Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
4. Pojęcie państwa
- jest nie zawsze używane jednoznacznie. Jest pojmowane dość szeroko i oznacza złożoną, zróżnicowaną wewnętrznie, wieloszczeblową strukturę administracyjną społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponującą władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Na co dzień posługujemy się bardziej potocznym określeniem państwa mając na myśli centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.
5. Argumenty za i przeciw ekonomicznej roli państwa.
Ważniejsze argumenty ZA ekonomiczną rolą państwa:
1. Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony intytucjonalno-prawnej.
2. Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce zawiązane z monopolizacją gospodarki i innymi czynnikami – państwo może te straty ograniczać podtrzymując konkurencję, wzmacniając system obiegu informacji, usuwając bariery wejścia na rynek, przeciwdziałając praktykom monopolistycznym.
3. Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i konsumpcji- -państwo może nakłonić podmioty gospodarcze do pokrywania kosztów związanych z negatywnymi skutkami ubocznymi ich działalności ( zatruwanie środowiska, natężenie hałasu) może te koszty wziąć na siebie , nakazać ograniczenie tej działalności a w ostateczności wprowadzić jaj całkowity zakaz.
4. Istnienie dóbr publicznych takich jak: latarnie morskie, chodniki i oświetlenie ulic oraz usługi dostarczane przez armię, policję czy straż pożarną.
5. Istnienie dóbr szczególnie korzystnych lub niekorzystnych społecznie, których konsumpcja jest bądź niepożądana (narkotyki, alkohol, tytoń) bądź pożądana ( szczepionki, czy książki) Państwo może Tworzyć bodźce lub antybodźce do ich konsumpcji poprzez np.: wysokie ceny alkoholu i utrudnienia w dostępie do niego lub niskie ceny podręczników i dotacje do nich, a w krańcowych sytuacjach może nawet narzucić jednostkom wolę zmiany przepisów i ustaw.
6. Występowanie takich zjawisk jak: bezrobocie, duże wahania aktywności gospodarczej, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych oraz inflacja prowadzące do destabilizacji gospodarki, niepewności i marnotrawstwa zasobów gospodarczych. Państwo może podejmować różne działania stabilizacyjne, ograniczające tego typu zjawiska oraz ich negatywne skutki ekonomiczne i społeczne.
7. Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych i chorych, którzy nie są w stanie sami sobie poradzić, oznacza to konieczność niesienia im opieki przez państwo.
8. Powstawanie zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych które osłabiają motywacje ludzi o niskich dochodach oraz sprzyjają konfliktom i protestom. Może to uzasadnić podejmowanie przez państwo działań zmierzających do pewnej redystrybucji dochodów, wyrównywania warunków startu życiowego
Argumenty PRZECIW aktywnej roli państwa:
-pojawianie się stanów nierównowagi na rynku ( niedoborów lub nadwyżek) w wyniku regulacji państwowych
-zniekształcone informacje-im większy zakres państwowych regulacji, tym bardziej zniekształcone, mniej obiektywne są informacje
-zmniejszona elastyczność systemu gospodarczego wywołana biurokratyzacją i usztywnieniem procesów decyzyjnych
-wysokie koszty interwencjonizmu państwowego, przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu działań
-osłabienie bodźców związanych z rynkiem
-niereprezentatywność państwa- funkcjonariusze państwa mogą działać przede wszystkim w interesie własnym a nie w interesie obywateli
-ograniczenie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatywy
6. Funkcja alokacyjna.
Alokacyjna funkcja państwa polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce rynkowej jest rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku.
Do istotnych zadań państwa należy określenie niezbędnego zakresu własności publicznej, a w ramach tej formy własności poszukiwanie takich rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które pozwalają na rozgraniczenie praw własności do poszczególnych zasobów między różne społeczności, instytucje, itd.
Jeśli chodzi o mechanizm rynkowy to najważniejszym zadaniem państwa jest wspieranie konkurencji
MERKANTYLIZM pyt. 10
Ekonomia, nauka społeczna zajmująca się badaniem sposobów gospodarowania społeczeństw w warunkach nieograniczoności ludzkich potrzeb i ograniczoności czynników produkcji służących wytwarzaniu dóbr i usług zaspokajających te potrzeby.
Ekonomia stara się odpowiedzieć na trzy zasadnicze pytania: co produkować i w jakich ilościach? W jaki sposób produkować - przy pomocy jakich technik i technologii? Kto i w jakim stopniu będzie korzystał z wytworzonego produktu społecznego?
Powstał pierwszy zwarty zespól poglądów ekonomicznych zwany merkantylizmem upatrujący źródeł bogactwa w kruszcu, zdobywanym przez handel, uważany za główną dziedzinę działalności gospodarczej, a w zakresie polityki gospodarczej opowiadający się za silnym protekcjonizmem ograniczającym swobodę działalności gospodarczej jednostek.
NEOLIBERALIZM
Kryzys gospodarki i nieefektywność interwencjonizmu panstwowego przyczynily sie do odrodzenia liberalizmu gospodarczego. Stalo sie to kolejno w Wielkiej Brytanii - kwiecien 1979 (Margaret Thatcher), w Stanach Zjednoczonych - listopad 1980 i Niemczech - pazdziernik 1982 (Helmut Kohl). Polityke liberalna prowadzil takze general Augusto Pinochet w Chile po 1973 roku.
Neoliberalizm opiera sie na dwóch glównych tezach ekonomii podazy:
1) istnieje prymat produkcji, która jest podstawowym celem systemu ekonomicznego, gdyz zapewnia coraz wyzszy poziom zaspokajania potrzeb
2) rynek stanowi najefektywniejszy mechanizm optymalnej alokacji zasobów
Polityka gospodarcza panstwa powinna koncentrowac sie na stymulowaniu produkcji. Ingerencja panstwa w gospodarke winna ograniczac sie do tworzenia sprzyjajacych warunków ramowych dla produkcji, czyli powinna polegac na ochronie sprawnego dzialania mechanizmu rynkowego.
Krzywa Laffera pokazuje zwiazek miedzy wielkoscia dochodów podatkowych panstwa a stopa opodatkowania. Jesli sie przekroczy pewna wysokosc stopy opodatkowania to realny wplyw do budzetu z tytulu podatków ulegnie obnizeniu.
W neoliberalizmie mozna wyróznic trzy szkoly: londynska, fryburska i chicagowska.
Przedstawicielem szkoly londynskiej jest Friedrich August von Hayek (1899-1992), laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1974 roku. Do jego najwybitniejszych dziel naleza: "Czysta teoria kapitalu", "Droga do zniewolenia", "Konstytucja wolnosci" i "Prawo, ustawodawstwo i wolnosc". Hayek wysunal teorie "bledu myslenia kartezjanskiego", który polegal na nadmiernej wierze w rozum ludzki i racjonalizm, na przekonaniu, ze mozna racjonalnie sterowac i kontrolowac procesy spoleczne. Hayek uwazal, ze funkcja panstwa jest stworzenie ram prawnych, dzieki którym panstwo umozliwia jednostkom realizacje rozmaitych dazen. Twierdzil, ze realizacja sprawiedliwosci ekonomicznej prowadzi do zniewolenia jednostki pod kazdym wzgledem.
Uniwersytet we Fryburgu stal sie osrodkiem szkoly fryburskiej. Twórca koncepcji niemieckiego neoliberalizmu byl Willy Encken. Zalozyl on czasopismo "Ordo", od nazwy którego pochodzi nazwa ordoliberalizm. Encken twierdzil, ze gospodarka jest ukladem elementów powiazanych wiezami interesów, otoczonym przez szersze uklady polityczne, religijne i spoleczne. Moga wystepowac tylko dwa krancowe przypadki ostatecznego uporzadkowania elementarnych ukladów gospodarczych: gospodarka rynkowa i gospodarka centralnie administrowana. Encken dowodzil wyzszosci gospodarki wolnorynkowej a interwencjonizm traktowal na równi z dzialalnoscia monopolów.
Najwybitniejszym przedstawicielem szkoly chicagowskiej (monetaryzm) jest Milton Friedma (ur. 1912), autor pracy "Kapitalizm i wolnosc". W 1976 roku otrzymal nagrode Nobla w dziedzinie ekonomii. Odrzuca on wszelka ingerencje panstwa w zycie gospodarcze. Twierdzi, ze zródlem wszelkich zaklócen funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej jest interwencjonizm panstwowy oraz bledna polityka monetarna. Uwaza, ze rynek sam najlepiej reaguje na zmiane warunków. Zadaniem rzadu jest okreslenie regul gry a nie prowadzenie gry samemu. Monetaryzm sprzeciwia sie zbyt duzej podazy pieniadza na cele finansowania wydatków rzadowych, co prowadzi do inflacji i wypierania inwestycji rzadowych.
Keynesizm, system pogladów ekonomicznych, zaliczany do kierunku subiektywistycznego którego twórca byl J.M. Keynes a kontynuatorami - m.in. R.F. Kahn, R.F. Harrod, J. V. Robinson
Punktem wyjscia tych pogladów jest stwierdzenie, ze ogólny poziom produkcji, zatrudnienia i dochodów uzalezniony jest od inwestycji. Mechanizm rynkowy nie zapewnia jednak automatycznie takiego poziomu inwestycji, który gwarantowalby pelne zatrudnienie wszystkich czynników wytwórczych, a dzieki temu maksymalny produkt spoleczny. Niezbedna jest wiec ingerencja panstwa, polegajaca na pobudzaniu popytu globalnego, w tym równiez inwestycyjnego ( Interwencjonizm panstwowy, polityka aktywnego oddzialywania panstwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwienstwo liberalizmu gospodarczego Zwolennicy interwencjonizmu wskazuja na trzy glówne jego cele: ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbedny, a nawet korzystny dla gospodarki, pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje sie za jedna z przyczyn wahan koniunkturalnych oraz podniesienie tempa wzrostu gospodarczego. Do glównych narzedzi pozwalajacych realizowac polityke interwencjonizmu naleza:
1) podejmowanie przez panstwo przedsiewziec inwestycyjnych pozwalajacych zwiekszyc zatrudnienie bez wzrostu podazy dóbr i uslug (np. roboty publiczne);
2) dotacje do nierentownych przedsiebiorstw lub ich nacjonalizacja
3) protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego;
4) polityka monetarna
5) polityka fiskalna
Zakres i wykorzystanie tych narzedzi zalezy od potrzeb gospodarki, wynikajacych przede wszystkim ze stopnia jej rozwoju oraz aktualnego stanu koniunktury. Polityka interwencjonizmu panstwowego stwarza zagrozenie inflacj wynikajace ze zwiekszonych wydatków budzetu panstwa. Zródlem jej finansowania jest najczesciej dług publiczny
Instrumentami tej interwencji sa: polityka pieniężna , polityka fiskalna , a takze bezposrednie oddzialywanie panstwa na proces inwestycji, poprzez podejmowanie inwestycji publicznych).
Krytycy keynesizmu wytkneli mu szereg niedostatków i bledów. Do glównych zaliczyc nalezy pominiecie analizy monopolu przyjecie krótkiego horyzontu czasowego analizy, pominiecie zagadnienia rzeczowej struktury inwestycji, skoncentrowanie sie tylko na popytowej stronie inwestycji, a nieuwzglednianie strony podazowej.
NEOKEYNESIZM
Neokeynesizm, nurt wspólczesnych pogladów ekonomicznych laczacy tradycyjna analize keynesistowska z elementami monetaryzmu (zwlaszcza w perspektywie dlugookresowej). Jego najwybitniejszymi przedstawicielami sa: J.E. Meade, J. Hicks (wszyscy sa laureatami Nagrody Nobla
Rozrózniajac produkcje potencjalna (przy pelnym wykorzystaniu czynników wytwórczych) i realna (z reguly nizsza) neokeynesisci sa zwolennikami aktywnej polityki stabilizacyjnej panstwa w krótkich okresach, zmierzajacej do zapewnienia równowagi przy pelnym wykorzystaniu czynników wytwórczych przeciwdzialanie cyklom gospodarczym. Pozwala to ich zdaniem skrócic okres, w którym gospodarka samoczynnie poprzez dzialanie mechanizmu rynkowego powrócilaby do równowagi, i zmniejszyc straty wynikajace z nizszej produkcji realnej.
W dlugim okresie natomiast uznaja slusznosc pogladów monetarystycznych o koniecznosci ograniczenia tempa wzrostu podazy pieniadza w celu przeciwdzialania inflacji oraz znaczenie polityki podazowej dla pobudzenia trwalego wzrostu gospodarczego.
19. Kryteria polityki redystrybucyjnej
Redystrybucyjna funkcja państwa polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami.
Kryteria polityki redystrybucyjnej:
1) System fiskalny – podatki, zwolnienia od podatku,
2) Wydatki publiczne – świadczenie publiczne, np. ochrona medyczno – społeczna, darmowe szkolnictwo, pomoc rodzinom, inwalidom, stypendia, świadczenia społeczne,
3) Interwencje – poprzez mechanizm ustalania cen – są najbardziej ryzykowne i złe, ale czasami są konieczne. Ma to ujemne skutki dla efektywnej alokacji zasobów, np.
- polityka płac minimalnych (teraz w Polsce 760 zł.)
- kontrola wysokości czynszu,
- pomoc, subwencje cen artykułów rolnych – mają zapewnić rolnikom pewien dochód minimalny, ale porównywalny z pracującymi w przemyśle,
Granice polityki redystrybucyjnej – działania redystrybucyjne nie są przejrzyste i nie zawsze odpowiadają redystrybucji jakiej oczekiwałby twórca określonych przepisów prawnych, np. urodzenie dziecka 1000 zł., (ale wtedy wspieramy bogatych i biednych).
Konflikt między celami sprawiedliwości i efektywności – zasiłki dla bezrobotnych „utrwalają” bezrobocie, a wspieranie „obiboków” jest nieefektywne.
4) Finansowanie sektora publicznego – poprzez sprzedaż pewnych świadczeń ze strony państwa i system kredytów.
20. Sposoby oddziaływania na podaż przez państwo (w dłuższym okresie czasu):
1) Polityka kształcenia podstawowego, zawodowego, uniwersyteckiego, uzupełniającego, staże zagraniczne (wyższe kwalifikacje, lepsi pracownicy)
- podwyższanie kwalifikacji zawodowych,
- dopasowanie profili kwalifik. między podażą i popytem.
2) Promowanie (wspieranie) inwestycji w celu wzrostu zdolności produkcyjnych lub stosowanie postępu technicznego.
Państwo może zachęcać do inwestycji:
- instrumenty fiskalne,
- subwencje,
- sprzedaż terenów po cenach inwestycyjnych,
- wakacje podatkowe,
- ułatwienia w dziedzinie amortyzacji,
- gwarancje na wszelkiego typu ryzyka.
To nie jest słuszne według OECD, bo np. były preferowane firmy zagraniczne.
Do tego dochodzi wiele działań pośrednich mających wpływ na środowisko gosp. lub klimat inwestycyjny np. polityka monetarna, (bo od niej zależy stabilizacja cen), kurs walutowy przewidywalny, fiskalny system powinien być taki, aby zminimalizować jego negatywny wpływ na chęć do pracy, na oszczędzanie i inwestowanie, polityka w dziedzinie transportu, telekomunikacji, energii. Powinny one działać na korzyść zaspokojenie potrzeb gospodarki na warunkach cen tak niskich na ile to możliwe.
