ŹRÓDŁA I MATERIAŁY DO NAUCZANIA
HISTORII
Opracowanie zbiorowe pod redakcją Stanisława
Sierpowskiego
3
Wybór i opracowanie tekstów, chronologii i literatury:
Starożytność: Jan Prostko-Prostyński
Średniowiecze: Józef Dobosz, Jacek Jaskulski
Czasy nowożytne: Krzysztof Pietkiewicz, Waldemar Łazuga
Historia najnowsza: Stanisław Sierpowski
Opracowanie dydaktyczne: Violetta Julkowska Danuta Konieczka-Śliwińska Izabela Skórzyńska
Opracowanie graficzne okładki
na podstawie projektu Janusza Fąjto:
Bogdan Wąsiel
Redaktor: Katarzyna Merta
Redaktor techniczny: Monika Wójcik
Korekta: Maria Uchto
© Copyright by Stanisław Sierpowski, 1998 © Copyright by Graf Punkt'
ISBN 83-87726-16-8
Graf Punkt Warszawa 1998 Wydanie I
Skład i łamanie: Agencja Poligrafkzno-Wydawnicza "Amigo", Warszawa Druk i oprawa: Prasowe Zakłady Graficzne, Wrocław
Spis treści
Wstęp B
Kilka uwag o źródłach w nauczaniu historii 15
I. Historia starożytna
(opracował Jan Prostko-Prostyński) 18
1. Dzieje imperium perskiego 18
Cylinder Cyrusa 18
Opis satrapii państwa perskiego 21
2. Ustrój polityczny Sparty i Aten 24
Władza królewska w Sparcie 24
Geruzja i zgromadzenie ludowe w Sparcie , 26
Reformy Solona w Atenach w świetle jego własnych
elegii 27
Pochwała i charakterystyka demokracji ateńskiej
wygłoszona przez ateńskiego przywódcę Peryklesa
na pogrzebie obywateli poległych w pierwszej fazie
wojny peloponeskiej 29
3. Początek republiki rzymskiej. Walki patrycjuszy
z plebejuszami 33
Narastanie konfliktu między patrycjuszami
a plebejuszami 33
Powołanie trybunów ludowych (494 r. p.n.e.) 34
Prawo XII tablic 35
Ustawa Kanulejusza (445 r. p.n.e.). Ustanowienie
trybunów wojskowych z władzą konsularną
(444 r. p.n.e.) 37
4. Powstanie cesarstwa rzymskiego: pryncypat 38
Śmierć Juliusza Cezara i upadek jego dyktatury
15 marca 44 r. p.n.e 38
Mechanizm dojścia do władzy Oktawiana Augusta,
następcy i adoptowanego syna Juliusza Cezara 39
Ustrój cesarstwa rzymskiego w okresie pryncypatu 40
5. Chrześcijaństwo w cesarstwie rzymskim 44
Proces Jezusa Chrystusa przed Poncjuszem Piłatem, rzymskim prokuratorem Judei (koniec panowania
cesarza Tyberiusza) 44
Pierwsze wielkie prześladowanie chrześcijan w państwie
rzymskim za cesarza Nerona w 64 r 46
Edykt mediolański o tolerancji religijnej z 313 r 47
II. Historia średniowiecza
(opracowali: Józef Dobosz, Jacek Jaskulski) 49
1. Einhard (ok. 770-840), doradca i biograf Karola Wielkiego o jego życiu prywatnym i obyczajach 49
2. Trójgłos o chrzcie Polski (Thietmar, Anonim tzw. Gall
i Mistrz Wincenty zw. Kadłubkiem) 50
3. Zjazd gnieźnieński w 1000 r. (wg Thietmara i Anonima
tzw. Galla o zjeździe gnieźnieńskim w 1000 r.) 56
4. Wyprawa Wilhelma Zdobywcy do Anglii w 1066 r 61
5. Dżihad w średniowiecznej tradycji muzułmańskiej 63
6. Postanowienia tzw. Treuga Dei z końca XI w 64
7. Reguła św. Franciszka z Asyżu zatwierdzona w 1223 r. ... 66
8. Stanowisko Kościoła wobec procentu i lichwy
w wiekach średnich 67
9. Jan z Beka (ok. poł. XIV w.), autor Kroniki biskupstwautrechckiego, o pasowaniu na rycerza w XIII w 69
10. Odnowienie lokacji miasta Kalisza w 1282 r. 71
11. Giovanni Boccaccio (1313-1375), pisarz i humanista włoski o epidemii czarnej śmierci we Włoszech 73
12. O sposobie przesłuchania heretyków przez inkwizytora
na terenie Niderlandów - ok. 1393-1394 r 74
13. Inkwizytor Piotr z zakonu celestynów o doktrynie waldensów - z 1395 r 76
14. Ustawy w sprawie ograniczenia zbytku według XlV-wiecznej Księgi Miejskiej Augsburga 78
15. Organizacja produkcji cechowej we Wrocławiu
- 1396 r 79
16. Życie parafialne i liturgiczne na podstawie
statutów synodalnych archidiecezji gnieźnieńskiej
z ok. 1408-1412 r 80
III. Historia nowożytna (1492-1815)
(opracował Krzysztof Pietkiewicz) 83
1. Wielkie odkrycia geograficzne i ich skutki 83
Jan Barros o odkryciu Bartolomeo Diaza 83
Alvaro Velho o kontaktach handlowych Kalikatu 83
Krzysztof Kolumb o odkryciu Ameryki 84
Bartolomeo de Las Casas o pojmaniu i straceniu
króla Inków Atahualpy 85
2. Polska na przełomie XV i XVI w 87
Rady Kallimacha dla Jana Olbrachta 87
Charakterystyka Olbrachta według Macieja
Miechowity 88
Konstytucja Nihil novi 88
Wzrost obciążeń chłopskich na przełomie XV i XVI w. .. 89Opis Polski i Litwy u progu panowania Zygmunta I
Starego 91
3. Reformacja 92
Tezy Marcina Lutra z 1517 r 92
Pokój religijny w Augsburgu 1555 r 94
Fragmenty pism Jana Kalwina 95
4. Reformacja w Polsce 99
Mandat Zygmunta I do starostów z 22 III 1540 r.
o zwalczaniu herezji luterańskiej 99
Stan Kościoła katolickiego w Polsce w XVI w. według instrukcji Kapituły Krakowskiej na synod
piotrkowski 1551 r - 100
Konfederacja warszawska 28 stycznia 1573 r 101
5. Problem Kozacki 105
Konstytucja sejmu 1638 r 105
Joachim Jerlicz o początkach powstania
Chmielnickiego 106
Ugoda Hadziacka 1658 r 108
A. Potocki do Jana Kazimierza o skutkach ugody
hadziackiej ■ ■ — HO
6. Kryzys Rzeczypospolitej w polowie XVII w 111
Zerwanie sejmu 1652 r. 111
Fragment pamiętnika Jana Cedrowskiego o sytuacji
w W. Ks. Litewskim w czasach okupacji szwedzkiej
i rosyjskiej — — - ■. 112
Śluby lwowskie Jana Kazimierza . —. — - 113
Jerzy Lubomirski wyjaśnia powody ogłoszenia
rokoszu 114
List króla Jana III do żony Marysieńki o zwycięstwie
pod Wiedniem w 1683 r. 115
7. Epoka saska 117
Stanisław Konarski o sejmie polskim 117
Jędrzej Kitowicz o wojskach prywatnych magnaterii
i szlachty .-■ 118
Przykłady erudycji barokowej zaczerpnięte
z encyklopedii Benedykta Chmielowskiego 119
8. Oświecenie 120
ltnmanuel Kant, Co to jest oświecenie? 120
Karol Montesquieu, O duchu praw 121
J.J. Rousseau, O umowie społecznej 123
Jean Condorcet, Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego ...
Euforia19