1. Czym jest wychowanie? Kryteria wyznaczające zakres tego pojęcia.
· Wychowanie- jako społeczny mechanizm regulacji stosunków z otoczeniem, spełnia funkcję dokonywanie zmian, przekształcenie i wywieranie wpływu. Wychowanie i socjalizacja są bardzo podobne wywierają wpływ, przekształceń presji nacisków na jednostkę lub grupę. Wychowanie to całokształt wpływów i oddziaływań kształtujących człowieka.
· Heliodor Muszyński pogląd- wychowanie to szczególny rodzaj działalności ludzkiej, który polega na zamierzonych wywoływanych zmian człowieka.
· Bogdan Suchodolski- po1 mówi o obiektywnym ujęciu wychowania ”wychowanie to przygotowanie ludzi do coraz trudniejszych zadań związanych ze zmianą świata i panowania nad nim.”
· Spojrzenie subiektywne przez pryzmat jednostki-wychowanie to niezbędna pomoc dzięki której ludzie mogą wybierać właściwą drogę własnego rozwoju, umieć korzystać z potencjalnych możliwości, mieć poczucie szczęścia, zadowolenia, pełni życia.
Procesy wychowawcze są uwarunkowane przez warunki socjalno kulturowe. Warunki są wyznaczone przez rzeczywistość społeczną.
Kryteria wychowania:
I. Intencjonalności- zakłada, że to działanie jest wychowawcze, które jest działaniem zamierzonym (działania niezamierzone nie są wychowawcze) oraz kultury masowej i impulsacyjne. Wychowawcze to, to co jest zaplanowane.
II. Świadomości wpływów wychowawczych- zachowanie wynikające ze świadomości, a więc świadomie wpływa na wychowanie. Świadomość poszerza, się w nauce, wnika w to zachowanie, im niższe tym ludzie się demoralizują.
III. Organizacji i planowości- zgodnie można nazwać wychowawczym, bo jest zoorganizowanie i planowane. Charakteryzuje wszystkie wychowawcze instytucje, wychowanie rodzinne jest tego pozbawione- zmiany powstałe są trwałe, ważne jest byśmy planowali działalność wychowawczą.
IV. Celowości- wskazuje, że oddziaływania wychowawcze powinny być zgodne społecznie akceptowane z innymi celami i wartościami
V. Ukierunkowania zmian- wychowanie nigdy się nie kończy, jeśli zaprzestaniemy to jakbyśmy się cofali, w miarę rozwoju dziecka- wymagania powinny być coraz większe, wyższe, muszą mieć charakter progresywny.
VI. Względnie trwałych zmian psychicznych- jeśli zmiany w zachowaniu są doraźne, to nie jest wychowanie bo nie jest skuteczne. Wychowanie prowadzi do trwałych zmian, oparte o kary jest doraźne.
2. Naśladownictwo i identyfikacja jako mechanizmy przejmowania wychowawczego wpływu. Ich charakterystyka, podobieństwa i różnice…
A. Naśladownictwo- S. Szuman 2 składniki naśladownictwa:
a) Wypływa ze składnika popędowego, wrodzonego, analogicznie uwarunkowanego. Każdy ma inny.
b) Sprawnościowy w toku indywidualnego życia, możemy ćwiczyć z dzieckiem, ale może też być zaniedbany.
B. Naśladownictwo- Claparede
a) warunkowe przychodzimy na świat z naśladownictwem- początkowym okresie życia dziecka naśladownictwo jest mimowolne, bez udziału dziecka łączy się przyjemność funkcjonalna.
b) Nabyte- możemy się uczyć naśladownictwa. Dowolnie gdy jednostka stawia sobie zadanie, świadomie ustala cele.
Identyfikacja-rozumiemy dwojako:
a. genetycznie starsze(froid) to specyficzne rozumienie pojęcia identyfikacja to mechanizm obronny , który uruchamia dziecko, , to nie wpływa z woli dziecka, dzieje się to poza jego świadomością, w okolicznościach zagrożenia, niepewności, napięcia emocjonalnego- ma służyć obniżeniu napięcia , poczucia się bezpiecznym, to upodobanie się dziecka do osoby zagrażającej, broni się w ten sposób. Identyfikacja przebiega zgodnie z płcią dziewczynki z matką. Dziecko, które doświadczyło kar ze strony ojca, czuło się wtedy bezpieczniej.
b. Wiąże mechanizm z bliskością osobową, identyfikuje się z osobami kochanymi i kochającymi, pozytywna więź uczuciowa.
I) identyfikacja dziecka z rodzicami zależy od jego wieku, im mniejsza w miarę rozwoju siła identyfikacji słabnie(wiek7-8 lat)
II) identyfikacja dziecka z rodzicami zależy od płci dziecka. Znaczenie ojca szybko rośnie, a matki maleje. Do 7 raku życia jest matka prawidłowa w okolicach 6-7 lat u chłopców zaczyna wyznaczać pleć, zaczynają wyrastać z wzorca matki.
3. Czym jest sytuacja wychowawcza? Podaj przykład wychowawczego wpływu z zastosowaniem sytuacji wychowawczej.
Każdy staje w wielu sytuacjach społecznych, w których występują wartości wychowawcze i ukierunkowują zachowanie na te wartości na charakter stymulacyjno-zachowaniowy. Sytuacje wychowawcze np. wymagania moralne, sytuacje wymagające porządku, sytuacje osiągania sukcesu.
4. Interioryzacja i internalizacja w wychowaniu-podobieństwa i różnice.
I. interioryzacja- uwewnętrznienie, to proces rozwojowy, występuje u każdego człowieka, wszelkich czynności psychicznych, podlegają czynności uwewnętrznieniu, dziecko zależne jest od świata przedmiotów- z dłoni do psychiki.
II. Internalizacja- jest procesem asymilacji, przyswojenia, akceptacji norm, wartości zasad potrzeb. Daną normę uznają za własną, odnoszą ją do siebie, nie tylko ją rozumiem, jest to moja norma, istnieje związek psychiczno- skutkowy, najpierw musi nastąpić interioryzacja, a dopiero później zastanowić się czy to moja norma czy nie.
5. Funkcje rodziny-ich krótka charakterystyka
Ziemska Maria- łączy spojrzenie socjologiczne ze spojrzeniem psychologicznym. Punkt widzenia państwa, a z drugiej strony potrzeb rodziny:
I. Prokreacyjna- (państwowa) łączy się z zaspokajaniem potrzeb seksualnych, małżeńskich (seks małżeński jest najważniejszy)
II. Produkcyjna- (socjologiczne) członkowie rodziny są produktami, siła robocza, wytwarza się dobra grupa na korzyść produkcyjną. Członkowie rodziny pozyskują środki –zaspokajające potrzeby rodziny. Dysfunkcja- brak pracy.
III. Usługowo- opiekuńcza –potrzeba opieki nad dzieckiem ich wychowaniem, istnieje 3 pokolenie, które również wymaga opieki. Jest to ważne zadanie, zwiększa się liczba rodzin trójpokoleniowych. Im lepiej rodzina wywiązuje się z obowiązków tym mniejsza zapotrzebowanie jest na domy opieki, żłobki. Państwo dobrze dba o wychowanie w rodzinie, najlepszy jest dom rodzinny a nie dom starców. Dysfunkcja dzieci z domu dziecka.
IV. Socjalizacja- pełni funkcję uspołecznienia dziecka. Wprowadza w świat wymagań, poprzez uspołecznienie dziecko uczy zachowania. Im lepiej rodzina spełnia to zadanie tym mniej domów poprawczych. Dysfunkcja jest ogrom dzieci wychowujących się na ulicy.
V. Każdy człowiek ujawnia potrzeby emocjonalne, jeśli są one dobrze zaspokajane, to w efekcie dziecko jest społecznie otwarte, ufa, dostrzega swe wartości- brak zaburzeń zachowań, prawidłowy rozwój. Dysfunkcja- dziecko nie pewne siebie, wrogie, tworzy stan psychohigieny albo osiąga stan psychiczny otwiera zachowanie- psychohigieniczna.
6. Dlaczego rodzinę nazywamy grupą społeczną?
Rodzina to co najmniej 2 osoby między którymi powstają relacje międzyosobowe, występują normy, reguły postępowania obowiązują dla danej osoby. Powstają pozycje społeczne (głowa, szyja). Odnaleźć można role społeczne, autorytety. Mówimy o strukturze grupowej, rodzinnej są w niej: -normy, -ustosunkowanie, - relacje, - pozycje społeczne, - autorytety, -v role społeczne. w tej grupie widzimy elementy strukturalne, dzięki nim jest swoisty wpływ. Podkreśla się, że rodzina jest grupą naturalną. Powstaje w sposób spontaniczny, dobrowolny. W wyniku więzi małżeńskiej powstają inne więzi emocjonalne, krwi.
7. Co oznacza, że rodzina jest grupą pierwotną?
Grupa pierwotna wyróżnia się relacjami , są to relacje bezpośrednie, bliskie, związane ze współdziałaniem. te 3 cechy charakteryzują grupę pierwotną. W głównej mierze odmierzają skuteczność socjalizacji. Z jednej strony rodzina jest nośnikiem tradycji pokoleniowej. Wszelka wartość w rodzinie, następuje ścieranie 2 pokoleń (rodzice, dzieci). Jest to swoiste ścieranie dla wartości społecznych. Każda rodzina ma swój świat często zamknięty dla innych.
8. Rola ojca i matki- ich ocena w świetle rozwojowej koncepcji ról rodzicielskich.
I. rola matki-bezgraniczna miłość do dziecka, emocjonalne nastawienie, poprzez to daje poczucie bezpieczeństwa i ochrony.
II. rola ojca- miłość ojca jest warunkowana, stawia wymagania, one socjalizują dziecko. Ojciec jest okiem na świat, dla dziecka wiąże się z rozwojem poznawczym. Poprzez pracę ojciec daje poczucie bezpieczeństwa egzystencjalnego.
9. Co oznacza stwierdzenie, że rodzina stanowi system? Jakie to ma znaczenie w wychowaniu?
- Rodzinę można traktować jako system. (przykład- członek rodziny szybciej wyzdrowieje, jeśli inni członkowie rodziny też będą się leczyć). Rodzina jest całością, tzn. składa się z pewnych elementów i one są we wzajemnych relacjach. Stanowi podstawową i powszechną formę życia społecznego, zaspakajającą żywotne potrzeby jej członków, ujawnione zarówno w kategoriach jednostkowych jak i ogólnospołecznych. Zachodzą w niej procesy takie jak: komunikowanie się, działanie i współdziałanie poszczególnych elementów. To grupa współzależnych od siebie jednostek, których łączy poczucie historii, więzi emocjonalnej oraz strategie działania w celu zaspokojenia potrzeb zarówno dla całej rodziny jak i poszczególnych członków.
Systemy mogą być otwarte, zamknięte:
Systemy otwarte: system elastyczny. Regulacja stosowań. Zmienne reguły: gdy dziecko dorasta to wolno mu coraz więcej . Ojciec nie zawsze ma rację. Nadąża za zmieniającym się światem. System prawidłowo funkcjonujący.
Zamknięty: rządzi się stałymi, niezmiennymi zasadami, regułami. (przykład- Buty mają stać zawsze tu, ojciec ma zawsze rację). W konsekwencji są negatywne sprzężenia zwrotne. Czynią system niestabilnym, z powodu zachodzących konfliktów.
Nacisk się tutaj kładzie na:
o Skład rodziny, czyli mąż, żona, dzieci, dziadkowie
o Na zachodzące pomiędzy nimi relacje, czyli więzi emocjonalne, wspólpraca, zintegrowanie
o Ich wspólne funkcjonowanie, czyli wspólne miejsca, podział ról, samoorganizacja, odpowiedzialność rodziców, etc.
10. Co wyróżnia system rodzin z problemem alkoholowym?
- Prawidłowa rodzina buduje prawidłową tożsamość, nastawienie na komunikowanie się, w systemie tym odnotowujemy wzajemność, otwartość.
Zdrowo funkcjonująca rodzina buduje tożsamość. Dzięki niej dochodzimy do akceptacji siebie. Poczucie własnej wartości. Ważne by zbudować pewną odrębność od ludzi-poczucie inności wobec innych ludzi.
U rodziny z problemem alkoholowym
-nie jest to budowane. Buduje się negatywną samoocenę. Problemy u dzieci: zaburzenia w zakresie autonomii brak własnej tożsamości.
