Logika –Egzamin
1.Semiotyka logiczna (logiczna teoria języka)
1.Znak, język i funkcje wypowiedzi
Znak – coś odbieranego przez zmysły, pewien układ materialny (zjawisko czy zdarzenie) ,za pomocą którego dochodzimy do poznania czegoś innego, niż tylko sam ten układ znaczy. Jest bodźcem wywołującym określone myśli. Podział:
®ze względu na naturę : -ruchowe
-świetlne
-graficzne
®ze względu na rodzaj zmysłu: -słuchowe
-wzrokowe
-dotykowe, itp.
®ze względu na charakter: -znaki ikoniczne – prezentują fragment rzeczywistości na zasadzie podobieństwa (np. przekreślony papieros)
-znaki symboliczne – prezentują coś na zasadzie konwencji (np. litera)
® podział na : -znaki instrumentalne – należy najpierw rozpoznać znak, a później dopiero przejść od niego do myśli o czymś innym (np. hasło, pamiątka)
-znaki formalne – nie zatrzymują uwagi na sobie, ale od razu kierują myśli obserwatora ku temu do czego się odnoszą (np. przy czytaniu nie litery ale ich znaczenie)
2 teorie wyjaśniające funkcjonowanie znaków językowych: ®teoria asocjacyjna – znak kojarzy się użytkownikowi z tym do czego się odnosi (słabość wobec subiektywności postrzegania)
®teoria intencji znaczeniowej – znak niejako z swej natury posiada intencje do kierowania myśli ku temu, do czego się odnosi
Język – system znaków formalnych ,nazywanych wyrażeniami, uporządkowanych poprzez odpowiednie reguły
składniowe i znaczeniowe
Znaczenie – jakiegoś wyrażenia w pewnym języku jest to sposób rozumienia tego wyrażenia przez ogół użytkowników danego języka
2 rodzaje języków: ®języki naturalne – (etniczne) kształtowały się przez wieki w sposób spontaniczny i anonimowy. Cechują się uniwersalnością, przez co m.in. mogą pełnić różne funkcje np. ekspresywną (wyrażanie stanów psychicznych), ewokatywną (wywoływanie u kogoś określonych przeżyć lub oddziaływujące na kogoś) i informacyjną.
®języki sztuczne – zostały przez kogoś skonstruowane dla jakiś celów. Może to być język typu np. esperanto lub język formalny (budowany dla ściśle określonych, zwykle dość wąskich potrzeb, dzięki temu jego słownictwo jak i reguły używania są dokładnie ustalone np. język matematyki)
2.Zakres semiotyki logicznej
Elementy języka (znaki go tworzące) nazywane są wyrażeniami. Dzielimy je na:
®proste – wyrażenie języka J jest proste zawsze i tylko wtedy, gdy żadna jego część właściwa nie jest wyrażeniem języka J
®złożone – gdy pewna jego część jest również wyrażeniem tego języka
Podział semiotyki logicznej: ®synaktyka – bada wzajemne relacje, zachodzące między wyrażeniami danego języka, niezależnie od tego, do czego się odnoszą. Analizuje m.in. reguły poprawnego wiązania wyrażeń prostych w wyrażenia złożone, a także reguły przekształcania wyrażeń. Podstawowym pojęciem spójność synaktyczna (składniowa sensowność)
®semantyka – bada relacje zachodzące między wyrażeniami języka a tym do czego się odnoszą
®pragmatyka – bada relacje zachodzące między wyrażeniami języka, a ich użytkownikami (nadawcami lub odbiorcami)
Kategorie synaktyczne (składniowe) - wyróżniane przez logikę klasy (rodzaje wyrażeń):
Dwa wyrażenia W1 i W2 należą do tej samej kategorii synaktycznej wtedy i tylko wtedy, gdy po zastąpieniu W1 przez W2 (lub odwrotnie) w dowolnym wyrażeniu sensownym otrzyma się dalej wyrażenie sensowne.
