GROSZ 90 2002 VII - IX..pdf - Grosz - marcin.szulc_77

VII-IX.2002R.*KWARTALNIK*NR90

CHOMIK-KOLEKCJONER

Chomik zwierzę pracowite

lecz dusigrosz, a wręcz sknera.

Inni trwonią bez umiaru

a on zbiera. Skrzętnie zbiera !

Saczki i pocztowe znaczki,

wiersze i naklejki z paczki,

medaliony i foldery,

zdrapki w ciapki i ordery,

piórka, stemple i pocztówki,

kapelusze i ołówki,

znaczki, orły, mapy, plany...

strasznie jest zapracowany !

Można spotkać go na szlaku,

to turystom znana postać

lecz, co ważne, jeśli zechcesz

też "Chomikiem" możesz zostać.

Napisz proszę do Lublina,

tam historia się zaczyna.

Cały nią zapełnisz tomik.

Witam !

Kolekcjonerchomik.

VII-IX.2002R.*KWARTALNIK*NR90

SPIS TREŚCI

Ikonografia kościuszkowska

Bony kopalni "Knurów"

Mikołaj Daniłowicz podskarbi koronny

Okupacyjny znaczek na walkę z gruźlicą

Święty Eligiusz Patron numizmatyków

Ogólnopolskie Święto Kolekcjonerów

Jubileuszowy medal kalwaryjski

Medal pamiątkowy miasta CzechowicDziedzic

Dwie ciekawostki

Lubin Papierowy pieniądz zastępczy 19141924

Monety kolekcjonerskie Euro

Straty wojenne numizmatyki ...

Medal VIII Pielgrzymka Ojca Świętego do Polski

Nadruki okolicznościowe na banknotach

Medale jastrzębskie medal kolejnego jubileuszu miasta

IKONOGRAFIAKOŚCIUSZKOWSKANAMONETACHIBANKNOTACH

Ciekawe artykuły o pieniądzach wojskowych, autorstwa Pana Mirosława Bartoszewickiego zamieszczane na łamachostatnich numerów "Grosza"

zainspirowały mnie do opracowania niniejszej tematycznej prezentacji w tym zakresie. Moje podejście do tego tematu będzie skromnym

przedstawieniem informacji o charakterze ikonograficznym, zwracającym uwagę na jedną z koncepcji kolekcjonerstwa tematycznego. Zajmując się

ponad ćwierć wieku kolekcjonowaniem ikonografii kościuszkowskiej, wyodrębniłem też dział znaków pieniężnych. Obejmuje on bilety skarbowe

Insurekcji 1794 r. oraz banknoty i monety z wizerunkiem T. Kościuszki, a także pieniądze zastępcze np. spółdzielni wojskowych w okresie międzywo

jennym, oraz tematyczne nadruki na banknotach.

Wśród licznych monet zastępczych spółdzielni wojskowych są też tzw. wizerunkowe z podobizną Naczelnika Powstania 1794 r. Występują one w

niektórych spółdzielniach. Awersy tych monet mają maja prawie jednakowe wizerunki T. Kościuszki lecz różnią się napisami w otoku, określającymi

emitentów. Jest to charakterystyczny, prawostronny wizerunek popiersia Naczelnika z krzyżem orderu Virtuti Militari. Ten wizerunek T. Kościuszki był

zapewne wzorowany na portrecie pędzla Józefa MęcinyKrzesza /18601934/. Właśnie ten portret Naczelnika był bardzo popularny na początku XX

wieku, o czym świadczą też liczne reprodukcje, również na widokówkach o charakterze patriotycznoalegorycznym.

Wizerunki T. Kościuszki występują wśród monet zastępczych o nominałach 1 zł i 5 zł. Monety o nominale 1 zł były wykonywane przeważnie z

aluminium /w Rzeszowie z cynku/, o średnicy 23,0 23,5 mm. Przykłady:

Natomiast monety o nominale 5 zł były wykonane z miedzi /Biała Podlaska, Siedlce/ lub mosiądzu /Jabłonna, Poznań/ o średnicy 2527 mm.

Przykłady:

Wizerunki niektórych monet spółdzielni wojskowych posłużyły też za przykłady do wykonania nadruków pamiątkowych na wycofanych banknotach

NBP.

Przedstawiony niżej nadruk okolicznościowy na 500 zł po części wyjaśnia przyczynę i fakt, że wizerunek T. Kościuszki był dotychczas najczęściej

prezentowany na polskich banknotach i monetach nawet na monetach zastępczych używanych w spółdzielniach wojskowych.

Krzysztof Lachowicz Wrocław

BONYKOPALNI"KNURÓW"

Knurów, to niewielkie miasto, położone na południe od Gliwic. Pierwsze wzmianki historyczne o Knurowie (Cnurowicz, Knurow) pochodzą z 1330 r.

Miasto żyło i dalej żyje w cieniu Gliwic, Rybnika czy Zabrza. Jednym z najważniejszych obiektów przemysłowych Knurowa jest kopalnia "Knurów",

wokół której skupia się życie tego miasta, a brak jej spowoduje śmierć tego miasta. Kopalnia nie jest jeszcze taka stara, (porównując ją z wiekiem

kopalń Zagłębia Dąbrowskiego czy innych kopalń Górnego Śląska), ponieważ zbudowano ją w latach 1903 1912. Pierwsze wydobycie węgla nastąpiło

w 1906 roku. W 1979 roku wydobycie kopalni wynosiło 4,777 mln ton, teraz wynosi ok. 4 mln ton.

Knurów był emitentem bonów zastępczych, upamiętniających powrót Knurowa do Polski po III. Powstaniu Śląskim. Te kolorowe bony o nominale l,

2, 5 Mk są niejako sztandarowymi bonami polskimi na Górnym Śląsku w czasach, kiedy emitenci niemieccy zalewali tego rodzaju pieniądzem nie

tylko Śląsk. Kopalnia "Knurów" znana jest w numizmatyce już wcześniej niż bony gminy knurowskiej z 1922 r. To właśnie jeńcy wojenni, zatrudnieni w

tej kopalni, zostali "zaopatrzeni" w pieniądz zastępczy o nominale 5 Mk. Na bonie emisji z 12.08.1914 r., przystawiono stempel "Nur für

Kriegsgefangene" i stał się on pieniądzem dla określonej grupy ludzi, 12.11.1918 r. wznowiono emisję bonów zastępczych. Wydano bony o nominale 20

i 50 Mk, z datą ważności tylko do 10.12.1918 r. Na wszystkich bonach, tych z 1914 i tych z 1918 roku, znajdują się pieczęcie emitenta: "KGL.

GRUBENBETRIEBSKASSE KNURÓW". Te jednostronne bony można ostatnio spotkać na wielu aukcjach numizmatycznych.

Przedmiotem niniejszego opracowania będą jednak bony kop. "Knurów" takie, które są jeszcze nieznane.

W 1987 r. podczas moich poszukiwań śląskiego pieniądza zastępczego, napotkałem w zbiorze J. Rewuckiego z Gliwic, zmarłego w 1994 r. nieznane

mi bony z kop. "Knurów". Drogą wymiany wszedłem w ich posiadanie. Były to nominały: 5, 20, 50, 100, 500 zł. Pięć lat późniejwe Wrocławiu znalazłem

bon 2000 zł, który dołączyłem do zbioru. Rozpocząłem poszukiwania informacji na temat tego pieniądza u emitenta. Tu jednak napotkałem na niemiłą

niespodziankę, nikt nic nie wiedział na ich temat. Główną przyczyną było to, że kopalnia w latach 1945 1957 należała do nieistniejącego już

Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. To właśnie w "Zjednoczeniach" były w tym czasie zlokalizowane światłokopiarnie, gdzie wykonywano

mapy i inne druki na zamówienie kopalń. Wykonywano je na papierze światłoczułym. Na kopalniach nie było w tym czasie takich pracowni z wielu

powodów /m. innymi możliwość druku ulotek/.

Bony wykonane na papierze światłoczułym są jednostronne i posiadają napis, który wiele wyjaśnia: "Bon do nabywania materiałów z magazynu

zakładowego przez poszczególne oddziały".

Czyżby były to bony z programu naprawczego kopalń, (jakże modnego dzisiaj)?. Każdy oddział kopalni to od kilkudziesięciu do kilkuset ludzi.

Zarządzanie takim zespołem ludzi /często więźniów, jeńców, przymusowych robotników, żołnierzy lub zgoła przypadkowych osób/, wymagało nie lada

umiejętności. Do tego przychodziła nasza narodowa zdolność do "organizowania" wszystkiego, co może się na coś przydać. Z kopalni wynosiło się

gwoździe, kable, materiały budowlane i inne przedmioty, należy zwrócić uwagę na to, że był to czas powojenny i na wszystko było zapotrzebowanie.

Węgiel w tych czasach miał priorytet a kopalniom dostarczano wszelkie materiały potrzebne do jego wydobycia. Przecież węgiel był naszym jedynym

towarem eksportowym i kiedy okazało się, że zużycie materiałów jest większe niż wszelkiego rodzaju normy przewidywały, spróbowano ukrócić ich

wypływ z magazynu.

W skład GZPW wchodziły kopalnie: Bielszowice, Gliwice, Makoszowy, Knurów, Sośnica, ZabrzeWschód, ZabrzeZachód. Może to, iż kopalnia

"Knurów" miała już kontakt z pieniądzem zastępczym, spowodowało emisję bonów właśnie dla tej kopalni.

Wielkość nominału oraz sposób wykonania bonów świadczy o tym, że bony wydano po 1950 roku, kiedy to do obiegu weszły banknoty emisji 1948 r.

Za tym przemawia również sposób wykonania bonu o nominale 5 zł, oraz wiele zbieżnych z obiegowymi banknotami szczegółów, wykorzystanych przy

wykonywaniu poszczególnych nominałów. Dziwi fakt emisji nominału 2000 zł, który NBP puścił do obiegu dopiero w 1977 r., ale prawdopodobnie była

potrzeba emisji tego nominału do rozliczeń pomiędzy oddziałami kopalni a magazynem.

Bony nie posiadają numeracji, mają miejsce na podpis dyrektora zakładu (zakład górniczy to kopalnia), ale tylko bon o nominale 2000 zł ma taki

podpis.

Może kierownicy poszczególnych oddziałów (przeważnie z tzw. "awansu społecznego") mieli tak duże zaufanie swoich zwierzchników, ze odbierali od

księgowego lub kasjera tylko odpowiednie kwoty, a dyrekcji kopalni nie było na rękę, aby ktoś wiedział ile i na jaką kwotęjest tych bonów w obiegu.

Myślę, że do czasu jak nie znajdziemy jakiegoś zarządzenia dotyczącego obiegu tych bonów na terenie kopalni "Knurów", to ich nakład, projektant,

nominały czy brak podpisów dyrektora pozostaną tajemnicą, pomimo tego, że upłynęło dopiero niecałe 50 lat od ich emisji.

Wymiary bonów są następujące: 5 zł 132 x 63, 20 zł 148 x 74, 50 zł l60 x 78, 100 zł 162 x 79, 500 zł 176 x 88, 2000 zł 185 x 91 mm. Prezentowany

powyżej bon 2000 zł posiada odręczne podpisy: górny w kolorze czerwonym (ołówek), dolny czarnym ołówkiem chemicznym.

Andrzej Musiał

Literatura:

"Nazwy miast Polski" Kazimierz Rymut

"Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich" Jerzy Jaros

"Katalog des Papiergeldes der deuschen Kriegsgefangenenlager" Reinh. Tieste

"Das deutsche Grossnotgeld 19181921" Anton Geiger

"Das Papiernotgeld von Schlesien" Hans Meyer

GROSZ 90 2002 VII - IX..pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: