BN.Datowanie półgroszy kor Wł.Jagiełły.pdf

Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły

_____________________________________________________________________________________________________________

Witold Borowski (Sieraków Wlkp.)

GŁOS W KWESTII DATOWANIA

PÓŁGROSZY KORONNYCH WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁY

Wzrost zainteresowania numizmatyką w wieku XIX, intensywny rozwój istnie-

jących już kolekcji i tworzenie nowych zbiorów, zaowocowało w efekcie powstaniem

wartościowych prac traktujących o monecie polskiej od czasów najdawniejszych po

współczesność. Szczególne zasługi w zakresie poznania mennictwa wczesnojagielloń-

skiego wnieśli Franciszek Piekosiński 1 i Kazimierz Stronczyński 2 . Obaj badacze podjęli

między innymi próbę wyznaczenia chronologii bicia poszczególnych typów półgroszy

koronnych Władysława Jagiełły (1386-1434). Próby te, co ważne, oparte były nie tylko

na względach typologicznych i metrologicznych, ale również na bardzo solidnej anali-

zie dokumentów znajdujących się w archiwach. Jak łatwo się domyśleć, prace te na ów

czas trudne były do przecenienia.

Przyjęte obecnie ramy czasowe w datowaniu półgroszy koronnych Władysława

Jagiełły opierają się na wydanej blisko 40 lat temu, fundamentalnej pracy dotyczącej

mennictwa tego okresu, Monety pierwszych Jagiellonów , autorstwa Stanisławy Kubiak 3 .

W recenzji tej pracy Jerzy Piniński 4 zakwestionował zasadność datowania niektórych

odmian półgroszy Kub. typ II oraz niektórych odmian półgroszy tzw. grupy trzeciej,

czyli Kub. typ IX-XI. Swe wątpliwości recenzent oparł na danych metrologicznych

(zawartość srebra), a także typologicznych, tj. niektórych drugorzędnych cechach wy-

różniających (kształt górnych płatków lilii w koronie, forma litery A w legendzie oto-

kowej). Z sugestiami tymi zdecydowanie nie zgodziła się Stanisława Kubiak 5 , uważając

argumenty wysunięte przez Jerzego Pinińskiego za niewystarczające i niejednoznaczne.

Jednakże już w roku 1972, a więc dwa lata po wydaniu Monet pierwszych Jagiellonów ,

ukazało się opracowanie skarbu półgroszy koronnych Władysława Jagiełły i groszy

praskich z miejscowości Biela 6 , w którym Janusz Kisielewski, na podstawie składu

tegoż znaleziska udowodnił, iż datowanie wszystkich półgroszy Kub. typ XI, zapropo-

nowane przez Stanisławę Kubiak na lata 1431-1434, było błędne. Autorka Monet

pierwszych Jagiellonów zweryfikowała oficjalnie swój pogląd w tej kwestii dopiero w

roku 2002 7 , przesuwając prawdopodobieństwo rozpoczęcia emisji półgroszy koronnych

bez znaków pod koroną Kub. typ XI na okres od po 1406 do 1414 roku.

1 F. Piekosiński, O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV wieku , Kraków 1878.

2 K. Stronczyński, Dawne monety polskie dynastyi Piastów i Jagiellonów, cz. III, Monety XIV, XV i XVI

wieku uporządkowane i objaśnione , Piotrków 1885.

3 S. Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów (1386-1444) , Wrocław 1970.

4 J. Piniński, rec. z S. Kubiak, Monety pierwszych Jagiellonów (1386-1444) , Wiadomości Numizma-

tyczne, R. XV, 1971, z. 2, s. 125-128.

5 S. Kubiak, Odpowiedź na recenzję J. Pinińskiego z pracy Monety pierwszych Jagiellonów, 1386-

1444 , Wiadomości Numizmatyczne, R. XVI, 1972, z. 1, s. 35-37.

6 J. Kisielewski, Znalezisko półgroszy Władysława Jagiełły i groszy praskich z miejscowości Biela,

pow. Konin , Wiadomości Numizmatyczne, R. XVI, 1972, z. 3, s. 157-168.

7 S. Kubiak, Analiza podstaw datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły bez sygnatur pod

koroną (Kub. typ XI) , Wiadomości Numizmatyczne, R. XLVI, 2002, z. 1, s. 75-82.

241

Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)

_____________________________________________________________________________________________________________

Jak widać, datowanie półgroszy koronnych Władysława Jagiełły wzbudzało

kontrowersje wśród badaczy już od momentu wydania monografii dr Kubiak. Ponieważ

temat ten jest mi szczególnie bliski, pozwolę sobie i ja zabrać głos w dyskusji. W tym

miejscu wrócić muszę do roku 1971, do recenzji Jerzego Pinińskiego. Autor zwrócił

uwagę na bardzo istotny moim zdaniem fakt zakładając, iż nie wszystkie odmiany pół-

groszy z sygnaturą N pod koroną Kub. typ II, pochodzić muszą z lat 1396-1398, kiedy

zarządcą mennicy krakowskiej był Mikołaj Bochner 8 . Podzielam ten pogląd i postaram

się przedstawić argumenty świadczące na jego korzyść.

Ponieważ nie miałem możliwości przeprowadzenia badań metrologicznych

(prób srebra), swoje rozumowanie oparłem na względach typologicznych. Jednakże w

odróżnieniu od innych badaczy, którzy pod uwagę brali tylko awersy półgroszy z wy-

obrażeniem korony, zwróciłem uwagę także na rewers z przedstawieniem orła jagiel-

lońskiego. Uważam po prostu, iż przy podejmowaniu prób ustalenia chronologii bicia

monet pozbawionych dat rocznych, a takimi są właśnie półgrosze koronne Władysława

Jagiełły, należy wziąć pod uwagę, wykorzystać, wszelkie możliwe aspekty. Analiza

rewersów dużej grupy monet również może przynieść ciekawe spostrzeżenia.

Zacznijmy zatem od przeglądu wyboru różnych odmian półgroszy z tzw. grupy

I, czyli typów Kub. I-V, z sygnaturami P (il. 1), N (il. 2), S (il. 3), AS (il. 4), SA (il. 5) i

A (il. 6) pod koroną, bitych w okresie od 1394 do 1406 roku.

8 J. Piniński, op. cit. , s. 125-128.

242

Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły

_____________________________________________________________________________________________________________

il. 1. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą P pod koroną, Kraków, 1394-1395 r.

Skala ok. 1,5:1.

il. 2. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą N pod koroną, Kraków, 1396-1398 r.

Skala ok. 1,5:1.

243

Biuletyn Numizmatyczny 2009:4 (356)

_____________________________________________________________________________________________________________

il. 3. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literą S pod koroną, Kraków, 1399-1400 r.

Skala ok. 1,5:1.

244

Witold Borowski, Głos w kwestii datowania półgroszy koronnych Władysława Jagiełły

_____________________________________________________________________________________________________________

il. 4. Władysław Jagiełło (1386-1434), półgrosze koronne z literami AS pod koroną, Kraków, 1401-1402 r.

Skala ok. 1,5:1.

245

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: