1.Role społeczne związane z działalnością gospodarczą.
Można wyróżnić 4 podstawowe role :
1) Rola konsumenta
2) Rola pracownika
3) Rola menedżera
4) Rola właściciela
Są to role komplementarne. Aby gospodarka funkcjonowała nie może zabraknąć żadnego ogniwa.
Są to role częściowo nierozdzielne. Mogą być one w pewnym wymiarze wykonywane przez jednego człowieka np. połączenie menedżera i właściciela w małej firmie.
Menedżer-ang.menagemant, kierowanie, zarządzanie, przewodzenie. Zawód wymagający wiedzy(rozbudowana , skomplikowana), specjalnych umiejętności, doświadczenia zdobytego w praktyce, predyspozycji przywódczych(zdolności do: wytyczania dalekosiężnych celów, myślenia abstrakcyjnego, współżycia z innymi ludźmi, rozwiązywania konfliktów, zarządzania poprzez kontekst) .
Uniwersalny menedżer-może zarządzać wszystkimi sferami działalności .
Obecnie zwielokrotnienie funkcji zarządzania wymaga specjalizacji typów menedżerów:
§ Menedżer konceptualista-tworzy wizję przyszłych zadań
§ Menedżer lider-podejmuje różne inicjatywy..........
§ Menedżer negocjator- utrzymuje kontakty z innymi firmami , umie negocjować
§ Menedżer administrator-zajmuje się zarządzaniem wew. Firmy.
Właściciele-posiadanie własności jest istotą właściciela.
2 formy własności :
1)własność prywatna
2)własność grupowa(kolektywna)
Klasyfikacja właścicieli prywatnych (2 grupy posiadaczy wg A.Smitha):
1)rzemieslnicy-fachowcy którzy prowadzą przeds. Wytwarzając konkretne produkty lub świadczących usługi leżące w kwestii zainteresowań ich właścicieli np. informatyk. Zajmuje się tą działalnością która jest mu znana od strony technologicznej
2) biznesmeni-człowiek interesu, nie jest ważne wytwarzanie konkretnego towaru ale jest nastawiony na zysk, łatwo zmienia profil produkcji , nastawiony na zysk.
W przypadku małych przeds. role menadżera i właściciela pokrywają się. w dużych firmach właściciel pełni funkcję naczelnego menedżera.
2.Sposoby funkcjonowania człowieka w gospodarce.
Sposoby te opisywane są przez charakterystykę 3 modelowych sylwetek:
Podstawowym motywem dla tego człowieka jest jego własny interes. Dąży on do osiągnięcia jak najwyższego zysku stosując różne środki i prowadząc chłodną kalkulację (w jaki sposób najlepiej wykorzystać posiadane środki).W gospodarce człowiek ekon. Dąży do maxymalizacji zysku. Nastawiony jest na efektywność i racjonalność.
efektywność (stosunek nakładów do efektów) jest gdy są najmniejsze nakłady a wyższe rezultaty.
Racjonalność-ocena działań ludzkich polegająca na dobieraniu środków do zamierzonego celu. Racjonalny jest ten, kto potrafi użyć odpowiednich środków do zamierzonego celu, tak aby ten cel szybko osiągnąć.
Człowiek ekon. nie zwraca uwagi na ludzką (społeczną) stronę działalności. Niewiele interesują go inni ludzie oraz występujące bezrobocie, bieda, itp. Działa jak komputer. Cecha ta nie jest przez niego samego akceptowana. Uważa, że poprzez swój egoizm działa również dla dobra innych (bo tworzy bogactwo, które przynosi korzyść społeczeństwu). Jest to sposób rozumowania zapoczątkowany przez Adama Smitha („Bogactwo narodów może wyrastać z jednostkowych egoizmów ”). Człowiek ekonomiczny antagonizuje(znieważa, naraża sobie) społeczeństwo.
Przeciwieństwo człowieka ekonomicznego. Istotą jego działania jest odwoływanie się bardziej do wartości niż do interesów. Wytycza sobie cele osadzone w interesie społecznym (np. wzmocnienie demokracji). Człowiek socjologiczny kieruje się nie tylko nakazem rozumu ale głównie nakazem serca. Opiera się na systemie normatywnym (dobry®zły). Stara się zachowywać racjonalność w doborze środków do celu. Liczy się tu nie tylko efektywność ekonomiczna, ale także czynniki systemu wartości (ludzie i zasady moralne). Opiera się on na doktrynach LEWICOWYCH i kościoła katolickiego. .
Krytyka dwóch poprzednich modeli. Podważa zasadność poglądów A. Smitha jako mało wiarygodnych. Uważa, iż pogłębia to tylko różnice społeczne (podział na biednych i bogatych). Czł. społ-ekon. ma być pozbawiony skrajności .Wybory, których dokonuje w sferze gospodarki są wypadkowa wielu czynników. Obok motywów ekonomicznych występują czynniki społeczne tj. rodzina, grono przyjaciół, czynniki moralne, uczestnictwo w kulturze społecznej. Jest lansowany przez socjaldemokrację(umiarkowane odmiany liberalizmu) oraz ordoliberalizm.
Te 3 sylwetki mogą być rozpatrywane jako:
-typ zachowań godny naśladowania,
-rzeczywisty typ zachowań człowieka w gospodarce.
3.Istota i charakter percepcji zjawisk ekonomicznych
Percepcja- to proces poznawczy polegający na odzwierciedlaniu przez człowieka podmiotów, zjawisk i procesów. To proces postrzegania rzeczywistości. Percepcja powstaje na skutek oddziaływania na człowieka bodźców zewnętrznych.
Progi percepcji- sytuacja w której w ogóle możemy zauważyć różne obiekty i wielkości fizyczne. Operuje się tu pojęciem progu bodźca lub progu wrażliwości.Jest to min. wielkość, wymiar bodźca który może być przez człowieka dostrzeżony (np.dźwięk, dotyk). Odbieramy również bodźce o min. wartości tzw. wartości podprogowej. One do nas docierają ale my ich nie kodujemy . Docierają do naszej podświadomości(nie wiemy że istnieją).
W percepcji zjawisk ekonomicznych pierwszorzędne znaczenie ma zauważanie różnic między dwoma bodźcami o różnej intensywności
Np. - O jaką wartość można podnieść cenę produktu aby nie zauważyli tego konsumenci,
- o ile podwyższyć wynagrodzenie aby było to dostrzeżone przez pracowników.
Różnica ledwo zauważalna- może być dostrzeżona, ale nie jest odbierana jako znacząca.
Percepcja zjawisk jest silnie uzależniona od kontekstu, w którym występuje. Zmiany kontekstowe-wpływają na różny sposób postrzegania obiektu.
Kontekst tworzy pewne złudzenie. Np. Strzałki (groty) skierowane w odpowiednią stronę dają iluzję dłuższej linii. Kontekst historyczny- trudno jest stwierdzić czy dana cena jest wysoka czy niska jeśli nie porównamy jej do oceny z przeszłości lub proponowanej przez innego producenta
Działania ekonom. postrzegane są przez pryzmat 3 czynników:
1) Porównanie nakładów i zysków
Odzwierciedla ocenę działań ekonomicznych w kategoriach kosztów i spodziewanych dochodów. Jako zyskowne postrzegamy działania wymagające większego wysiłku, wiedzy i zasobów. Działalność gospodarcza postrzegana jest jako trudna (dochody otrzymywane drogą ciężkiej pracy). Zyski uczciwe wymagają trudu i potu. Zyski nieuczciwe osiągane w łatwy sposób postrzegane są jako patologia gospodarcza.
2) Oddalenie w czasie skutków działania
ocena konsekwencji działań ekonomicznych na skali czasu (czy są to skutki szybkie, natychmiastowe czy odroczone w czasie).Efekty szybkie są bardziej cenione niż efekty na które trzeba czekać
Np. ludzie wolą otrzymać kwotę niższą wypłaconą natychmiast niż wyższą po pewnym czasie.
Wydatki rozłożone w czasie są mniej odczuwalne niż zakupy jednorazowe (pomimo iż te rozłożone w czasie mogą być wyższe od jednorazowych).
3) Wartości społeczne towarzyszące aktywności ekonomicznej
Ocena tego jakie skutki społeczne mogą towarzyszyć działaniom ekonomicznym. Wiele osób łączy racjonalność i zyskowność działań z moralnością. Jako bardziej efektowne traktowane są działania pożyteczne społecznie, przynoszące zyskowność, użyteczność również innym.
Im wyższa ocena ryzyka tym bardziej ocenia się działalność jako mało wartościową społecznie .
Dwa pierwsze czynniki występują w ogóle społeczeństwa, zaś trzeci jest bardziej indywidualny i róznie postrzegany przez różne osoby.
5. Pojęcie i rodzaje własności
Posiadanie własności jest istotą właściciela.
Własność polega na faktycznym i prawnym dysponowaniu materialnymi częściami przyrody a także tworami umysłu ludzkiego.
Własność ma swój aspekt materialny i prawny .
W znaczeniu materialnym wiąże się z wartością która należy do właściciela.
Treścią prawa własności jest:
a) Władanie Þ
b)Korzystanie Þ możliwość używania tej rzeczy, pobierania dochodów z nią związanych, prawo do jej zmieniania, zniszczenia (ale nie zawsze!)
c)Rozporządzanie Þ czynności prawne dążące do przekazania rzeczy.
