pomaga w wytworzeniu nastroju. Tego rodzaju tło wprowadza pożądany nastrój , podnosi urok utworu i potęguje warzenie.
Inscenizacja kukiełkowa - dzieci lubią bawić się lalkami , więc inscenizacja kukiełkowa odpowiada w sposób istotny ich naturalnym skłonnościom i zainteresowaniom. Lalkowy sposób inscenizowania utworów – tekstów literackich stanowi miłe i pożyteczne urozmaicenie pracy. W wielu przypadkach inscenizacja lalkowa jest jedynie możliwym sposobem przedstawienia akcji utworu. Chodzi mianowicie o opowiadania zdarzeniach cudownych , których w sposób aktorski przedstawić nie można , a więc przede wszystkim o baśnie , podania i legendy , w których dziej się rzeczy niezwykłe.
W baśniach często występują zwierzęta , w których role dzieci chetnie grają , ale lepiej i prawdziwiej wyglądają sceny , w których występują zwierzęta – zabawki. Jak można ożywić misie i tygrysy z pluszu , ukazał A.Milne w uroczych książkach o Kubusiu Puchatku.
Inscenizacje pozwalają w pełni realizować zadanie wychowania estetycznego , umożliwiają bowiem korelację między treściami nauczania takimi jak mowa i cała grupa zajęć artystyczno- technicznymi. Twórcza dyskusja nad propozycjami odegrania poszczególnych ról kształci u dzieci poczucie odpowiedzialności zbiorowej i indywidualnej , wizie koleżeńskiej , bo końcowy efekt – sukces z powodu wystawienia inscenizacji jest wspólnym dziełem całej grupy. Sposoby wykonania stroi, dobór odpowiedniej techniki inscenizacji , poszukiwanie rozwiązań scenograficznych rodzić się mogą w wyniku samodzielnych przemyśleń dzieci oraz ich doświadczeń plastyczno-technicznych. Atmosfera zapału jaka wykazują dzieci przy pracy nad inscenizacją ożywia wyobraźnię i mylenie , czyni ich działanie procesem twórczym , ułatwia uzewnętrznienie własnych przezyć i przyspiesza rozwój umysłowy , emocjonalny i społeczny.
Udział dzieci w odtwarzaniu treści utworu skłania je do zapamiętywania tekstu , do koncentrowania uwagi do określonej dyscypliny i kultury mówienia oraz do właściwego zachowania się .
Przygotowując inscenizację dzieci stoją przed koniecznością rozwiązywania różnych spraw związanych z doborem utworu przekształceniem narracji w mowę niezależna ze strojami, scenografią. Wszystko to sprzyja rozwojowi samodzielności myślenia, przewidywania, projektowania.
Zabawy inscenizowane mają stać się naturalną drogą kształtowania postaw społeczno- moralnych dzieci, gdyż odtwarzane role ułatwiają zrozumienie stosunków międzyludzkich, a często znajdują odbicie w realnym życiu dziecka.
Organizując pracę nad inscenizacją nauczyciel stwarza sytuację, w której w sposób bezpośredni dzieci przeżywają najróżniejsze nastroje, uczucia i podejmują określone decyzje.
Wprowadzając inscenizację, jako stały sposób oddziaływań dydaktyczno- wychowawczych na dzieci, nauczyciel ma możliwość kształtowania twórczego stosunku do zajęć, budzenia szerszych zainteresowań i wzbogacania form ekspresji dzieci. Praca nad tekstem inscenizacji pozwala w sposób ciekawy dla uczniów realizować zagadnienia programowe.
Opracowała Beata Łazicka
Przedszkole Miejskie Nr 3 w Ostródzie
Nirra665