Wydrzyński Andrzej - Plama ciemności.pdf - % - Kryminał i sensacja - macboguc

Andrzej Wydrzyński

Plama ciemności

„KB”

Wymyślić wątek dla farsy i przerobić to na poważną powieść. Zanurzyć wszystko w

atmosferze niezwykłej i sennej... Mieszanina groteski i tragedii zbawiennie wpływa na

umysł...

(BAUDELAIRE)

Detektyw oczyszcza cząstkę świata z tego zła, którym jest nie tyle sama zbrodnia, ten

oczywisty fakt, iż kogoś zabito, ile towarzysząca jej skaza, rozlana wokół niej plama krwi i

ciemności, i zarazem ów głęboki, odwieczny konflikt, wcielający się w zbrodniarza od

momentu, kiedy przez swój czyn potwierdza on jego istnienie, ujarzmiając olbrzymie, utajone

siły, które chcą naruszyć dotychczasowy ład społeczny i ukazać jego kruchość.

(BUTOR)

Urok gry

„Istnieje tylko jeden prawdziwy urok życia: urok gry. Ale co począć, kiedy jest nam

wszystko jedno: przegrać czy wygrać?”

Sierżant K. dwukrotnie przeczytał to zdanie w książce francuskiego poety. Przeglądał

ją w chybotliwym płomyku świecy, rozjaśniającym zaledwie skrawek nocy. A noc była gęsta

od deszczu i ciemności, nieprzenikniona. Za oknem, o które z furią biła ulewa, nie było

żadnych świateł. Wichura gięła ku ziemi drzewa. Poprzez szum ulewy sierżant słyszał

trzeszczenie pni i pękanie konarów. Słyszał także, jaik wokół ocalałego skrawka ziemi, wokół

wzgórza, na którym przed stu laty wzniesiono ten dworek, wzbierają coraz gwałtowniej wody

huczącej rzeki.

Czy tej nocy - pomyślał sierżant - znowu ktoś umrze tutaj, obok mnie, za jedną ze

zmurszałych ścian? Był w rozterce i nie miał pewności, czy sam jeszcze kiedykolwiek

zobaczy światło dnia, czy zdąży przeczytać leżącą przed nim książkę, właśnie tę, z której

odczytał, że prawdziwym urokiem życia jest urok gry.

Czy także przegranej gry? Chyba tak - pomyślał sierżant K. - jeżeli tylko grało się

uczciwie, nie znaczonymi kartami. Chyba tak, na pewno tak. Jeżeli gra się uczciwie. Deszcz

padał, wciąż padał, padał nieustannie od kilkunastu dni i nocy. Opuchła od wilgoci ziemia nie

przyjmowała już - wody, pęczniała, była jak gąbka nasycona mułem, błotem i ciemnością.

Czy tam również tak pada?

Tam... Tak myślał o miejscu, gdzie mieszkała młoda dziewczyna. Był od niej

dwukrotnie starszy i nigdy nie powiedział jej, że kocha. I chyba już nie powie. Milczał o

swojej miłości nie dlatego, że był starszy od tej dziewczyny, ale z tej przyczyny, że nie

wierzył już w siłę miłości, która sprawiłaby, że ta młoda dziewczyna będzie go kochać.

W jednej z książek, które w tym pokoju otaczały go ze wszystkich stron, przeczytał

także o swojej miłości. Pomyślał, nieco przerażony, że człowiek nie ma w sobie już nic

własnego i że to, co przeżywa, przeżył już ktoś inny, i że wszystko, cokolwiek może się stać z

człowiekiem, jest napisane, a więc już się stało, kiedyś i gdzieś, dawno lub niedawno, z kimś

innym lub z kimś podobnym do niego i do dziewczyny, którą kochał tak nierozumnie. Ale

jaka miłość jest „rozumna”?

O swojej miłości przeczytał:

„Obserwował chmury, ciemne, śmigłe konie, wspinające się na niebo. Gwałtowna

burza wybuchająca nie w swojej porze! Taka jest mdłość - pomyślał - miłość przychodząca za

późno. Ale nie zjawia się po niej kojący spokój, jak po burzy, kiedy wieczorne zapachy,

ociężałe słońce i ciepło wracają na zaskoczoną ziemię... Gdy taka miłość spadnie na ciebie jak

grom i ogłuszy, oślepi, porazi zmysły, zabije - żadne porównanie literackie nie zmieni twego

losu. Jest jak piorun z nieba. Nie ugasisz ani cząstki pragnienia, jeżeli potrafisz wyrazić, jaka

jest ta miłość, która przychodzi zbyt późno”.

