Embriologia -3.doc

ĆWICZENIA 4
KOMORKI PODPOROWE I SUBSTANCJA POZAKOMÓRKOWA (TKANKA ŁĄCZNA)

Wszystkie tkanki łączne zależnie od ich funkcji dzielimy:

a)      tkanka łączna właściwa

·         tkanka galaretowata

·         tkanka siateczkowata

·         tkanka włóknista: luźna, zbita (zwarta), beleczkowata (blaszkowata)

·         tkanka tłuszczowa

b)      tkanka łączna szkieletowa lub oporowa

·         tkanka chrzęstna (chrząstka)

·         tkanka kostna (kość)

c)       tkanka łączna płynna (krew i limfa)

·         krew

·         chłonka (limfa)

Komórki tworzące tkankę dzielimy na:

- komórki miąższowe (pełnią główne czynności w tkance)

- komórki podporowe, czyli zrębowe (tworzą rusztowanie tkanki)

Tkanka łączna właściwa pełni 3 podstawowe funkcje:

- stanowi zrąb i ochronę mechaniczną dla innych tkanek i narządów

- transportuje substancje odżywcze i produkty metabolizmu

- broni organizmu przed obcymi związkami chemicznymi (cząsteczki, wirusy, bakterie i inne obce komórki)

Komórki podporowe wytwarzają substancje pozakomórkową, umożliwiającą organizację przestrzenną tkanki i zapewniającą jej stabilność mechaniczną.

Ich wspólne cechy to:

- w okresie zarodkowym powstają mezenchymy

- wytwarzają wiele składników substancji pozakomórkowej

- gdy są dojrzałe tworzą tkankę zawierającą niewielką liczbę komórek w dużej ilości substancji pozakomórkowej

- są bardziej dostosowane do tworzenia połączeń adhezyjnych z substancji pozakomórkowej niż z innymi komórkami

Substancja pozakomórkowa składa się głównie z włóknistych białek otoczonych przez glikozaminoglikany (tzw. GAG-ów). Są to duże polisacharydy, które zapewniają utrzymanie prężności tkanki i decydują o dyfuzji substancji poprzez substancję pozakomórkową.

Białka włókniste decydują o odporności tkanek podporowych na rozciąganie.

Wyróżniamy cztery główne białka włókniste:

- kolagen (skóra) – najliczniejsza reprezentacja wśród pozakomórkowych struktur włóknistych

- fibrylina – znajduje się w mikrofibrylach, ważny skład włókien znajdujących się również obficie w substancji pozakomórkowej, zawierającej ten typ włokien, np. płuca, mięśnie, ściany naczyń krwionośnych

- elastyna – organizuje się we włóknach lub błonach nadających tkance sprężystość i pozwala wrócić do stanu pierwotnego po rozciągnięciu

- fibronektyna – pośredniczy w adhezji pomiędzy licznymi typami komórek i składników substancji pozakomórkowej

Komórki tkanki łącznej właściwej wywodzą się z komórek macierzystych powstałych w szpiku kostnym, które następnie wędrują do różnych miejsc występowania tkanki łącznej.

- fibroblasty - najliczniejsze

- histiocyty – makrofagi tkanki łącznej właściwej, ich funkcją jest fagocytoza oraz trawienie sfagocytowanego materiału) gdy ciało obce dostanie się do tkanki łącznej

- komórki tuczne:

·         heparyna – przeciwzakrzepowe

·         histamina – zwiększenie przepływowości małych żył

·         tkankowe – występują w tkance łącznej właściwej różnych narządów, szczególnie wzdłuż naczyń krwionośnych i w płynie jam ciała

·         błony śluzowej – występuje w tkance błony śluzowej przewodu pokarmowego

- komórki plazmatyczne – występują w tkance łącznej w pobliżu miejsc narażonych na kontakt z antygenami, np. w przewodzie pokarmowym, lub w czasie zapaleń

- komórki napływowe – należą do nich

·         leukocyty (szpik kostny, krew, tkanka łączna, żyją do kilku lat)

·         granulocyty obojętnochłonne (tkanka łączne w stanach zapalnych)

·         granulocyty kwasochłonne (alergia, wytwarzają substancje bakteriobójcze, zarażenie pasożytami)

·         granulocyty zasadochłonne

·         limfocyty i komórki tłuszczowe

Błona podstawna – wyspecjalizowane, błoniaste zgrupowanie substancji pozakomórkowej występujące pomiędzy komórkami miąższowymi i tkanką oporową. Błony komórkowe są związane z komórkami nabłonkowymi, mięśniowymi i komórkami Schwanna (osłaniające komórki nerwowe), a także stanowią błonę graniczną w ośrodkowym układzie nerwowym. Do głównych zadań błony podstawowej należy tworzenie powierzchni adhezyjnej dla komórki, kontrolowanie dyfuzji i regulacja organizacji komórek.

Rodzina komórek podporowych – wywodzą się z mezenchymy zarodkowej. Należą do nich

- fibroblasty

- chondrocyty

- osteoblasty

- miofibroblasty

- komórki tłuszczowe (adipocyty)

Fibroblasty i fibrocyty – występują w tkance włóknistej, odgrywają ważną rolę w procesach naprawczych tkanek.

Tkanka łączna włóknista jest głównym rodzajem tkanki podporowej w większości narządów spełnia czynności

- podpory nerwów, naczyń krwionośnych i limfatycznych

- rozdziela czynnościowe warstwy w narządach i tkankach (np. oddziela błonę śluzową od tkanek leżących poniżej)

- zapewnia podporę populacji przepływowej i osiadłej komórek układu immunologicznego (makrofagów, limfocytów, komórek plazmatycznych, komórek tucznych)

- tworzy torebki włókniste otaczające większość narządów miąższowych (wątrobę, śledzionę, nerki)

- tworzy tkankę włóknisto – tłuszczową

Miofibroblasty – wykazują cechy zarówno fibroblastów, jak i komórek mięśniowych gładkich (zawierają agregaty filamentów aktynowych związanych z miozyną.

Chondroblasty i chondrocyty – tworzą chrząstkę, związaną przeważnie z kością. Chrząstka zawiera główne dwa składniki pozakomórkowe:

- białka włókniste nadające jej stabilność mechaniczną

- dużą ilość GAG-ów zapewniających jej odporność na odkształcanie pod wpływem sił odkształcających

Wzrost chrząstki następuje na skutek chondroblastów w obrębie już wytworzonej macierzy (wzrost śródchrzęstny) oraz zróżnicowania się nowych chondroblastów w tkance chrzęstnej (wzrost przez przywarstwienie).

Klasyfikacja chrząstki

- szklista – tworzy szkielet przejściowy istniejący w okresie płodowym oraz chrząstki nasadowe umożliwiające wzrost kości długich w dzieciństwie, powierzchnie stawowe i tkankę podporową w drogach oddechowych

- sprężysta – występuje w małżowinie usznej, ścianie przewodu słuchowego zewnętrznego i w trąbce słuchowej oraz w nagłośni

- włóknista – wchodzi w skład tarczek międzykręgowych, przyczepów ścięgien do kości i połączeń między płaskimi kośćmi miednicy

Kość jest najbardziej złożonym rodzajem tkanki łącznej, sztywna i trwała.

Jej funkcje to:

- mechaniczna podpora (żebra)

- pozwala na poruszanie się

- stanowi ochronę (czaszka)

- metaboliczny magazyn soli mineralnych

Kość zbudowana jest z:

- komórek kości

- substancji międzykomórkowej, niezmineralizowanej

* osseomukoid, zbudowany z kolagenu, zatopiony w żelu składającym się z GAG-ów)

* sole mineralne, zmagazynowane w osseomukoidzie

Cztery rodzaje komórek

- komórki osteogenne – są to komórki zrębowe i rodzaj osteoblastów. Komórki osteogenne rozwijają się z komórek pierwotnej mezenchymy i tworzą populacje komórek macierzystych mogących się różnicować na osteoblasty i osteocyty

- osteoblasty – syntetyzują organiczne komponenty substancji międzykomórkowej kości

- osteocyty – nieaktywne osteoblasty zatopione w zmineralizowanej kości

- osteoklasty – przebudowywujące (w razie złamań u dorosłych), odpowiadające za modelowanie kości

Rodzaje tkanki kostnej

- splotowtaa – przypadkowe ułożenie włókien kolagenowych i jest mechanicznie słaba

- sprężysta (blaszkowata) – regularne, równoległe ułożenie włókien kolagenowych w blaszkach, mechanicznie wytrzymała

Tkanka tłuszczowa bierze udział w regulowaniu temperatury ciała u noworodków i niemowlaków.

- jednopęcherzykowa (biała lub żółta) rozwija się z mezenchymy

·         lipoblasty

·         gromadzi tłuszcz

·         zawiera receptory hormonów regulujących pobieranie tłuszczu.

- wielopęcherzykowa (brunatna)

·         ciepło

·         występuje najliczniej u noworodków