· Żył na przełomie VII i VI w. Był kupcem, żeglarzem, podróżnikiem. Jest uznawany za pierwszego filozofa.
· To właśnie mu przypisuje się oddzielenie nauki i wszelkiej myśli od mitologii.
· Dla niego jak i dla pierwszych filozofów życie było nieodłączne od materii, jej cechą był poruszanie się ( głosiciele tej tezy to: hilozoiści )
· Wodę uważał za materię, które było początkiem przyrody, to dzięki niej istnieje wszelkie życie
Anaksymander jeden z pierwszych filozofów greckich, prawdopodobnie uczeń Talesa i nauczyciel Anaksymenesa, reprezentant szkoły jońskiej. Prawdopodobnie jego dziełem jest „o naturze”. Anaksymander zajmował się matematyką, geografią i astronomią. Twierdził, że zasadę rzeczywistości stanowi apeiron, czyli bezkres. Wszystko albo jest zasadą, albo pochodzi od zasady. Jednocześnie, nie istnieje zasada nieskończoności. Mechanizm tworzenia świata polegał zaś według niego na wyłanianiu się z apeironu przeciwieństw, takich jak ciepło i zimno, suchość i wilgotność
Anaksymenes - presokratejski filozof grecki, uczeń Anaksymandra, należący do jońskich filozofów przyrody. Anaksymenes przejął od Anaksymandra zasadnicze jego poglądy. Zasada przestała być nieokreślonym bezkresem (απειρον, ápeiron), Anaksymenes widział ją jako nieskończone powietrze, które jest pierwotną przyczyną powstania wszystkich rzeczy.
· znalazł on arche w ogniu, który jest w nieustannym ruchu; staje się morzem, powietrzem, ziemią i znowu ogniem.
· Głosił on zmienność rzeczy – wszystko płynie, nic nie jest trwałe, cały czas jesteśmy w nieustającym ruchu; nie ma bytu jest tylko stawanie się
· Względność rzecz - w nieustannym przepływie zacierają się granice między przeciwieństwami; nie ma nic pewnego istnieją tylko ciągłe przejścia. Doprowadziło Heraklita do relatywizmu
· Teoria rozumności świata (logos) - nieustająca zmienność ma swój stały porządek, jedno prawo rządzi wszystkimi przemianami, wszechświat ma swój własny rozum.
Parmenides z Elei – c w p.n.e.
Wyszedł od przyjęcia dwóch aksjomatów uważanych za pewne:
· Byt jest, a niebytu nie ma
· Byt i myślenie są tożsame
Z aksjomatów tych wydedukował Parmenides całą koncepcję bytu.
Demokryt żył w granicach między 460 a 360r. Uczeń Leucypia. Był wszechstronnie uzdolniony, interesował się prawie wszystkimi dziedzinami. Napisał wiele dzieł, jednak wszystkie zaginęły. Przez większość czasu był zapomniany lub niedoceniany.
o Atomistyczna teoria materii – teoria bytu miała być bezsprzeczna ze zjawiskami, a także zgodna z doświadczeniem. Takie stanowisko doprowadziło ich do poglądu, że materia składa się z atomów, czyli:
A) niepodzielnych cząstek, które tworzą wszystkie ciała przyrody
B) posiadają wyłącznie ilościowe własności, a nie jakościowe. Jedne od drugich odróżnić możemy jedynie za pomocą: kształtu, położenia i porządku.
C) ich własnością jest ruch. Ciągle się poruszając tworzą zmienny, coraz to nowy świat.
D) Atomy poruszają się w próżni, która jest swoistym istniejącym niebytem; jest to materia nieciągła
Sokrates (469-399)
· Całe życie spędził w Atenach. Nie był bogaty, chociaż na początku posiadał znaczny majątek, świadczy o tym że pobierał płatne nauki jak i to że służył w wojsku jako hoplita. Uważał on, że człowiek ma prawo wydawać drugiemu rozkazy jedynie wtedy, gdy góruje nad nim intelektualnie i miał lepszy charakter; uderzało to w bogate rody greckie, które władzę zawdzięczały swojemu bogactwu.
· Nie zostawił po sobie żadnych pism.
· Poglądy etyczne:
1. Cnota jest dobrem bezwzględnym: Cnota to powszechne zalety moralne wywodzące się z natury rzeczy. Powinna być najwyższym dobrem człowieka.
2. Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem. Szczęśliwy jest jedynie ten, kto posiada największe dobra, a największym dobrem jest cnota. To, co dobre, jest naprawdę pożyteczne.
3.Cnota jest wiedzą. Sokrates głosił, ze istnie tylko cnota-wiedza. Istnieje tylko jedna cnota, ponieważ jeśli ktoś ma jedną ma też wszystkie.
Platon (427-347r.p.n.e.)
· Urodził się w Atenach, i tu spędził większość swojego życia ( 12 lat podróżował po świecie). Pochodził z bardzo zamożnej i szanowanej rodziny. Od dziecka był kształcony na wzór cnót – był wybitnym sportowcem, malarzem, muzykiem i poetą. Kształcił się u Sokratesa, później założył Akademię. Zmarł w szacunku, uważano wręcz go za pół boga.
· Jego pisma - ,,Dialogi” – zachowały się w całości, chociaż istniej teza., że napisał też księgi metafizyczne.
· NAUKA O IDEACH:
1.Nowy rodzaj bytu. W pojęciach jest zawarta wiedza pewna i bezwzględna -> muszą odnosić się do jakieś rzeczywistości.
2.Idee rzeczy. Platon wpierw uważał, że wszechświat jest dualistyczny, istnieją dwa rodzaje bytu: jeden zmienny, realny, poznawalny przez zmysły i drugi wieczny, idealny, poznawany przez pojęcia. Później jednak stwierdził, że prawdziwy byt musi być wieczny, dlatego też tylko idee istnieją, są bytami. Rzeczy natomiast jedynie stają się, są one jedynie cieniami zależnymi od idei. Stworzył je Bóg na wzór świata idei.
3.Natura idei. Platon wiedział, że idee nie są ani tworami, fizycznymi ani psychicznymi. Rozważał dwie możliwości: idee w sensie logicznym, bądź religijnym. Pierwszy typ to coś idealnego, służącymi jako wzór dla działania i poznania, ale istniejącym jedynie dla umysłu. Drugi rodzaj poznania idee uważa za coś realnego, ale nam niepojętnego, coś nie ziemskiego, ale boskiego.
· NAUKUA O DUSZY:
1.Funkcje biologiczne duszy. Platon przyjął po filozofach-przyrody pogląd, że dusza jest czynnikiem życia. Odrzucił jednak pogląd, że jest ona rodzajem materii. Dla Platona dusza była substancją przeciwną materii. Jest to czynnik, który sam wprowadza siebie w ruch
1.Celowość świata. Świat przyrody zawiera w sobie coś z doskonałości idei. Demiurg (stwórca świata) uczynił świat możliwie najlepszy; czymś żywym, uduchowionym, rozumnym, pełnym harmonii.
o NAUKA O POZNANIU
1.Poznanie rozumowe. Istnieją dwa rodzaje poznania: zmysłowe i rozumowe. O rzeczy można widzieć, ale nie można o nich myśleć, idei nie widzimy ale o nich myślimy.
Arystoteles - jeden z trzech, obok Platona i Sokratesa największych filozofów greckich. Stworzył opozycyjny do platonizmu i równie spójny system filozoficzny, który bardzo silnie działał na filozofię i naukę europejską, a jego chrześcijańska odmiana zwana tomizmem była od XIII w. i jest po dziś dzień oficjalną filozofią Kościoła Katolickiego. Arystoteles dokonał trichotomicznego podziału nauk:
· teoretyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)
· praktyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)
· pojetyczne (wytwórcze) - których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.
Plotyn ok. 203 – 269\270 p.n.e.
Autor „Ennead”; twórca neoplatonizmu.
Jedno Umysł Dusza Ciało Materia
(Absolut) (hipostazy, emanacje Absolutu)
System emanacyjny:
Punktem wyjścia Plotyna był dualizm, odczucie olbrzymich przeciwieństw tkwiących w bycie. Celem jego (Plotyna, a nie bytu - ma się rozumieć...) było wykazanie jedności bytu, zbudowanie monistycznego systemu.
Genetyczne ujęcie bytu: postacie bytu, jakkolwiek różne, są etapami jednego i tego samego rozwoju. Świat realny jest wprawdzie zasadniczo różny od idealnego, a świat ziemski od boskiego – to jednak jeden pochodzi od drugiego. (Ciekawe, który od którego?).
Istotę bytu stanowi nie trwanie, lecz stawanie się.
Jest to dynamiczne pojęcie bytu, które umożliwiło stworzenie monistycznego systemu. Nie ma wielu bytów, lecz jest jeden byt – rozwijający się i przybierający różnorodne postacie.
Św. Augustyn (354-430)
na początku swego życia na stanowisku manicheizmu, potem akademickiego sceptycyzmu.
o Teoria poznania
1) Poznanie duszy. Drogą do szczęścia jest poznanie wyłącznie Boga i własnej duszy. Poznanie powinno opierać się tezach: a) zmysły podlegają złudzeniom, ale nie zawsze b) myśl ma inne drogi poznania po za zmysłami c) poznanie zjawisk, w przeciwieństwie do poznania rzeczy, zawsze jest pewne d) myśl jest faktem najpewniejszym – możemy być pewni przeżyć wewnętrznych: tego, że istniejemy i tego, że myślimy.
2. Poznanie idei i oświecenie przez Boga. Od rzeczy skuteczniejsze jest poznanie prawd odwiecznych. Umysł może poznawać bez udziału zmysłów, jest on odbiorcą prawd wiecznych, istniejących obiektywnie. Świat idealny był złączony z Bogiem. Jeśli dusza poznaje prawdę, to dzięki temu, że istnieje Bóg i udziela swych idei. Bóg czasami udziela nam łaski poprzez iluminację – umysł nagle bezpośrednio widzi prawdę. Poznanie umysłowe ma charakter intuicyjny – dochodzi do prawy wprost. Łaska oświecenia jest dana dobrym, którzy się do tego szkolą.
o Teocentryczna metafizyka
1) Przewaga Boga nad światem. A) Bóg jest najwyższym ,,bytem”(istnieje wyłącznie własnej naturze, jest bytem niezależnym ( wszystkie inne byty istnieją wyłącznie dzięki niemu). Bóg jest przyczyną świata, ale przyczyna stałą –cały czas musi go utrzymywać. B) Bóg jest najważniejszym przedmiotem poznania ( jako byt absolutny), zarazem jest przyczyną poznania – udziela praw ludzkiemu umysłowi. C) Bóg jest najwyższym dobrem, przyczyną wszelkiego dobra i przez to właściwym celem życia.
2) Przewaga duszy nad ciałem. A) Dusza jest substancją samoistną, nie jest własnością ciała ani jego rodzajem. Dusza, jako bliższa Bogu, jest doskonalsza od ciała. Jest nieśmiertelna, poznając wieczne prawdy, ma udział w wieczności. B) Duszę lepiej znamy od ciała, jest ona pewna. C) Wyższość duszy nad ciałem skłania do potępienia rozkoszami zmysłowymi, jako rozproszeniem w dążeniu do poznania Boga.
Pochodził z rodu hrabiów Akwinu, studiował u benedyktynów w klasztorze Monte Cassino. W 1243r. został dominikaninem. Całe życie poświęcił pracy naukowej. Pozostawił po sobie trzy wielkie dzieła: 1) komentarz do Sentecyji 2) Suma filozoficzna 3) Suma teologiczna.
Wzorem dla niego by Arystoteles. Od niego przyjął:
1) pojęcie poznania jako procesu receptywnego, na tym oparł swą empiryczna teorię poznania
2) pojęcie dowodu – posłużyło mu do rozgraniczenia wiedzy i wiary.
3) Pojęcie przyczynowego powiązania zdarzeń – na nich oparł pogląd na stosunek Boga i stworzenia
4) Pojęcie aktu i potencji oraz pojęcia formy i materii, i na nich oparł teorię duszy i ciał, psychologię i filozofię przyrody.
5) Pojęcie środka i na nim oparł swą etykę
Negował platońską filozofię Augustyna ale kontynuował jego dzieło w teologii.
Tomizm oddzielił wiedzę od wiary; rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne ale także i niektóre przymioty Boga. Istnieją jednak prawdy które nie są dostępne drogą rozumu, które może przyjąć jedynie za pomocą wiary. Prawdy te przekraczają rozum, ale nigdy mu się nie przeciwstawiają – Bóg zsyła nam prawdy objawione ale są one zgodne z prawami przyrody, które przecież tez pochodzą od Boga.
· Ogólne właściwości tomizmu:
- dualizm między Bogiem a stworzeniem;
- hilemorfizm, jedność ludzkiej natury( ciała i duszy)
- empiryzm - wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia
- obiektywizm – rzeczy zewnętrzne są nam dane bardziej bezpośrednio niż wew.
- uniwersalizm – wyższość ogółu nad jednostką
- realizm
- intelektualizm – pierwszeństwo intelektu w poznaniu i działaniu
Kartezjusz (1596-1650)
2.Sceptycyzm metodyczny. Aby znaleźć twierdzenie bezwzględnie pewne musimy być wobec wszystkiego podejrzliwi. Nasze widzenie świata zakłócać może: złudzenie zmysłów; brak różnicy między jawą a snem; możliwość że jesteśmy wprowadzani w błąd przez jakąś potężną siłę.
3. Cogito ergo sum – jeśli wątpię to myślę, myśl istnieje, mogę śnić może mnie zły demon wyprowadzać w błąd, ale myślę. To jest fundament wiedzy, i nie znajduje się on w świecie zewnętrznym, lecz w człowieku, nie przedmiocie, lecz w podmiocie, nie w materii, lecz w świadomym duchu. Jeśli istnieje myśl to musi istnieć też ktoś kto myśli – istnieje jaźń, dusza.
Spinoza (1642-1677)
Pochodził z rodziny żydowskiej osiadłej w Niderlandach. Za studiowanie dzieł scholastyki oraz nowych nauk przyrodniczych został wykluczony ze społeczności. Żył samotnie odrzucając propozycje oferty uniwersytetów. Jego system łączył w sobie panteistyczną metafizykę ( w wykonaniu żydowskich przedstawicieli), Kartezjańską teorię poznania i manicheistyczne poglądy nowożytnego przyrodoznawstwa; oraz prądy wolnościowymi skupionymi wokół wolności i tolerancji.
1. Podstawy wiedzy. Poznanie Spinoza pojmował tak samo jak Kartezjusz, miarą prawdy jest jasność i wyraźność, rozum jest jedynym źródłem prawdy, matematyka powinna być wzorem nauk. Swą naukę wyłożył sposobem geometrii – przyjął pewne definicje i aksjomaty, na podstawie których dowodził pozostałych twierdzeń. Wierzył, że prawdziwa wiedza zaczyna się od stwierdzenia, iż istnieje rzeczywistość zewnętrzna.
2. Panteizm. Potępił kartezjański dualizm na Boga i świat, duszę i ciał, myśl i rozciągłość. Człowiek w umyśle ma idea najdoskonalszą, jest nią substancja doskonała, która istnieje własną mocą , jest przyczyną samą w sobie. Substancja jest tylko jedna i jest nią Bóg, ponieważ coś co istniało samo przez się nie może być niczym ograniczone; musi być nieskończone, a nieskończona substancja – to Bóg. Poza Bogiem nie ma więcej substancji. Stąd wynika, że wszechświat nie może istnieć poza Bogiem, lecz tylko w Bogu. Bóg to przyroda, to świat; nie posiada on osobowości i władzy nad światem.
3. Determinizm. Własności świata wywodzą się z natury Boga. Świat podlega tym samym prawom logicznym, którym podlegają idee abstrakcyjne. Koncepcja ta niweluje dualizm świata realnego i idealnego. Cokolwiek się dzieje poddaje się wiecznym prawom. Nie ma w świecie przypadku ani wolności. Cała przyroda jest mechanizmem. Obalenie dualizmu wolności i mechanizmu.
LEIBNIZ (1646 –1716)
Ostatni wielki system racjonalistyczny XVII w., zbudowany przez Leibniza, wyrósł na podłożu pluralizmu i indywidualizmu, z poczucia różnorodności i indywidualności rzeczy.
Charakterystyczną cechą jego umysłu była postawa koncyliatorska, dążność do godzenia przeciwnych poglądów. Przekonaniem jego było, że w każdym poglądzie jest cząstka prawdy, a intencją — te cząstki zebrać w jeden system.
o METAFIZYKA.
Wszystkie substancje są jednego rodzaju i żadna z nich nie ma materialnego charakteru. Każde zjawisko jest indywidualne, każde różni się od każdego innego. Wszelakie zjawiska, jakkolwiek różnią się między sobą, są sobie bliskie, gdy zaś nie są dość bliskie, to znajdą się zawsze zjawiska między nimi pośrednie. Zjawiska stanowią szeregi ciągłe. Podobnie nieświadomość jest tylko najniższym szczeblem świadomości, fałsz jest najmniejszą prawdą, a zło najmniejszym dobrem. Ten stan rzeczy Leibniz sformułował jako prawo ciągłości (lex coninui). Prawo to pozwalało mu sprowadzać do jedności przeciwieństwa. W imię jego przyjmował, wprowadzał do psychologii nie świadome stany psychiczne, a także uzupełnił dotychczasową matematykę, przez budowę matematyki wielkości ciągłych na podstawie liczb nieskończenie małych.
John Locke (1632-1794)
...
dziennikarstwo