Dla języków zawierających wyrażenia wieloznaczne definicje należy uściślić;
Wyrażenie W1 użyte w znaczeniu Zn1 należy do tej samej kategorii synaktycznej co wyrażenie W2 użyte w znaczeniu Zn2 ,wtedy i tylko wtedy, gdy z wyrażeń sensownych po zastąpieniu W1 w znaczeniu Zn1 przez W2 w znaczeniu Zn2 (bądź odwrotnie) otrzymamy nadal wyrażenia sensowne
Wśród kategorii synaktycznych wyróżnia się:
®kategorie podstawowe – kategorie zdań oraz nazw (zdanie oznacza wyrażenie prawdziwe lub fałszywe)
®funktory – wyrażenia, które nie są zdaniami ani nazwami. Ich funkcją jest tworzenie wyrażeń złożonych
Wyrażenia wiązane przez funktor nazywane są argumentami (danego) funktora
Podział funktorów:
®ze względu na kategorie wyrażenia jakie tworzą: -zdaniotwórcze
-nazwotwórcze
-funktorotwórcze
®ze względu na kategorię argumentów: -od argumentów zdaniowych
-od argumentów nazwowych
-od argumentów funktorowych
®ze względu na liczbę argumentów: -jednoargumentowe
-wieloargumentowe
Poszczególne kategorie synaktyczne oznaczane są pewnymi symbolami ,nazywanymi indeksami synaktycznymi . Indeks kategorii funktorowej ma postać ułamka, nad kreską zapisuje się zdanie które jest tworzone, pod kreską argumenty.
3.Nazwy
Nazwa – jest to wyrażenie, które w (dowolnym) zdaniu podmiotowo-orzecznikowym nadaje się na podmiot lub orzecznik
Nazwa indywiduowa – jest to wyrażenie, które w zdaniu podmiotowo-orzecznikowym, przy zasadniczym sposobie rozumienia słowa „jest” (Î) nadaje się wyłącznie na podmiot
Nazwa generalna – jest to wyrażenie, które w zdaniu podmiotowo-orzecznikowym, przy zasadniczym sposobie rozumienia słowa „jest” (Î) nadaje się wyłącznie na orzecznik
Pojęcie – znaczenie (intersubiektywny sposób rozumienia) nazwy generalnej
W pojęciu zawarte są 2 różne, ściśle z sobą związane czynniki; treść i zakres
Desygnaty – przedmioty oznaczone przez pewną nazwę (przy danym jej znaczeniu)
Zbiór wszystkich desygnatów nazywa się zakresem (lub denotacją)
Treść – pewien określony zbiór cech przysługujących każdemu z jej desygnatów
Zbiór wszystkich cech przysługujących wspólnie każdemu z desygnatów tworzy treść pełną tej nazwy
Treść charakterystyczna nazwy – dowolny zbiór cech, które łącznie przysługują każdemu z desygnatów nazwy i i tylko jej desygnatom. Składające się na tą treść cechy nazywamy cechami konstytutywna (żadna z nich nie może być pominięta w treści charakterystycznej jakiejś nazwy, bez zmiany jej zakresu). Reszta cech wynikających już z posiadania cech konstytutywnych to cechy konsekutywne (ich dołączenie do treści nazwy nie zmienia jej zakresu)
Treść językowa (leksykalna) – inaczej konotacja nazwy , jest to taka jej treść charakterystyczna, która tej nazwie przysługuje ze względu na jej znaczenie ustalone przez zwyczaj językowy
Ten sam zakres może być charakteryzowany przez różną treść
Stopnie semantyczne języka – odróżnianie języka, którym opisuje się rzeczywistość od języka opisującego do opisu samego języka; język przedmiotowy (pierwszego stopnia) oraz metajęzyk (drugiego stopnia). W oparciu o ten podział łatwo można rozwiązać antynomie semantyczne
Supozycja – zastępowanie przez nazwę tego o czym w zdaniu jest mowa. Podział:
®supozycja prosta – gdy nazwa zastępuje konkretny przedmiot przez nią oznaczany (desygnat ; pies biegnie)
®supozycja formalna – gdy nazwa zastępuje pojęcie, lub tzw. powszechnik (np.Pies jest gatunkiem ssaka)
®supozycja materialna – gdy nazwa zastępuje samą siebie (w mowie lub piśmie np. „Pies” jest rzeczownikiem)
Podziały nazw:
®ze względu na budowę : -prosta – jeśli jest wyrażeniem prostym
-złożona – jeśli jest zbudowana z jakiegoś funktora nazwotwórczego i odpowiednich argumentów
®ze względu na charakter ontyczny desygnatów:
-konkretne – nazwy rzeczy lub osób, lub nazwy czegoś co wyobrażamy sobie jako rzeczy lub osoby
-abstrakcyjne – nazwy własności, zdarzeń, zbiorów, relacji, liczb np. sen
®ze względu na liczbę desygnatów:
-jednostkowe – nazwy posiadające dokładnie jeden desygnat
-ogólne – nazwy posiadające więcej niż jeden desygnat
-puste (bezprzedmiotowa) -nazwy, które nie posiadają żadnych desygnatów
Podział na analitycznie puste(ich treść językowa zawiera cechy wewnętrznie
Sprzeczne (kwadratowe koło) oraz empirycznie puste (10mln miasto nad
Wisłą)
®ze względu na strukturę desygnatów:
-zbiorowe – nazwy, których desygnatem są pewne przedmioty w sensie kolektywnym (np. biblioteka)
-niezbiorowe - odnoszące się do jednego przedmiotu (ale generalnie) np. dom
®ze względu na stopień precyzji:
-ostra – nazwa mająca ściśle określony zakres
-nieostra – nie ma ściśle określonego zakresu (trudno stwierdzić) np. zdolny
student
®ze względu na stopień precyzji treści nazwy:
-wyraźne – nazwy które mają ściśle określoną treść językową (lub charakterystyczną)
-niewyraźne – nie mają jej ściśle określonej
Stosunki między zakresami dwóch nazw (S i P):
1)stosunek równoważności - gdy zakres nazwy S jest równy zakresowi nazwy P, czyli gdy każdy desygnat nazwy S jest równocześnie desygnatem nazwy P i na odwrót
2)stosunek nadrzędności – gdy zakres nazwy S obejmuje cały zakres nazwy P, każdy desygnat nazwy P jest desygnatem nazwy S, ale nie na odwrót. Są takie desygnaty S, które nie są desygnatami P
3)stosunek podrzędności – gdy każdy desygnat nazwy S jest jednocześnie desygnatem nazwy P, ale nie na odwrót, istnieją desygnaty nazwy P nie będące desygnatami nazwy S
4)stosunek krzyżowania – gdy niektóre desygnaty nazwy S są jednocześnie desygnatami nazwy P, ale istnieją też takie desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P i na odwrót
5)stosunek wykluczania się – gdy żaden desygnat nazwy S nie jest jednocześnie desygnatem nazwy P i na odwrót; podział na: a)stosunek przeciwieństwa (gdy zakresy nazw S i P wykluczają się, ale nie dopełniają, tzn. ich suma nie tworzy zakresu uniwersalnego i istnieją przedmioty nie będące ani desygnatami nazwy S ani P) b)stosunek sprzeczności (gdy zakresy nazw S i P wykluczają się i jednocześnie dopełniają, ich suma tworzy zakres uniwersalny, tzn. nie ma przedmiotów nie należących ani do zakresu nazwy S ani P (np. widzialny – niewidzialny)
Błędy wysłowienia:
®ekwiwokacja – w jakiejś z...
The9