Polityka w dziedzinie tworzenia prawa taka, aby nie tworzyć warunków zbyt restrykcyjnych, które mogłyby zdusić dynamizm gospodarki. Czyli to jest polityka zorientowana na podaż w dłuższym okresie czasu. Wydaje się, że poszukiwanie pełnego zatrudnienia i stabilizacja fluktuacji koniunkturalnej powinny się realizować w działaniach interwencyjnych po stronie popytu, dlatego, że efekty stabilizacyjne otrzymuje się w czasie znacznie krótszym.
Podczas gdy polityka propodażowa wpływa na tendencje wzrostu w dłuższym okresie, polityka popytowa działa znakomicie lepiej w krótkim okresie.
21. Budżet państwa
Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Jest on sporządzany na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokonywanie wydatków.
Jako najważniejsze funkcje budżetu traktuje się zazwyczaj:
1) Funkcja fiskalna – polega na gromadzeniu dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań.
2) Funkcja redystrybucyjna – umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak np.: zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację funkcji redystrybucyjnej umożliwia system podatkowy (progresywne opodatkowanie dochodów ludności, ulgi i zwolnienia podatkowe, zróżnicowanie stawek podatków pośrednich nakładanych na dobra konsumpcyjne itp.) oraz wydatki budżetowe, dokonywane głównie w formie tzw. transferów, czyli świadczeń społecznych zwiększających dochody ludności bez potrzeby świadczenia w zamian jakichkolwiek usług (renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe itp.)
3) Funkcja stymulacyjna – polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz wydatków budżetowych można np. wpływać na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne w gospodarce, kształtować poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego, regulować poziom i kierunki konsumpcji. W sferze życia społecznego polityka fiskalna może np. pobudzać lub hamować przyrost naturalny, ograniczać lub łagodzić społeczne skutki bezrobocia, zwiększać poziom aktywności zawodowej, osłabiać lub wzmacniać bodźce do pracy.
Zasady polityki budżetowej:
1) Zasada rocznego budżetowania – plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku (przy czym rok budżetowy nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym),
2) Zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa,
3) Zasada jedności – budżet państwa powinien tworzyć jedną całość, tzn. wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu,
4) Zasada jawności – budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości (dotyczy to zarówno tworzenie i uchwalania budżetu, jak i jego wykonania oraz kontroli),
5) Zasada równowagi budżetowej – polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i z innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności, za produkty i usługi finansowanych przez rząd, płatności transferowych i innych wydatków budżetowych.
Źródłami dochodów budżetowych państwa są:
- podatki,
- cła,
- dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw,
- opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne.
22. Aktywna i pasywna polityka fiskalna.
Polityka fiskalna opiera się na wykorzystaniu podatków i wydatków budżetowych do stabilizacji gospodarki i realizacji innych celów ekonomicznych i społecznych. Instrumenty te mogą być wykorzystywane w różny sposób.
Pasywna polityka fiskalna – wykorzystanie właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. Instrumenty te samoczynnie, bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych, reagują na zmiany koniunktury. Z tego względu określa się je jako automatyczne stabilizatory koniunktury (patrz pyt. 23).
Aktywna polityka fiskalna – podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze.
Aktywna polityka fiskalna polega na świadomym interwencjonizmie, wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów, takich jak: zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele (np. roboty publiczne), zmiana stawek i zasad opodatkowania, zmiana zasad subwencjonowania przedsiębiorstw oraz określanie sposobu, zakresu i terminu wykorzystania tych instrumentów.
Słabością aktywnej polityki fiskalnej jest to, iż decyzje dotyczące korygowania działania instrumentów fiskalnych wymagają zmian legislacyjnych w trakcie realizacji programów budżetowych. Prowadzi to do opóźnienia w działaniu tych instrumentów.
Wyodrębnia się 4 rodzaje opóźnień:
1) ...
stary_hipis