Trzeba więc żyć z nieugaszonym pragnieniem. Wszyscy żyją z jakimś nieugaszonym

pragnieniem.

Dlaczego myśli o miłości w tej posępnej scenerii, w huku wody przewalającej się

wokół wyspy ukształtowanej przez powódź? Wiedział, że jeśli wyjdzie teraz na korytarz,

usłyszy za przyległymi drzwiami oddechy ludzi pogrążonych we śnie: jeden z tych oddechów

jest oddechem mordercy.

Morderca popełnił błąd, na pewno. Ale jaki? Może dopiero popełni? I będzie to tak

zwany „fatalny” błąd, jakby wszystkie nasze błędy nie były fatalne i nie przesądzały o

naszym późniejszym życiu! Jeśli jednak morderca popełni błąd nazbyt późno, wtedy on, były

sierżant K. - od kilku dni był na emeryturze - nie udaremni następnej zbrodni.

A może w ogóle nie będzie żadnego błędu? Bywa i tak, bo przecież każde zdarzenie

jest możliwe, nawet zdarzenie najbardziej nieprawdopodobne. Tylko w powieściach wszystko

musi być prawdopodobne, lecz życie nie podlega regułom prawdopodobieństwa. O tym

wiedział nazbyt dobrze. I o tym, jak działa prawo odwrotnych skutków.

Sierżant wsłuchiwał się w drżenie szyb, o które wiatr bił strugami wody. Później

spojrzał na leżącą przed nim książkę w której przeczytał, że urok życia polega przede

wszystkim na uroku gry. Odwrócił kartkę.

„Wymyślić wątek dla farsy - przeczytał słowa podkreślone przez kogoś czerwonym

ołówkiem - i przerobić to na poważną powieść. Zanurzyć wszystko w atmosferze niezwykłej i

sennej...”

Właśnie taka atmosfera panowała w tym domu. I mimo zbrodni, jakiej kroniki

policyjne nie notowały od czasów Szekspira - tak pomyślał sierżant - to wszystko miało w

sobie coś z farsy. Groteska przemieniała się w dramat, komizm przeistaczał się w tragedię.

„Mieszanina groteski i tragedii zbawiennie wpływa na umysł - czytał dalej - -

podobnie jak dysonans działa na przesycony słuch”.

Krawieckimi nożycami, innych w tym pokoju nie było, sierżant przyciął opadający i

kopcący knot świecy. Odsunął książkę i pochylił się nad luźnymi kartkami lichego papieru.

Pisał:

„O świcie wody rzeki wyrzuciły na brzeg...”

Tak zaczyna się rękopis sierżanta K. Brak w nim kilku pierwszych stron (może on sam

je zniszczył?) i kilkunastu innych; sporo fragmentów zatarła wilgoć. Tak więc pewne sytuacje

i rozmowy, oraz prawdopodobny przebieg niektórych zdarzeń musiałem rekonstruować

ustalając szczegóły z jedyną osobą pozostałą przy życiu po wydarzeniach, jakie rozegrały się

na skrawku lądu odciętego od świata powodzią.

Prócz tych zabiegów, usprawiedliwionych obowiązkiem rzetelnego poinformowania

Czytelnika, nie zajmowałem się skrupulatnym poprawianiem niedoskonałości zapisu sierżanta

K. Zdania pisane w pośpiechu, w zmiennych rytmach, powinny nosić na sobie znamię

nastroju, w jakim znajdował się człowiek, który je notował.

Dzisiaj modne jest byle jakie malowanie, byle jakie komponowanie, byle jakie granie

na scenie, byle, jakie uprawianie krytyki, wreszcie byle jakie pisanie. Byle ja kość staje się

często regułą zjawiska, które ma zastąpić sztukę, a stanowi zaledwie jej zalążek lub daleki

margines, chociaż nadal nazywa się sztuką z przymiotnikiem „współczesna”. Gdyby nie ten

przymiotnik, niekiedy usprawiedliwiający mierność, nieudolność lub spryt, w wielu

przypadkach nie wiadomo by było, o co idzie. Sierżant K. nie uznawał „bylejakości”.

...gdyby udało się cokolwiek przewidzieć - pomyślał sierżant - wówczas można by

zapobiec następnej zbrodni, która czaiła się w ciemności przesyconej wilgocią i wonią

zbutwiałego drewna, zbrodni, która wydawała się nieunikniona. Wówczas Borges miałby

rację w swym przewrotnie logicznym zdaniu: „przewidzieć jakąś okoliczność to udaremnić

jej realizację”.

Jednak niczego nie można przewidzieć ani udaremnić. Nawet spraw wiadomych i

przewidzianych nie dało się udaremnić, kiedy nadszedł czas, gdy sierżant K. miał odejść na

emeryturę. Przez całe życie pracował uczciwie, nie myślał o sobie, lecz o pracy, jaką

wykonywał. Po wojnie przyjechał do Polski z grupą repatriantów z Francji. Jako żołnierz i

działacz francuskiego ruchu oporu w latach wojny, otrzymał pracę w milicji i dość szybko

uzyskał stopień sierżanta. Przed kilku dniami przeszedł na emeryturę; nagle życie wydało mu

się puste i pozbawione sensu, chociaż czuł się już zmęczony, coraz dotkliwiej odczuwając

bezsilność w walce z tym, co w ludziach jest nikczemne i złe.

Mógł być kimś innym, nie sierżantem, to pewne. Interesowała go psychologia,

literatura, historia sztuki. Dlaczego nie studiował? Pewnego dnia rozpoczął pracę w milicji i

tyan samym zadecydował o swoim przeznaczeniu. Aie teraz opuszczało go to wybrane po

wojnie przeznaczenie. Cb pozostawało, czego mógł się jeszcze spodziewać?

Nie straci swoich związków ze sztuką, zwłaszcza z literaturą. Chaosowi życia

nadawała ona formę, a więc i sens. Lecz nie zastąpi życia, tej przygody, w którą wkroczył,

która go pochłania, w której uczestniczył nigdy się nie oszczędzając. Warunkiem sztuki jest

zmyślenie, nierzeczywistość, zagadkowa selekcja. Ale co jest warunkiem życia, jakie właśnie

zaczynał, już poza swoją pracą i bez niej? Dzięki pracy uzyskiwał świadomość własnej

osobowości i wiedzę o ludziach, o istocie człowieka. Realność życia, pozbawionego

dotychczasowej treści, stawała się czymś fikcyjnym, zmyślonym, daremnym. Chyba dlatego

postanowił, z nikim tego nie uzgadniając, wziąć udział w jeszcze jednej, może ostatniej

przygodzie, jaką miał przeżyć w tym domu otoczonym deszczem, ciemnością i wezbraną

rzeką.

Padał deszcz.

W blasku błyskawicy

Wioska Z. położona była na cyplu wcinającym się w rzekę.

W kilka godzin po moim przyjeździe do Z. kraniec tego cypla był odcięty od lądu. Nie

przypuszczałem, że stanie się to tak szybko. Gdybym jednak przewidział, że wysoka fala

powodzi dotrze również tutaj, także przyjechałbym do Z. Sprawa wymagała szybkiej

interwencji.

„Wezbrane wody pozostawiły głębokie wyrwy wzdłuż drogi E-22, prowadzącej z

Krakowa do Bochni - podawał w południe spiker radiowy. - Przedmieścia Bochni zalała

Raba..; Kulminacyjna fala na Wiśle, minąwszy Kraków, zniosła wały ochronne na terenie

Puszczy Niepołomickiej. Na wale wiślanym schroniło się kilkaset osób ze wsi Grobla i

Swiniary. Woda porwała cały ich dobytek i tylko nieliczni mieszkańcy zdołali zabrać ze sobą

do najwyżej położonej stodoły krowę albo konia. Lecz nad ranem również ta stodoła została

zalana”.

Pojechałem do Z. żeby obejrzeć ten stary dworek położony na krańcu rozległego

wzgórza i poznać jego mieszkańców.

W kilka godzin później komunikaty powodziowe zabrzmiały bardziej alarmująco.

„W Dąbrowie Tarnowskiej sytuacja staje się coraz bardziej krytyczna. U ujścia

Dunajca do Wisły, również w Żywcu, w olbrzymich rozlewiskach pozostało kilka milionów

metrów sześciennych wody. Fala kulminacyjna na Wiśle minęła Dęblin i dotarła do powiatu

Kozienice. Poziom wody w rzece przekroczył stan alarmowy o dwa metry. Wysoki stan wody

spowodował przecieki w wałach ochronnych Sandomierza, Kozienic i w miejscowości

Lipsko. Od dwudziestu czterech godzin trwa walka o uratowanie wałów i zlikwidowanie

przecieków wody w Andruszkowicach”.

Wydrzyński Andrzej - Plama ciemności.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: