Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.pdf

Wynagrodzenie za pracĘ w godzinach nadliczbowych

Godziny nadliczbowe występują wtedy, gdy pracownik wykonuje pracę ponad obowiązujące go normy czasu pracy, a takŜe ponad

obowiązujący go przedłuŜony dobowy wymiar czasu pracy. Za pracę w takich godzinach pracodawca moŜe udzielić pracownikowi

czasu wolnego. Gdy z pisemnym wnioskiem o takie rozliczenie wystąpi pracownik, czas wolny powinien być równy wymiarowi

godzin nadliczbowych. Jeśli jednak pracodawca z własnej inicjatywy chce w tej formie rozliczyć nadgodziny, to musi zwiększyć

o połowę wymiar czasu wolnego (art. 151 2 K.p.).

WaŜne: Nieudzielanie czasu wolnego w zamian za godziny nadliczbowe jest równoznaczne z obowiązkiem ich gratyfikacji

finansowej. Pracodawca musi zapłacić pracownikowi za kaŜdą nadgodzinę normalne wynagrodzenie i dodatek.

1. Normalne wynagrodzenie

Normalne wynagrodzenie nie zostało zdefiniowane przez przepisy. W związku z tym jego interpretacji dokonał Sąd NajwyŜszy.

Uznał, Ŝe obejmuje ono wszystkie składniki wynagrodzenia, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie, bez względu na ich

nazwę, jeŜeli pracownik ma do nich prawo na podstawie regulacji wewnątrzfirmowych (por. wyrok Sądu NajwyŜszego z dnia 3

czerwca 1986 r., sygn. akt I PRN 40/86, OSNC 1987/9/140 oraz uchwała składu siedmiu sędziów Sądu NajwyŜszego z dnia 30

grudnia 1986 r., sygn. akt III PZP 42/86, OSNC 1987/8/106). W takim razie, jeśli na wynagrodzenie pracownika składa się np.

wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny czy premia i wszystkie te składniki są wypłacane stale i systematycznie (np. co

miesiąc), to powinny być wzięte pod uwagę przy ustalaniu normalnego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe.

Ta interpretacja jest ciągle obowiązująca. Dlatego w Ŝadnym razie nie moŜna ograniczyć pojęcia „normalne wynagrodzenie”

do wynagrodzenia zasadniczego, jakie pracownik otrzymuje. Nie ma bowiem do niego zastosowania wykładnia Sądu NajwyŜszego

wyraŜona w uchwale z dnia 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II PZP 4/07, OSNP 2007/21-22/307). Dotyczy ona wyłącznie sposobu

obliczania dodatku za godziny nadliczbowe, nie ingerując w dotychczasową linię orzeczniczą w zakresie liczenia normalnego

wynagrodzenia za godziny nadliczbowe.

Tak jak nie ma w przepisach definicji „normalnego wynagrodzenia”, tak na próŜno w nich szukać wytycznych co do metodologii jego

wyliczania (ta jest wskazana tylko przy dodatku za godziny nadliczbowe, o czym w dalszej części opracowania). Skoro jednak Sąd

NajwyŜszy kaŜe uwzględniać w nim wszystkie składniki wypłacane stale i systematycznie, to naleŜy przyjąć, Ŝe chodzi o składniki

przysługujące pracownikowi w miesiącu, w którym pracował w godzinach nadliczbowych. W efekcie obliczenie normalnego

wynagrodzenia wymagał następujących działań:

zsumowania wszystkich składników wynagrodzenia, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie z miesiąca, w którym

wystąpiły godziny nadliczbowe,

podzielenia uzyskanego wyniku przez liczbę godzin do przepracowania w miesiącu, w którym godziny nadliczbowe

wystąpiły, w celu uzyskania stawki za godzinę pracy,

pomnoŜenia uzyskanego wyniku przez liczbę przepracowanych godzin nadliczbowych.

Przykład 1

Pracownik otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2.500 zł, premię regulaminową w wysokości 125 zł miesięcznie oraz

premię o charakterze zmiennym (w marcu wyniosła ona 1.396 zł). W marcu 2008 r., w którym było 160 godzin do przepracowania,

pracownik wypracował 7 godzin nadliczbowych. W związku z tym normalne wynagrodzenie za te godziny wyniosło 175,91 zł,

zgodnie z wyliczeniem:

2.500 zł + 125 zł + 1.396 zł = 4.021 zł,

4.021 zł : 160 godz. = 25,13 zł,

25,13 zł x 7 godz. = 175,91 zł.

Jeśli pracownik jest wynagradzany stawką godzinową, wówczas istnieje konieczność sumowania jedynie innych, stale

i systematycznie wypłacanych składników wynagrodzenia.

Przykład 2

Pracownik otrzymuje za godzinę pracy 16 zł. Pracodawca płaci mu teŜ dodatek funkcyjny w stałej wysokości miesięcznej - 300 zł.

Ponadto w marcu 2008 r. wypłacił pracownikowi nagrodę jubileuszową w wysokości 2.300 zł. W tym miesiącu pracownik miał do

przepracowania 160 godzin. Ponadto wypracował 5 godzin nadliczbowych. Z wyliczeń normalnego wynagrodzenia za te godziny

została wyłączona nagroda jubileuszowa, jako świadczenie wypłacane jednorazowo, niemające charakteru stałego. Normalne

wynagrodzenie za 5 godzin nadliczbowych wyniosło 89,40 zł, zgodnie z wyliczeniem:

300 zł : 160 godz. = 1,88 zł,

(1,88 zł + 16 zł) x 5 godz. = 89,40 zł.

W przypadku pracowników wynagradzanych wyłącznie wynagrodzeniem tzw. zadaniowym (np. prowizyjnie lub akordowo) nie

naleŜy dokonywać Ŝadnych przeliczeń. Ich normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe stanowi po prostu wynagrodzenie, jakie

wypracowali w trakcie tych godzin, wynikające ze stawki akordowej lub prowizyjnej.

2. Wysokość dodatku

Wysokość dodatku za godziny nadliczbowe zaleŜy od rodzaju oraz pory dnia, a takŜe od kategorii normy (wymiaru), która została

przekroczona. Jeśli praca nadliczbowa wystąpiła wskutek przekroczenia normy dobowej, to dodatek moŜe mieć jedną z dwóch

wysokości:

100% wynagrodzenia - gdy pracownik pracował w godzinach nadliczbowych, które przypadają w nocy, w niedziele i święta

będącymi dla pracownika dniami wolnymi od pracy, a takŜe w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian

za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,

50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w innych dniach niŜ wymienione powyŜej.

Przykład3

Pracownik w marcu przepracował 10 godzin nadliczbowych z przekroczenia dobowego, z czego 3 przypadły na noc, 2 na niedzielę

(awaria) i pozostałe 5 na popołudnia w zwykłe dni pracy. W związku z tym za 5 godzin nadliczbowych naleŜy mu się dodatek

w wysokości 100% wynagrodzenia (3 godz. pracy w nocy i 2 godz. pracy w niedzielę) i za pozostałe 5 godzin w wysokości 50%

wynagrodzenia.

Jeden poziom dodatku - 100% wynagrodzenia - został przewidziany za kaŜdą godzinę nadliczbową, która jest efektem przekroczenia

tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Pracodawca nie ma obowiązku jego wypłacania, jeśli

przekroczenie normy tygodniowej nastąpiło w wyniku pracy ponad normę dobową lub ponad przedłuŜony wymiar dobowy i zostało

to zrekompensowane dodatkiem lub czasem wolnym (art. 151 1 § 2 K.p.).

3. Sposób obliczania dodatku

Podstawę obliczania dodatku stanowi wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką

godzinową lub miesięczną. Gdy pracownik jest wynagradzany w innej formie (np. prowizyjnie), za podstawę naleŜy przyjąć 60%

wynagrodzenia, obliczanego zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Tak

stanowi art. 151 1 § 3 K.p. UŜyte w tym przepisie sformułowanie „osobiste zaszeregowanie” było rozumiane (do czasu podjęcia

uchwały przez Sąd NajwyŜszy w dniu 3 kwietnia 2007 r., przywołanej na str. 58) jako wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny

i inne składniki wynagrodzenia, jeśli były ściśle związane z warunkami świadczenia pracy. Sąd NajwyŜszy uznał jednak, Ŝe w świetle

obecnie obowiązujących przepisów prawa pracy taka interpretacja nie ma racji bytu. Jest z nimi po prostu sprzeczna.

WaŜne: Zgodnie z wykładnią Sądu NajwyŜszego, jako wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika, będące

podstawą dodatku za nadgodziny, naleŜy przyjmować wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze.

W przeciwieństwie do normalnego wynagrodzenia sposób obliczania dodatku za godziny nadliczbowe został określony w § 4

rozporządzenia o wynagrodzeniu. Przepis ten nakazuje stosować zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop

wypoczynkowy. NaleŜy zatem sięgnąć do przepisów rozporządzenia urlopowego. Gdy pracownik jest wynagradzany stałą stawką

miesięczną, wystarczy tę stawkę podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Następnie

stawkę za jedną nadgodzinę naleŜy pomnoŜyć przez 50% lub 100% (w zaleŜności od wysokości naleŜnego dodatku), a wynik

pomnoŜyć przez liczbę godzin nadliczbowych.

Przykład 4

Wynagrodzenie pracownika, o którym mowa w przykładzie 1, składało się z kilku składników, ale do obliczenia dodatku za 7 godzin

nadliczbowych, jakie wypracował w marcu, przyjmujemy wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze, tj. 2.500 zł. Za 5 godzin

nadliczbowych, które wypracował w marcu 2008 r. naleŜy mu się dodatek w wysokości 50%, a za 2 godziny - 100%. Pracodawca

powinien wypłacić dodatki w łącznej kwocie 70,36 zł, zgodnie z wyliczeniem:

stawka za godzinę pracy: 2.500 zł : 160 godz. = 15,63 zł,

100% dodatek za godziny nadliczbowe: 15,63 zł x 2 godz. = 31,26 zł,

50% dodatek za godziny nadliczbowe: 15,63 zł x 50% = 7,82 zł

7,82 zł x 5 godz. = 39,10 zł,

dodatek łącznie: 31,26 zł + 39,10 zł = 70,36 zł.

W sytuacji gdy pracownik jest wynagradzany stawką godzinową nie ma potrzeby wykonywania działania związanego z ustaleniem

stawki za godzinę pracy. Od razu moŜna przystąpić do wyliczania dodatku.

Przykład 5

Pracownik, o którym mowa w przykładzie 2, za godzinę pracy otrzymywał 16 zł, a oprócz tego inne składniki wynagrodzenia. Za 4

godziny nadliczbowe, które wypracował w marcu 2008 r. naleŜy mu się dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia, a za 1 godzinę

w wysokości 100%. Pracodawca powinien wypłacić dodatki w łącznej kwocie 48 zł, zgodnie z wyliczeniem:

100% dodatek za 1 godzinę nadliczbową: 16 zł,

50% dodatek za godziny nadliczbowe: 16 zł x 50% = 8 zł; 8 zł x 4 godz. = 32 zł,

dodatek łącznie: 16 zł + 32 zł = 48 zł.

Jeśli chodzi o sposób obliczania dodatku dla pracowników wynagradzanych w innej formie niŜ stawką miesięczną lub godzinową (np.

prowizyjnie lub akordowo), to naleŜy:

ustalić podstawę (60% sumy składników zmiennych wypłaconych w okresie 3 miesięcy lub 12, gdy występowały duŜe

wahania, poprzedzających miesiąc, w którym praca w godzinach nadliczbowych miała miejsce),

obliczyć stawkę za jedną godzinę pracy według zmiennych składników wynagrodzenia, dzieląc podstawę przez liczbę

godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ta podstawa była ustalana,

pomnoŜyć stawkę za godzinę nadliczbową przez wskaźnik przysługującego dodatku, tj. 50% lub 100%,

pomnoŜyć uzyskany wynik przez liczbę godzin nadliczbowych.

Przykład 6

Pracownik w marcu 2008 r. wykonywał pracę przez 17 godzin nadliczbowych, z czego za 10 godzin naleŜał mu się dodatek

w wysokości 50%, a za 7 w wysokości 100%. Jego wynagrodzenie składa się wyłącznie z prowizji. W grudniu 2007 r. (152 godz.

pracy) wyniosła ona 2.530 zł, w styczniu 2008 r. (176 godz. pracy) 2.490 zł, a lutym 2008 r. (168 godz. pracy) 2.450 zł. Zatem

dodatek za nadgodziny wyniósł 108,48 zł, zgodnie wyliczeniem:

podstawa: 60% x (2.530 zł + 2.490 zł + 2.450 zł) = 4.482 zł,

stawka za godzinę nadliczbową: 4.482 zł : (152 godz. + 176 godz. + 168 godz.) = 9,04 zł,

100% dodatek: 9,04 zł x 7 godz. = 63,28 zł,

50% dodatek: 9,04 zł x 50% = 4,52 zł; 4,52 zł x 10 godz. = 45,20 zł,

dodatek łącznie: 63,28 zł + 45,20 zł = 108,48 zł.

Zwracamy uwagę! JeŜelipracownik jest wynagradzany w sposób mieszany (np. ma określone stałe wynagrodzenie miesięczne lub

godzinowe i oprócz tego prowizję, której wysokość róŜni się w poszczególnych miesiącach), to do obliczenia dodatku za godziny

nadliczbowe naleŜy przyjąć wyłącznie wynagrodzenie określone stawką miesięczną lub godzinową. W jego przypadku zostało

bowiem wyodrębnione wynagrodzenie wynikające z jego zaszeregowania, określone stawką miesięczną bądź godzinową. Z tego

powodu nie moŜna w podstawie dodatku uwzględnić jakiegokolwiek innego składnika wynagrodzenia.

Dodatek za godziny nadliczbowe z tytułu przekroczenia normy dobowej pracodawca powinien wypłacić wraz z wynagrodzeniem za

miesiąc, w którym one wystąpiły.

WaŜne: Dodatek za nadgodziny wynikające z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy pracownik powinien

otrzymać po zakończeniu okresu rozliczeniowego.

Wynika to z faktu, Ŝe dopiero w tym terminie jest moŜliwe stwierdzenie, czy wystąpiły godziny nadliczbowe wskutek przekroczenia

przeciętnej normy tygodniowej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: