Elliot Aronson Timothy D. Wilson Robin M. Akert Psychologia spo�eczna 1000083856 Zysk i S-ka Wydawnictwo 730382 Tytu� orygina�u SOCIAL PSYCHOLOGY The Heart and the Mind Copyright � 1994 by HarperCollins College Publishers Ali rights reserved Copyright � 1997 for the Polish translation by Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., Pozna� Published with arrangement by HarperCollins College Publishers Copyright � lor ihe covcr illirii..11.111 by Je.iii-P.iul Garciii/1 )i;il No. 4 \iu AXXA lnteni.ilioii.il Sp. 7. D.o., Agenci.i l-'olii!Jiutic/]i:iFn-'c Przek�adu dokonali: Anna Bezwi�ska (rozdz. 11, 12), Waldemar Domachowski (Przedmowa, Wskaz�wki dla student�w, O autorach, rozdz. l, 5, 13,15 � s. 652-673), Miros�aw Draheim (rozdz. 3, 8, 15 � s. 631-651), El�bieta Hornowska (rozdz. 10, 14), Marek Kowalczyk (rozdz. 4, 6), Zbigniew Kowalik (rozdz. 9), Marzena Zakrzewska (rozdz. 2, 7) Redaktor naukowy dr hab. Waldemar Domachowski Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Redaktor Zofia Doma�ska Wydanie I ISBN 83-7150-016-5 Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c. ul. Wielka 10, 61-774 Pozna� fax 526 326 Dzia� handlowy tel./fax 532 751 Redakcja tel. 532 767 �amanie: perfekt s.c. ul. Grodziska 11, Pozna� Niech zechc� przyj�� Vera, Hal, Neal, Julie i Joshua Aronsonowie � E.A. Niech zechc� przyj�� Deirdre Smith oraz Christopher i Leigh Wilsonowie � T.D.W. Mojemu mistrzowi, moim wsp�pracownikom, przyjacio�om oraz Dane Archer � R.M.A. Szczeg�owy spis tre�ci ix Wst�p do wydania polskiego xvii Przedmowa xxi Wskaz�wki dla student�w xxix O autorach xxxii Wizualny przewodnik po podr�czniku xxxv CZʌ� PIERWSZA Rozdzia� l. Wprowadzenie do psychologii spo�ecznej 2 Rozdzia� 2. Metodologia: proces przeprowadzania bada� 32 CZʌ� DRUGA Rozumienie siebie i �wiata spo�ecznego Rozdzia� 3. Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymywania samooceny 78 Rozdzia� 4. Poznanie spo�eczne: w jaki spos�b my�limy o �wiecie spo�ecznym 124 Rozdzia� 5. Spostrzeganie spo�eczne: jak dochodzimy do rozumienia innych ludzi 170 Rozdzia� 6. Rozumienie siebie: w jaki spos�b poznajemy samych siebie 214 CZʌ� TRZECIA Wp�yw spo�eczny Rozdzia� 7. Konformizm: wp�ywanie na zachowanie 262 Rozdzia� 8. Postawy i zmiana postaw: wp�ywanie na my�li i uczucia 310 Rozdzia� 9. Procesy grupowe 354 viii Zarys tre�ci CZʌ� CZWARTA Stosunki spo�eczne Rozdzia� 10. Atrakcyjno�� interpersonalna: od pierwszego wra�enia do zwi�zk�w uczuciowych 402 Rozdzia� 11. Zachowanie prospo�eczne: dlaczego ludzie pomagaj� innym 452 Rozdzia� 12. Agresja: dlaczego ranimy innych ludzi 494 Rozdzia� 13. Uprzedzenie: przyczyny i lekarstwa 536 CZʌ� PI�TA Rozdzia� 14. Zdrowie i �rodowisko 590 Rozdzia� 15. Prawo i biznes 630 S�ownik 675 Bibliografia 689 Wst�p do wydania polskiego xvii Przedmowa xxi Wskaz�wki dla student�w xxix O autorach xxxii Wizualny przewodnik po podr�czniku xxxv CZʌ� PIERWSZA Rozdzia� 1 Wprowadzenie do psychologii spo�ecznej 2 Czym jest psychologia spo�eczna 5 Psychologia spo�eczna a m�dro�� ludowa i filozofia 8 Psychologia spo�eczna a inne nauki spo�eczne 10 Psychologia spo�eczna a psychologia osobowo�ci 11 Moc wp�ywu spo�ecznego 13 Moc sytuacji subiektywnych: kr�tka historia idei 16 Sk�d si� bior� konstrukty: podstawowe motywy ludzkie 19 Podej�cie zwi�zane z samoocen�: pragnienie, by czu�, �e jest si� dobrym 21 Podej�cie zwi�zane z poznawaniem spo�ecznym: potrzeba bycia adekwatnym 24 Psychologia spo�eczna a problemy spo�eczne 28 Podsumowanie 30 Literatura zalecana 31 Rozdzia� 2 Metodologia: proces przeprowadzania bada� Formu�owanie hipotez i teorii 37 Inspiracje p�yn�ce z wcze�niejszych teorii i bada� 37 Hipotezy oparte na osobistych obserwacjach 38 32 x Szczeg�owy spis tre�ci Metoda obserwacyjna: opisywanie zachowania spo�ecznego 40 Obserwacja systematyczna 41 Obserwacja uczestnicz�ca 42 Analiza archiwalna 42 Ograniczenia metody obserwacyjnej 45 Metoda korelacyjna: przewidywanie zachowania spo�ecznego 46 Pomiary 47 Korelacja nie jest to�sama z przyczynowo�ci� 50 Metoda eksperymentalna: odpowiadanie na pytania o przyczyn� 53 Zmienne niezale�ne i zale�ne 56 Ustalanie trafno�ci wewn�trznej w eksperymentach 58 Ustalanie trafno�ci zewn�trznej w eksperymentach 62 Podstawowy dylemat psychologa spo�ecznego 67 Badania podstawowe a badania stosowane 69 Problemy etyczne w psychologii spo�ecznej 71 Podsumowanie 74 Literatura zalecana 75 CZʌ� DRUGA ROZUMIENIE SIEBIE l �WIATA SPO�ECZNEGO Rozdjria� 3 Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymywania samooceny 78 Teoria dysonansu poznawczego 81 Zachowanie racjonalne a racjonalizuj�ce 83 Decyzje, decyzje, decyzje 84 Uzasadnianie wysi�ku 92 Psychologia niewystarczaj�cego uzasadnienia 96 Co rozumiemy przez �niewystarczaj�ce uzasadnienie" 103 Nast�pstwa dobrych i z�ych uczynk�w 105 Dowody �wiadcz�ce o istnieniu napi�cia motywacyjnego 110 Nowe kierunki w badaniach nad podtrzymywaniem samooceny 112 Teoria podtrzymywania poczucia w�asnej warto�ci 112 Teoria autoafirmacji 116 Podwy�szanie poczucia w�asnej warto�ci czy samopotwierdzanie? 118 Unikanie pu�apki racjonalizacji 119 Podsumowanie 121 Literatura zalecana 122 Rozdzia� 4 Poznanie spo�eczne: w jaki spos�b my�limy o �wiecie spo�ecznym 123 Zwykli ludzie jako teoretycy codziennej rzeczywisto�ci: schematy i ich oddzia�ywanie 128 Funkcja schemat�w: do czego one nam s�u�� 130 Wyb�r schematu: rola dost�pno�ci i zdarze� poprzedzaj�cych 132 Szczeg�owy spis tre�ci xi Zmienianie schemat�w: jak �atwo ludzie modyfikuj� swoje pogl�dy 136 Sprawianie, �e nasze schematy staj� si� prawd�: samospe�niaj�ce si� proroctwo 143 Czy kiedykolwiek uznajemy nasze schematy za nietrafne lub zmieniamy zdanie 146 Heurystyki wydawania s�d�w 147 Heurystyka dost�pno�ci: co przychodzi na my�l 149 Heurystyka reprezentatywno�ci: jak podobne jest A do B 152 Zakotwiczenie i dostosowanie: branie za dobr� monet� tego, co si� pojawia 153 Pos�ugiwanie si� uproszczonymi metodami my�lowymi w wydawaniu s�d�w spo�ecznych 155 Wnioskowanie z pr�b niereprezentatywnych: uog�lnianie na podstawie informacji z pr�b 156 Szacowanie wsp�zmienno�ci: przewidywanie jednej zmiennej na podstawie innej 160 Czy ludzie rzeczywi�cie my�l� tak �le 162 Charakterystyka ludzkiego wnioskowania 163 Korygowanie ludzkiego wnioskowania 165 Podsumowanie 168 Literatura zalecana 169 Rozdzia� 5 Spostrzeganie spo�eczne: jak dochodzimy do rozumienia innych ludzi 170 Zachowanie niewerbalne 173 Mimiczne wyrazy emocji 174 Inne kana�y komunikacji niewerbalnej 177 Wielokana�owa komunikacja niewerbalna 177 R�nice p�ciowe w komunikacji niewerbalnej 180 Ukryte teorie osobowo�ci: zape�nianie luk 182 Atrybucja przyczyn: odpowiadanie na pytanie �dlaczego?" 186 Istota procesu atrybucyjnego 187 Teoria wnioskowania z czynnik�w towarzysz�cych: od dzia�a� do dyspozycji 188 Model wsp�zmienno�ci: atrybucje wewn�trzne przeciw atrybucjom zewn�trznym 192 Stosowanie skr�t�w poznawczych podczas dokonywania atrybucji 195 Stosowanie schemat�w i teorii 195 Podstawowy b��d atrybucji: ludzie jako psychologowie osobowo�ci 195 R�nica mi�dzy aktorem a obserwatorem 201 Atrybucje w s�u�bie ego 204 Na ile dok�adne s� nasze atrybucje i wyobra�enia 208 Dlaczego nasze wyobra�enia dotycz�ce innych s� czasem b��dne 209 Szczeg�owy spis tre�ci Dlaczego czasem wydaje si�, �e wyobra�enia s� dok�adne 210 Podsumowanie 212 Literatura zalecana 213 Rozdzia� 6 Rozumienie siebie: w jaki spos�b poznajemy samych siebie 214 y\ U Natura Ja 216 Definicje Ja w r�nych kulturach 219 Poznawanie siebie poprzez introspekcj� 221 Teoria samo�wiadomo�ci 221 Ocenianie, dlaczego odczuwamy to, co odczuwamy; m�wimy wi�cej ni� wiemy 224 Konsekwencje introspekcyjnej refleksji nad przyczynami 227 Poznawanie siebie poprzez obserwacj� w�asnego zachowania 229 Teoria spostrzegania siebie 229 Efekt nadmiernego uzasadnienia 234 Dwuczynnikowa teoria emocji 239 B��dne okre�lenie przyczyn pobudzenia 242 Poznawanie siebie poprzez schematy Ja 246 Pami�� autobiograficzna 248 Poznawanie siebie poprzez interakcj� spo�eczn� 249 Ja odzwierciedlone 250 Teoria por�wna� spo�ecznych 250 Kierowanie wra�eniem 254 Ca�y �wiat jest scen� 254 Podsumowanie 258 Literatura zalecana 259 CZʌ� TRZECIA WP�YW SPO�ECZNY Rozdzia� 7 Konformizm: wp�ywanie na zachowanie 262 Konformizm: kiedy i dlaczego 264 Informacyjny wp�yw spo�eczny. Potrzeba bycia przekonanym o tym, co jest s�uszne 268 Przemiany i kryzysy 272 Kiedy konformizm informacyjny nie sprawdza si� 274 Kiedy ludzie podporz�dkowuj� si� informacyjnemu wp�ywowi spo�ecznemu 276 Opieranie si� informacyjnemu wp�ywowi spo�ecznemu 277 Normatywny wp�yw spo�eczny: potrzeba bycia zaakceptowanym 278 Konsekwencje opierania si� normatywnemu wp�ywowi spo�ecznemu 283 Normatywny wp�yw spo�eczny w codziennym �yciu 284 Szczeg�owy spis tre�ci xiii Bezrefleksyjny konformizm normatywny: dzia�anie na zasadzie automatycznego pilota 287 \/ Kiedy ludzie podporz�dkowuj� si� normatywnemu wp�ywowi ...
emar1947