Otwartość w porozumiewaniu się:
Ważne by rozmawiać bezpiecznie. Wyrażać swoje uczucia. Nie ma lęku, że ktoś mnie skrytykuje. Komunikowanie otwarte daje możliwość wymiany uczuć- przybliża ich, tworzą się więzi.
U rodziny z problemem alkoholowym:
- poczucie wstydu, lęku. Często kłamiemy by uniknąć kary. Rodzi się co raz bardziej napięta atmosfera. Ludzie zaczynają się izolować-poczucie samotności. Brak potwierdzenia własnych racji przez innych członków.
Wzajemność daje członkom rodziny poczucie przynależności, pewności siebie, wiary, własnej wartości.
- agresywna, napięta atmosfera. Przemoc w rodzinie.
Połączenie ze światem:
-dobrze funkcjonująca rodzina nie zamyka się w sobie. Każda taka rodzina jest otwarta na wpływy z zewnątrz. Dochodzi do zachowania tych wartości, które są najważniejsze. Mechanizm który zapewnia trwanie tradycji, ale i ich modyfikację.
- Rodzina zamyka się przed światem (Nikomu nie mów, co się dzieje w rodzinie), coraz więcej samotności w każdym z członków rodziny, zamykanie przed innymi ludźmi.
Te 4 zmiany zmieniają też warunki wychowawcze dziecka na coraz mniej pozytywne. Nawet jeśli w rodzinie pojawia się alkohol, ale rodzina utrzymuje się w całości tzn. nie ma rozwodu, czy separacji to najpierw jest zaprzeczanie, że tego problemu nie ma, ale jest już izolacja. Wszyscy w rodzinie stają się współ uzależnieni-nawet dzieci (ból, cierpienie)
DDA- dzieci dorosłe alkoholików mimo, że są dorosłe i samodzielne to mają swoiste osobowości, wyższe niż przeciętne, napięcie psychiczne, są nerwowe. Mimo, że zagrożenie minęło to w świadomości jest to, że trzeba będzie może uciekać-gotowość do ucieczki.
Czego dzieci uczą się w rodzinach z problemem alkoholowym:
- nieufności do świata dorosłych, zamykają się w sobie. Nie ma możliwości odreagowania, nie wychodzą do innych ludzi ze swoim problemem
11. Na czym polega kompulsywne zachowanie dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych? Podaj przykład.
W rodzinach dysfunkcjonalnych rodzice nie reagują właściwie na wrodzone cechy
dziecka. Zamiast dziecko wspierać i ochraniać, ignorują je, albo atakują za to, że takie
właśnie jest.
Drogocenność dziecka nie jest mu uświadamiana. Miast tego dziecko jest
bombardowane komunikatami podkreślającymi jego mniejszą wartość. W efekcie
dysfunkcjonalnych działań takich jak ignorowanie, wyśmiewanie i itp. Wartość dziecka
20ulega obniżeniu i rodzą się w nim postawy samozachowawcze wyrażające się tym, że
czuje się ono gorsze od innych.
Niedoskonałość dziecka nie jest szanowana i uznawana. Dzieci są atakowane za swą
niedoskonałość, za to, że są dziećmi. Odmawia się im prawa do popełniania błędów, w
wyniku czego w życiu dorosłym często stają się perfekcjonistami.
Zależność dziecka w dysfunkcjonalnej rodzinie nie jest właściwie postrzegana.
Rodzice albo nadmiernie troszczą się o dziecko, nie pozwalając mu na samodzielność,
albo je atakują za posiadanie i wyrażanie swych pragnień.
Niedojrzałość dziecka w nieprawidłowo funkcjonującej rodzinie traktowana jest
błędnie. Od dzieci wymaga się zachowań zbyt dojrzałych lub infantylizuje się je.
13. Typy nieprawidłowych postaw wychowawczych jako źródło zaburzeń zachowania.
1. Postawa lękowa (panika emocjonalna) – buduje postawy wobec siebie , matki obwiniają siebie , organizują popołudnie dziecka , chcąc czegoś je nauczyć. Pod wpływem treningu dziecko umie np. coraz lepiej czytać . Jeśli dziecko ma dysleksje , może to wywołać negatywne rozwiązania , niechęć. Jest wtedy potrzebna terapia , zakres ćwiczeń by mu pomóc.
2. Postawa agresywna – matki mogą mieć wyrzuty do dziecka. Nakazują dzieciom naukę , zarzucają , że są zbyt leniwi. Jeżeli jest to zaniedbanie , to takie działania są pomocne , ale jeśli to problem zaburzenia , to może to wykształcić złe zachowania negatywne.
3. Postawa bagatelizująca – nie pomaga dziecku , jest to postawa niewłaściwa. Do 11-12 roku życia dojrzewa nasz układ nerwowy. Bagatelizująca postawa matki może zostawić bariery na długie lata.
15. Kiedy mówimy o przemocy w wychowaniu? Co odróżnia przemoc od przymusu?
Przemoc
· Odnosi się często do rodziny
· Rodzi zaburzenia w zachowaniu
Przemoc, to oddziaływanie na wychowanka, przy pomocy siły psychicznej i fizycznej w celu przymuszenia, podporządkowania go do woli wychowawcy.
Dąbrowska-Bąk mówi „ Przymus, to naturalne użycie siły, a przemoc, to użycie siły z zamachem na dobro dziecka”
Przemoc w każdej postaci niszczy.
Przemoc, to naruszenie dóbr drugiej osoby, udaremniające ochronę, stąd cierpienie, lek, krzywda.
Jak się maja do siebie przymus i swoboda?
- Są bardzo ze sobą powiązane. Jeśli nasze oddziaływanie pozostawia pełną swobodę dziecku, to wychowanie staje się anarchią i to jest przemoc, bo skazujemy dziecko na niepowodzenie. A kiedy dziecku nie zostawiamy swobody, wychowanie zmienia się w tresurę (przemoc)
Przymus niższego rzędu, ma miejsce w najmłodszym wieku dziecka, które podporządkowuje się normom i zasadom. Przymus wyższego rzędu występuje w okresie dorastania, kiedy jednostka zrozumie potrzebę podporządkowania się normom, zaakceptowania ich (umysłowo, intelektualnie), przyjmuje przymus w sposób racjonalny (swoboda z uwzględnieniem przymusu)
Każde zamierzone i niezamierzone działanie, które niekorzystnie wpływa na rozwój dziecka jest przemocą.
16. Uwarunkowania przemocy:
1. Osobowość sfrustrowana- przemoc wynika najczęściej z faktu, że ktoś się w pełni nie realizuje, nie osiąga w pełni tego co by chciał osiągnąć. Po przemoc sięgają ludzie będący frustratami. Stopień realizacji jest niższy niż te osoby sobie zakładają. Przemoc jest następstwem zachowania sfrustrowanego, czyli stan wewnętrznego napięcia. Również przemoc będzie się ujawniała wobec tych osób, które są nam dostępne i osób, które nie zaprotestują bo są one od nas słabsze.
2. Przemoc strukturalna- źródło może tkwić w instytucji wychowawczej np. wojsko, poprawczak, więzienie. Sama struktura tych instytucji wyzwala stosowanie przemocy. Przemoc strukturalna działa poprzez mechanizm uprzedmiotowienia jednostki. Uprzedmiotowienie rozumiane jako utrata indywidualności. W wyniku uprzedmiotowienia jednostka traci wpływ na wykonywane zadania, przebieg zdarzenia, przebieg relacji. Nadmierna technizacja w szkole może spowodować uprzedmiotowienie. Takie uprzedmiotowienie człowieka jest zagrażającym zjawiskiem, gdyż powstaje w sprzeczności z rozwojem osobowości człowieka. Przemoc strukturalna może opóźniać rozwój osobowości człowieka , a także może spowodować zaburzenia w rozwoju człowieka
3. Tradycja- w tradycyjnym rozumieniu wychowawca-wychowanek występują w relacji hierarchii. Współcześnie przyjmuje się, że jest to proces interakcji, czyli wzajemnego oddziaływania na siebie( wpływ w obu kierunkach)-wychowawca<--->wychowanek. Tym skuteczniejsze jest wychowanie im mniej różnic w hiera...
Roccadjani