Wykład 7 Konie: 2007.01.05r.
Cel i ograniczenia pracy hodowlanej:
1) Długi odstęp między pokoleniami.
2) Krycie naturalne.
3) Praca hodowlana jest w Polsce na nielicznej populacji aktywnej. Odsetek koni zarodowych w pogłowiu masowym wynosi tylko około 8%.
4) Słabe wyniki rozrodu.
5) Cechy użytkowe koni należą do trudno mierzalnych.
6) Próby użytkowości przeprowadzane są dla koni poddawanych wstępnej selekcji.
7) Duże problemy nastręcza wykorzystanie wyników koni w sporcie jeździeckim. Do sportu jeździeckiego konie nie są dobierane losowo. W dalszym treningu sportowym pozostają tylko te, które gwarantują uzyskiwanie dobrych wyników. Na wyniki sportowe obok założeń genetycznych bardzo duży wpływ mają trudne do wyszacowania szeroko pojęte wpływy środowiskowe takie jak: trening, klasa jeźdźców, żywienie, pielęgnacja i opieka weterynaryjna.
8) Przy wyścigowych próbach użytkowości występuje również nielosowy dobór koni do gonitw oraz zróżnicowane warunki środowiskowe.
9) Większość cech użytkowych koni charakteryzuje się niskimi wskaźnikami odziedziczalności (h2=0,2-0,3).
Ad.1)
- Wynosi ok. 9 lat, przekłada się na intensywność selekcji (brakowanie).
Ad.2)
- Konieczność używania dużej liczby ogierów (ponad 4tys.200 ogierów w Polsce).
- Wielkość odchowu – wpływ na intensywność selekcji i możliwość wyboru najlepszych osobników.
Ad.3)
- Populacja aktywna – ocenie poddawana wartość użytkowa (20 parę tys. koni wpisanych do Ksiąg Zarodowych, ok. 8% ocenianych koni z populacji). Wyjątek PKA i CKA – 100% pogłowia to populacja aktywna (Księgi Stadne + objęte programem hodowlanym).
Ad.5)
- Ogromny problem z szacowaniem poziomu cech. Musi być szacowanie subiektywne – błąd do 30-40% (przekłada się na szacowanie parametrów genetycznych i wartości hodowlanej).
- Cechy użytkowe – w punktach.
- Ocena wartości użytkowej koni – cecha trudno mierzalna.
- BLUP – konieczność subiektywnego ustalenia współczynników przeliczeniowych, wagi poszczególnych cech.
- Indeks selekcyjny – konieczne matematyczne zdefiniowanie celu hodowlanego (a niektórych cechy tj. skoków nie da się matematycznie zdefiniować).
- Ocena ruchu – pomysł zmierzenia długości kroku – efekty, gdyby w konkursach ujeżdżania mierzenie długości kroku, a są inne cechy ważne dla sędziów.
Ad.6)
- Osobniki poddawane wstępnej selekcji – odziedziczalność cechy = zmienna genetyczna/zmienna środowiskowa np. współczynnik dzielności wyścigowej dla koni 4 letnich dużo wyższy niż dla koni 3 letnich, gdyż większość koni z treningu wyścigowego wypadało po 3 roku, więc w 4 roku bardzo ostra selekcja (więc nie wiemy, jaka wartość zmiennej genetycznej do zmiennej środowiskowej).
- W Polsce brak bazy danych wyników dzielności koni. Korzystanie z parametrów zachodnich niedobre, bo te parametry odpowiednie tylko dla konkretnej populacji.
Ad.7)
- Do oceny cechy konie do wyścigów powinny być dobierane losowo, ale nie są – bo 1 koń inna klasa wyścigowa niż 2 (dobór koni nie jest próbą losową).
- Cała masa czynników środowiskowych nie do oszacowania np. wpływ jeźdźca, wpływ trenera.
- Pozostają tylko te konie, które rokują uzyskanie dobrych wyników.
- Wyścigi płatne: 1-sze z miejsc płacone, reszta biega za darmo.
- Przydatność do zaprzęgu – inne cechy genetyczne, niż przydatność wierzchowa.
Ad.9)
- Niskie współczynniki odziedziczalności 0,2 – 0,3 (20% zmienność genetyczna, 80% zmienność środowiskowa) – przy wyborze konia na reproduktora 20% szansy, że addytywnie ta cecha u niego warunkowana.
Etapy pracy hodowlanej:
1) Ocena wartości użytkowej – różnie szacowana w zależności od klasy koni (ocena pokroju, ocena wartości użytkowej w próbach dzielności, ocena zdrowia, wykorzystania paszy, charakteru, temperamentu, dychawica świszcząca – ROER, osteochondroza i inne cechy).
2) a. Szacowanie parametrów genetycznych i b. ocena wartości hodowlanej.
a. Mamy małą liczebność potomstwa po danym reproduktorze (najczęstsza metoda korelacji wewnątrzklasowej). Aby odziedziczalność była wiarygodna – 1,5-2 tys. osobników ocenianych, a jest to właściwie niemożliwe (błąd szacowania).
b. Trudne, bo ogromna złożoność cech. Do szacowania wartości hodowlanej w liczących się hodowlach wykorzystuje się model zwierzęcia i macierz spokrewnień – przewidywanie wartości hodowlanej. Warunek: ocena wartości użytkowej prowadzona przez wiele lat i baza danych. Holendrzy – mają dużo koni i bazę danych, więc mogą wiarygodnie szacować wartość hodowlaną).
3) Selekcja (metody selekcji - egzamin)
4) Dobór hodowlany
4 etapowa selekcja w hodowli koni ras użytkowych:
1) Ocena źrebiąt przy matkach – tu 3 podetapy:
a) Ocena źrebiąt w klatkach
b) Ocena roczniaków
c) Ocena 2-latków
Ocenia się wzrost, rozwój, prawidłowość budowy, ruch, typ użytkowy, zdrowie.
2) Wstępna kwalifikacja do hodowli na podstawie oceny rodowodu i prawidłowości budowy – określone wymagania + cechy dyskwalifikujące jako zwierzęta zarodowe, gdy jakieś wady budowy.
3) Ocena wartości użytkowej:
Dla ogierów ras półkrwi warianty oceny wartości użytkowej: gdy koń nie zaliczy a), wykonywana b), a dalej c).
a) Ocena stacyjna – u koni ujednolicenie warunków środowiskowych jest nie do końca możliwe, bo klasa jeźdźca ma bardzo duży wpływ na konia.
Wady metody – niewielka liczba ocenianych koni, konie poddawane są wstępnej ocenie, duże koszty oceny (3tys./100 dni koszt używania koni w treningu).
b) Ocena na wyścigach dla koni półkrwi – wytrzymałość (wygrywanie określonych gonitw). Ogiery PKA i CKA w hodowlach ras półkrwi (handicap generalny??).
c) Starty w mistrzostwach młodych koni – konkurs ujeżdżania, skoki przez przeszkody, WKKW, mistrzostwa młodych koni w powożeniu zaprzęgami.
Zalety: duża liczba startujących koni (ogiery, klacze, wałachy), możliwość wielokrotnego startu (w próbach stacyjnych tylko 1 raz i stan kondycji konia w danym dniu decyduje o wyniku). Tu oceniany jako 4,5 latek – wielokrotny start i ocena.
2 informacja: Championaty (ocena wartości użytkowej konia do szacowania wartości hodowlanej konia i jego rodziców i na podstawie oceny wartości użytkowej potomstwa – wyników startów potomstwa).
Promocja koni – gdy wysokie miejsca w mistrzostwach – promocja właściciela, reproduktora à ogromny wzrost ceny konia, promocja wyniku młodych koni.
Test 100-dniowy:
- Po 100 dniach treningu ogiery poddawane są ocenie wartości użytkowej.
- Skrócenie do 70 dni, bo już wtedy wystarczająca wiarygodność wyników (zmniejszone koszty oceny). Zmniejszenie kosztów możliwe, gdy ogiery przyjdą wystarczająco przygotowane do treningu (gdy przeszły podstawowy cykl ujeżdżania i są przygotowane do treningu).
- Od 2006r. obowiązuje zasada, że jest ocena ogiera która obejmuje: ruch w stępie, ocena kłusu luzem (bez jeźdźca), ocena galopu (nie m przy ocenie pokroju).
- Ustalamy próg selekcyjny, poniżej którego nie oceniamy.
- Po 1 roku oceny te zasady wpłynęły bardzo pozytywnie na poziom przygotowania do treningu.
- Warunek: dobór cech do oceny, Cechy powinny mieć swe wagi ekonomiczne w końcowym wyniku oceny. Cechy o dużym znaczeniu mają wyższe wagi ekonomiczne. Cechy te trudno mierzalne od 1 do 10 punktów, nie da się oszacować współczynnika regresji.
- Sprawdza się korelację pomiędzy cechami (jeśli nie skorelowane, powinny obie być uwzględnione w ocenie konia. Bardzo duża korelacja cech – tylko 1 występuje w ocenie).
- Cechy bardzo wysoko skorelowane np. przydatność do treningu np. mała przydatność do treningu gdy kiepski ruch, kiepsko skacze, bardzo pobudliwy temperament.
- Wagi ekonomiczne – na podstawie tych prób ocena indeksu ogólnego, skokowego i ujeżdżeniowego (gdy złe wagi – złe wyniki). Między tymi 3 indeksami h2 = 0,9.
3 zespoły oceniają konia:
1) Komisja
2) Kierownik (ocenia pewną grupę cech, gdyż obserwuje konia przez 100 dni w treningu, a nie tylko w danym dnu).
3) Jeźdźcy testowi (oceniają jezdność = przydatność konia do współpracy z jeźdźcem = tolerowanie jeźdźca, oceniają przydatność do ujeżdżeń i skoków).
Ponad 80% koni trafia do rekreacji pod słabych jeźdźców. Gdy trudny koń, musi prowadzić mistrz, a nie przeciętny jeździec.
Ad.1) Ocena Komisji:
Skoki luzem – taśma na korytarz, 3 przeszkody – doublebar, konia puszczamy z ręki blisko przeszkód.
Ocena stylu skoku konia: sposób podejścia do przeszkody – czy z ochotą, sam moment odskoku – koń lekko przysiada na zadzie, odciąża przód, pochyla głowę i wybicie do góry, odskok, szybkość kończyn przednich, równość prowadzenia i podciągnięcie pod klatkę piersiową, praca głowy i szyi, praca grzbietu, lądowanie za przeszkodą, sposób otwarcia zadu. Ocena trwa 2-3 sekundy, skok powtarza się kilka razy.
- Konkurs skoku – ważny talent konia i jeźdźca + zgranie pary.
- Umiejętność skakania pojedynczych przeszkód i umiejętność skakania szeregów.
W stylu skoku konia - ocena rytmu galopu, baskil – praca przednich i tylnych nóg.
Wagi ekonomiczne cech: 1-10 9(10) – skoki pod jeźdźcem i luzem.
Praca w stępie: bardzo trudna do oceny.
Praca w kłusie: najniższa waga ekonomiczna, ale dobre wyniki (ocena wyniosłości galopu).
Jezdność: 15% (najwyższa waga ekonomiczna), bardzo ważna cecha.
Cechy związane z ruchem: zmniejszone wagi ekonomiczne w Niemczech, bo oni ocena wytrzymałości konia w indeksie.
Próba wytrzymałościowa galopu ze skokami: stopień zmęczenia konia.
Inne: przydatność do ujeżdżenia i do skoków, wytrzymałość w galopie i w skokach.
Ad.2) Ocena Kierownika:
- Przydatność do treningu.
- Charakter.
- Temperament.
- Skoki luzem.
- Skoki pod jeźdźcem.
- Praca w stępie, kłusie, galopie.
1. Do oceny wyników stosowany indeks wartości użytkowej:
100 – ocena = średnia
IWU = 100 + b1 (C1 – X1) + b2(C2 – X2) + ....+b16(C16 – X16)
b – waga indeksowa cechy (b1,b2, ...b16)
C – wartość (w punktach) cechy (C1,C2, ... C16)
X – średnia arytmetyczna ocen cech dla wszystkich ogierów przechodzących próbę w danym zakładzie (X1,X2, ... X16).
- Im większa wartość ekonomiczna cechy, tym większy wpływ cechy na wartość indeksu.
- W liczniku – odchylenie standardowe danej cechy (im mniejsze odchylenie standardowe, tym większy wpływ).
- 120 – o 1 standardowe odchylenie lepsze od średniej.
- 140 – o 2 standardowe odchylenie lepsze od średniej.
- Zaleta: sędziowie nie mogą preferować koni, bo zwiększona wartość konia zmienia indeksy innych koni.
- Wada: aby wynik był wiarygodny, musi być 20-30 koni. Tylko dla danego zakładu i dla danej stawki koni (nie można porównywać różnych zakładów).
2. Wagę indeksową cechy oblicza się wg. wzoru:
B – waga indeksowa cechy
Rwc – relatywna waga cechy podana dla każdej cechy w arkuszu oceny ogiera.
Sc – odchylenie standardowe cechy objętej oceną.
S iwu – odchylenie standardowe indeksu.
3. Ocena ogierów na podstawie wyliczonej wartości użytkowej:
1. 140pkt i więcej – ocena wybitna
2. 120-139,99pkt – ocena bardzo dobra
3. 100-119,99pkt – dobra
4. 80-99,99pkt – dostateczna
5. poniżej 80pkt - niedostateczna
Indeks ujeżdżeniowo-skokowy: cechy ujeżdzeniowe.
Zestawienie w % wyników końcowych ocen ogierów w teście 100-dniowym cw zależności od stosowanej metody:
Ocena: Odsetek ogierów:
Metoda indywidualna: Indeks wartości użytkowej:
Wybitna 1,4 1,6
Bardzo dobra 47,8 15,8
Dobra 45,6 41,6
Dostateczna 5,3 25,2
Niedostateczna 0
15,8
Wybór cech do indeksu (tab.)
Cechy uwzględniane w indeksach:
Polska:
- Skoki luzem, skoki pod jeźdźcem, praca w stępie, kłusie, galopie, jezdność, przydatność do ujeżdżenia i do skoków (ocenia komisja i jeźdźcy).
- ...
mrufka_a