Rodzaje własności (3 podziały form własności w oparciu o różne kryteria)
1. Własność indywidualna
2. Własność grupowa(kolektywna)
· własność spółdzielcza
· własność komunalna
· własność państwowa- udostępniana na co dzień uczestnikom
1. Własność prywatna (przysługuje konkretnej osobie)
2. Własność społeczna (przysługuje zbiorowości lub organom przedstawicielskim)
Każda wł. indywidualna jest wł.prywatną . Własność grupowa jest prywatną gdy członkowie grupy dysponują prawem rozporządzania własnością każdy oddzielnie. Własność grupowa jest społeczną gdy właściciele nie mają odrębnego prawa decydowania o własności (np. własność państwowa, spółdzielcza )
III. Kryterium: charakter przedmiotu własności
1. Własność przedmiotów konsumpcji ( własność osobista :ubrania, przedmioty codziennego użytku)
2. Własność środków produkcji-wł. kapitałowa ( przy pomocy których wytwarzamy jakieś dobro)
6.Psychologiczne uwarunkowania potrzeby własności.
Większość ludzi dąży do gromadzenia zasobów materialnych i ceni sobie status właściciela.
Ludzie chcą być właścicielami ponieważ:
1)Perspektywa biologiczna
posiadanie rzeczy na własność jest formą zaspokojenia potrzeb o podłożu biologicznym (np. potrzeba zaspokojenia głodu, bezpieczeństwa itp.)Potrzeby te są zaspokajane bez posiadania rzeczy na własność, ale status właściciela daje nam pewność że potrzeby te będą zaspokajane lepiej i pewniej (np. posiadanie mieszkania).Ludzie wyposażeni są biologicznie w instynkt posiadania.
2)Perspektywa indywidualna
Tendencja do posiadania dóbr materialnych jest związana z potrzebą rozbudowy własnej wartości. To kim jesteśmy zależy od tego co posiadamy. Tzw. pojecie „rozszerzonego ja”- na naszą osobowość składa się dodatkowo posiadanie, które wzbogaca naszą osobowość (lepiej się wtedy czujemy). Ludzie którzy tracą swoją własność odbierają to jako bolesne naruszenie „własnego ja” (np. kradzież pożar)
3)Perspektywa interpersonalna
Posiadanie nabiera większego sensu w relacjach międzyludzkich. Dobra materialne informują innych ludzi o naszej pozycji społecznej ( statusie społecznym)
7.Motywacyjne funkcje własności
Ludzie są w znacznym stopniu motywowani stanem posiadania. Własność zaspokaja potrzeby materialne i psychiczne. Funkcja przyrostu zadowolenia wraz z przyrostem posiadanych pieniędzy nie jest liniowa.
Przyrostowi pieniędzy odpowiada coraz mniejszy przyrost zadowolenia. Zmniejszające się zadowolenie nie musi zmniejszać motywacji do dalszego kumulowania dóbr.
Zjawisko nienasyconej potrzeby kumulowaniaÞgromadzimy dobra dla samej satysfakcji posiadania
Oglądanie cudzej własności może :
· Wyzwalać motywację
· Sprowadzić do reakcji zawiści, zazdrości
Reakcją na zazdrość jest strategia ściągania w dół- pragniemy aby ten kto ma wiecej od nas stracił swoją własność.
Bardziej szanujemy mienie indywidualne niż grupowe, zdobyte w sposób uczciwy niż w sposób nieuczciwy.
Chęć do posiadania jest cechą osobniczą i u różnych ludzi występuje z różnym nasileniem. Można porównać to do dylematu „być czy mieć”:
· człowiek nastawia się na zdobycie dóbr materialnych-to jest jego główny cel w życiu, zasada „mieć” to tzw. materializm
· Inne wartości niż pieniądze i dobra materialne(„zasada być”)
2 typy materializmu:
1)Funkcjonalny - oceniany pozytywnie, dążymy do posiadania rzeczy niezbędnych do przetrwania
2)Charakterologiczny - posiadanie jedynym źródłem satysfakcji, oceniany krytycznie , cele życiowe to gromadzenie dóbr materialnych.
8.Rola własności prywatnej w gospodarce rynkowej
Istnieje przekonanie o większej wartości własności prywatnej. Walorem własności prywatnej jest to że stanowi podstawę wolności jednostki.
Własność prywatna to czynnik bazowy na którym opierają się inne czynniki wzrostu.
3 najważniejsze czynniki:
1)Przejrzysty system kar i nagród związanych z używaniem własności
Właściciel wie , że użycie efektywne daje nagrody , natomiast złe użycie daje kary.
2)Konkurencja- Wielość podmiotów gospodarczych działających w tym samym obszarze (sektorze) zmusza do poszukiwania najlepszych metod wykorzystania dóbr posiadanych
3)Działanie na rzecz racjonalności alokacyjnej
W warunkach upowszechnionej wł. Środki wytwórcze lokowane są tam gdzie są najbardziej potrzebne.
9.Typologia rozwiniętej gospodarki rynkowej.
3 modele gospodarki:
1)Wolnokonkurencyjny kapitalizm amerykański (kapitalizm angloamerykański)
Naczelną wartością jest tu stworzenie optymalnych warunków indywidualnej inicjatywy prowadzącej do sukcesów jednostek. Podstawowym czynnikiem rozwojowym jest indywidualna konsumpcja wewnętrzna. Gospodarka nastawiona głównie na wynik finansowy w stosunkowo krótkim czasie.
2 koncepcje:
· Koncepcja państwa minimum – państwo powinno ingerować w gospodarkę na możliwie najniższym poziomie, głównie w postaci stanowienia i egzekwowania prawa.Państwo jako „nocny stróż”.
· Koncepcja państwa dóbr publicznych –Państwo powinno się zajmować tymi dziedzinami dział. Publicznej którymi nie będzie zajmował się indywidualny przedsiębiorca (np.badania naukowe długoterminowe)
2)Europejski model społecznej gospodarki rynkowej ( kapitalizm nadreński)
Oparty na zasadzie „solidarności społecznej”. CelÞstworzenie warunków w których wszyscy przedstawiciele społeczeństwa mogą korzystać z rozwoju gospodarczego. Mechanizmy decyzyjne są tu rynkowo- negocjacyjne ( kompromisowe).Polityczny wymiar wyraża się w koncepcji państwa stabilizacji makroekonomicznej oraz państwa praw socjalnych. Zmierza do ożywienia koniunktury gospodarczej.
Tzw. Państwo dobrobytu- rozbudowana polityka społeczna, system świadczeń socjalnych wspiera ubogich obywateli. Jest to społeczna gospodarka rynkowa. Jest to model miękki kapitalizmu.
3)Kapitalizm azjatycki( model późnej industrializacji)
Naczelną wartością jest rozwój gospodarczy, podporządkowane jest temu całe społeczeństwo. Głównym czynnikiem rozwoju jest eksport przy wysokim poziomie oszczędności. Jest to tzw. „kapitalizm ascetyczny”. Państwo rozwojowe które łoży na infrastrukturę, oferuje korzystne kredyty. Ograniczona jest tu gospodarka socjalna .Społeczeństwa są ubogie pod względem życia ludzi a bogate pod względem społecznym np. Japonia.
10.Pojęcie przedsiębiorczości i jej rodzaje.
Kryterium: Role pełnione przez ludzi w tej dziedzinie
1. Przedsiębiorczość pracownicza
Jest to przeds. innowacyjna .Polega na wyszukiwaniu możliwości stworzenia nowych lub wykorzystaniu już istniejących zasobów w miejscu pracy. Przejawia się w inicjowania zmian wewnątrz strukturalnych ram zakładów pracy. Zależy od charakteru i miejsca pracy.
2. Przedsiębiorczość menedżerska
Obejmuje podstawowe cech modelu wcześniejszego. Trzeba uwzględnić tu dodatkowe aspekty. Biorąc pod uwagę specyfikę menedżera – przedsiębiorczość menedżerska polega na :
a)umiejętności dostosowania sposobów zarządzania i kierowania do celów organizacji
b)skutecznym kierowaniu zasobami ludzkimi tak aby stawały się głównym czynnikiem dynamizacji firmy
c)na tworzeniu korzystnych dla organizacji stosunków z jej zew. otoczeniem .Menedżer to człowiek, który dobrze zarządza i wie jak układać dobre stosunki z partnerami firmy.
3. Przedsiębiorczość biznesowa
Umiejętność gromadzenia sił i środków w celu prowadzenia działalności gospodarczej oraz umiejętność efektywnego wykorzystania zasobów.
11. Struktura osobowości przedsiębiorczej.
Cechy człowieka przedsiębiorczego:
1 ) motywacja osiągnięć – cecha jednostki, która polega na dążeniu do ciągłego poprawiania jakości własnego działania. Człowiek tak zmotywowany wyznacza sobie ambitne cele lepiej i skuteczniej niż robił to dotychczas, nie poprzestaje na poziomie swych dokonań.
Aby motywacja osiągnięć uzewnętrzniła się muszą być spełnione warunki:
Ø człowiek musi być odpowiedzialny za skutki powierzonych mu zadań,
Ø efekty jego pracy muszą być czytelne,
Ø założone cele powinny cechować średnim poziomem trudności – nie mogą być zbyt trudne, ale ich urzeczywistnienie nie może być pewne.
hazelleyes86