francja.pdf

SYSTEMY EDUKACJI W EUROPIE – STAN

OBECNY I PLANOWANE REFORMY

FRANCJA

1. Populacja uczących się i język nauczania

W roku 2002/03 populacja szkolna we Francji metropolitalnej (tj. kontynentalnej części Francji) i

départements zamorskich liczyła 14 940 900 uczniów i studentów, przy łącznej liczbie mieszkańców

nieco powyżej 60 milionów; 6 529 000 kształciło się w szkolnictwie podstawowym, 5 596 000 w

szkolnictwie średnim i 2 209 000 w szkolnictwie wyższym. Językiem nauczania jest język francuski.

Dialektów regionalnych uczy się w ramach bloku języków nowożytnych.

2. Administracja i finansowanie edukacji

Oprócz sektora publicznego, prowadzącego bezpłatne kształcenie, w którym uczy się 86,5% uczniów

szkół podstawowych i 79,9% uczniów szkół średnich, istnieją szkoły prywatne, z których większość

zawarła z państwem umowę, umożliwiającą im przejęcie odpowiedzialności za wynagrodzenia

nauczycieli oraz, w większości przypadków, na mocy tzw. contrats d’association („umów

stowarzyszeniowych), za funkcjonowanie danej placówki.

Wprawdzie w ramach decentralizacji przekazano władzom lokalnym odpowiedzialność za budowę i

konserwację budynków szkół publicznych, rząd centralny zachował decydującą rolę w tworzeniu

polityki edukacyjnej. Ministerstwo odpowiedzialne za edukację opracowuje szczegółowy program

nauczania każdego przedmiotu na wszystkich poziomach edukacji oraz wytyczne dotyczące

organizacji i metodyki nauczania, nie zobowiązując jednak nauczycieli do stosowania określonych

metod kształcenia. Prowadzi rekrutację i szkolenia dla nauczycieli, decyduje o obsadzie etatów

nauczycielskich oraz określa status i zasady funkcjonowania szkół, przydzielając im odpowiednią

liczbę pracowników. Ministerstwo organizuje również egzaminy i przyznaje państwowe kwalifikacje, a

w szczególności wydaje świadectwa maturalne, które potwierdzają uzyskanie średniego

wykształcenia.

Realizacją tej polityki i licznych zadań ministerstwa w zakresie zarządzania zajmują się „zewnętrzne”

departamenty administracyjne – académies . Francja jest podzielona na 30 académies , którymi

bezpośrednio w imieniu ministerstwa kierują tzw. rektorzy ( recteurs ). Jedna académie obejmuje kilka

départements ; każdy département odpowiada mniejszej jednostce w tradycyjnym, obowiązującym od

czasów Rewolucji podziale administracyjnym Francji, a każdym département zarządza inspecteur

d’académie , który nadzoruje realizację zadań edukacyjnych na swym terenie.

W ramach systemu edukacji szkoły mają pewną autonomię w sprawach administracyjnych i

dydaktycznych, a na poziomie średnim ( collèges i lycées ) – również w sprawach finansowych. W

praktyce przejawem tej względnej niezależności jest tworzenie przez każdą szkołę planu, określanego

jako projet d’école w szkole podstawowej i projet d’établissement w szkole średniej.

Nadzór pedagogiczny nad systemem sprawuje kilka inspektoratów. Dwóm inspektoratom generalnym

powierzono bardzo szerokie zadania związane z oceną. Z kolei „krajowi inspektorzy oświatowi”

wizytują szkoły podstawowe i monitorują pracę nauczycieli; w szkolnictwie średnim inni inspektorzy,

„regionalni inspektorzy ds. dydaktyki”, odpowiadają za sprawy związane z wystawianiem stopni oraz

oceniają pracę nauczycieli szkolnych.

3. Edukacja przedszkolna

Francja ma długoletnią tradycję edukacji przedszkolnej. Pomimo tego, że edukacja na tym poziomie

nie jest obowiązkowa, do école maternelle (przedszkoli) uczęszczają wszystkie dzieci, począwszy od

wieku 3 lat. Na początku roku szkolnego 2002 do przedszkoli było również zapisanych 32% dzieci w

wieku 2 lat.

Publiczne przedszkola są prowadzone przez ministerstwo edukacji i dzieci uczęszczają do nich

bezpłatnie. W placówkach prywatnych, do których uczęszcza 1,5% dzieci, rodzice pokrywają część

opłat za naukę. Przedszkola są w rzeczywistości „szkołami” w pełnym tego słowa znaczeniu, mają

bowiem swoje programy nauczania i prowadzą zajęcia dydaktyczne. Przedszkole stanowi etap

„wstępnego kształcenia”. Dzieci dzieli się na ogół według wieku na trzy „sekcje”: sekcję „maluchów”

(dla 3-latków), sekcję „średniaków” (4-latków) i sekcję „główną”/„starszaków” (5-latków). Zajęcia

edukacyjne, stanowiące główną część programu, przyczyniają się do wszechstronnego rozwoju dzieci

i przygotowują je do szkoły „elementarnej”.

Nauczyciele przedszkolni należą wraz z nauczycielami szkół „elementarnych” do kategorii professeurs

des écoles . Kształci się ich na takim samym poziomie (świadectwo maturalne, a następnie 5-letnie

studia), jak tzw. professeurs certifiés w szkolnictwie średnim (zob.: pkt 8).

4. Kształcenie obowiązkowe

a) Etapy

Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 6 do 16 lat i dzieli się na trzy etapy:

- szkoła podstawowa: do école élementaire uczęszczają wszyscy uczniowie w wieku od 6 do 11 lat;

- szkoła średnia I stopnia: do collège uczęszczają wszyscy uczniowie w wieku od 11 do 15 lat;

- szkoła średnia II stopnia: na ogół w wieku 15 lat uczniowie wstępują do lycée d’enseignement

général et technologique (liceum ogólnokształcącego i technicznego) lub lycée professionnel

(liceum zawodowego), w którym rozpoczynają classe de seconde (piąty rok nauki w szkole

średniej), a w momencie ukończenia tej klasy osiągają wiek odpowiadający zakończeniu

obowiązku szkolnego.

b) Kryteriaprzyjęć

Rekrutacja uczniów do szkół państwowych odbywa się zgodnie z zasadą rejonizacji, uczniów zapisuje

się na ogół do szkoły podstawowej, collège i lycée w rejonie, w którym mieszkają ich rodzice (określanym

jako secteur w przypadku collège i district w przypadku lycée ). Kształcenie w szkołach państwowych jest

bezpłatne. Rodzice mogą również zapisać swoje dziecko do dowolnej szkoły prywatnej pod warunkiem,

że są w niej wolne miejsca. Opłaty w szkołach, które zawarły z państwem umowę na dofinansowanie, nie

są zbyt wysokie, ponieważ placówki te otrzymują od państwa znaczne środki.

c) Dzienny/tygodniowy/rocznywymiarzajęć

Rok szkolny trwa 180 dni, od września do czerwca. Szkoły są czynne sześć dni w tygodniu, ale lekcji

nie prowadzi się w środowe i sobotnie popołudnia. Każdy tydzień nauki składa się z 26 lekcji 60-

minutowych w szkole podstawowej i 25,5-30 lekcji 55-minutowych w szkole średniej (przy czym na

zajęcia dla uczniów, którzy mają zaległości, oraz na przedmioty fakultatywne przewidziano 3

dodatkowe godziny). Minimalny roczny wymiar zajęć wynosi 846 godzin zegarowych w szkołach

podstawowych i 842 godziny zegarowe w szkołach średnich I stopnia.

d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy

Nie istnieją zalecenia w sprawie wielkości klas; klasy mogą mieć różną liczbę uczniów, zależnie od

polityki recteur i inspecteur d’académie , którzy powinni uwzględniać lokalne realia (np. sytuację w

obszarach upośledzonych lub wiejskich). Średnia krajowa wynosi ok. 25 uczniów w klasie szkoły

podstawowej, 24 w collèges , 28 w lycées généraux et technologiques i 20 w lycées professionnels .

Uczniów dzieli się na ogół na klasy według wieku. Klasy w szkole podstawowej mają jednego

nauczyciela do wszystkich przedmiotów, natomiast w szkole średniej każdego przedmiotu uczy inny

nauczyciel.

e) Programyitreści nauczania

Ministerstwo edukacji ustala cele i programy nauczania. Nauczyciele sami wybierają metody

kształcenia i szkolne podręczniki. Program nauczania szkoły „elementarnej” koncentruje się na

podstawowych umiejętnościach czytania, pisania i liczenia oraz wychowaniu fizycznym (rozwijaniu

umiejętności motorycznych itp.) oraz rozwijaniu ogólnej wiedzy i wrażliwości. Program nauczania w

szkole średniej I stopnia obejmuje osiem lub dziewięć przedmiotów obowiązkowych, zależnie od klasy,

i staje się stopniowo coraz bardziej zróżnicowany w związku z wprowadzaniem przedmiotów

fakultatywnych.

f) Ocena, promocja i kwalifikacje

Przez cały okres kształcenia w szkole podstawowej i średniej uczniowie są oceniani przez nauczycieli

w sposób ciągły. Począwszy od 1989 roku, przeprowadzana na początku trzeciego i szóstego roku

kształcenia ocena diagnostyczna uczniów, umożliwia nauczycielom określenie postępów i braków

uczniów w zakresie języka francuskiego i matematyki. Kształcenie w szkołach podstawowych i

collèges jest podzielone na następujące etapy:

- école élémentaire składa się z dwóch etapów: etapu nauczania początkowego, który rozpoczyna

się w sekcji „głównej”/”starszaków” w przedszkolu i jest kontynuowany w pierwszych dwóch latach

szkoły „elementarnej” (klasy przygotowawcze – CP, a następnie pierwsza klasa „elementarna” –

CE 1), oraz etapu dalszej nauki, obejmującego ostatnie trzy lata (druga klasa „elementarna – CE

2, a następnie pierwsza i druga klasa na poziomie średnio-zaawansowanym, odpowiednio – CM 1

i CM 2) przed wstąpieniem do collège . Uwzględniając tempo nauki indywidualnych uczniów,

conseil des professeurs (rada pedagogiczna) może przedłużyć lub skrócić o rok okres kształcenia

ucznia w ramach każdego z tych etapów;

- kształcenie w collège trwa cztery lata (odpowiadające kolejnym klasom określanym w terminologii

francuskiej jako VI, V, IV i III) i jest podzielone na trzy następujące etapy:

- etap „adaptacji”, odpowiadający klasie VI,

- etap „utrwalania”, obejmujący klasy V i IV,

- etap „orientacji”, odpowiadający klasie III, w której prowadzi się również zajęcia fakultatywne

z „techniki”.

Klasę można powtarzać wyłącznie na zakończenie pełnego etapu, przy czym rodzice mogą odwołać

się od tej decyzji.

Uczniowie, u których występują bardzo poważne trudności w nauce i/lub w zakresie przystosowania

społecznego na zakończenie szkoły podstawowej, w collège muszą uczęszczać na zajęcia w sekcjach

realizujących specjalnie dostosowany program kształcenia ogólnego i zawodowego ( SECPA ).

Ponadto, począwszy od IV klasy, prowadzi się kształcenie przemienne, które umożliwia uczniom

mającym trudności bezpośredni kontakt ze światem pracy i lepsze poznanie pracy w różnych

zawodach. I w końcu, w ramach zmian programowych w III klasie, które mają obowiązywać od

początku roku szkolnego 2005/06, do oferty szkół wprowadza się fakultatywne zajęcia zapoznające

uczniów ze światem pracy.

Po ukończeniu collège , uczniowie otrzymują brevet (świadectwo państwowe), na podstawie ocen z

ostatnich dwóch lat (IV i III klasy) oraz egzaminu państwowego. Brevet nie jest kwalifikacją

obowiązkową, a kontynuowanie nauki w lycée nie jest uzależnione od zdania egzaminu.

5. Szkolnictwo średnie II stopnia

a) Rodzajekształcenia

Po ukończeniu collège uczniowie mają do wyboru trzy następujące ścieżki kształcenia:

- kształcenie ogólne, które trwa trzy lata ( klasa II, I i tzw. klasa końcowa) i kończy się ogólnym

egzaminem maturalnym,

- kształcenie techniczne, które trwa również trzy lata i kończy się technicznym egzaminem

maturalnym,

- kształcenie zawodowe, które trwa dwa lata i kończy się uzyskaniem świadectwa certificat

d’aptitude professionnelle ( CAP ) lub brevet d’études professionnelles ( BEP ), a po kolejnych

dwóch latach zawodowym egzaminem maturalnym – baccalauréat professionnel .

W lycée d’enseignement général et technologique – szkole dla uczniów, którzy wybrali jedną z dwóch

pierwszych ścieżek – kształcenie trwa trzy lata i obejmuje klasę II, I i końcową, po czym następuje

egzamin maturalny.

Po ukończeniu wspólnej dla wszystkich klasy II, uczniowie wybierają rodzaj egzaminu maturalnego

spośród trzech profili ogólnych (ekonomiczno-społecznego, humanistycznego lub ścisłego) lub siedmiu

profili technicznych.

2-letnie lycée professionnel przygotowuje uczniów do uzyskania kwalifikacji zawodowych na poziomie

I, odpowiadających certificat d’aptitude professionnelle ( CAP ) lub brevet d’études professionnelles

( BEP ). Kwalifikacje te umożliwiają podjęcie pracy bezpośrednio po ukończeniu szkoły. Natomiast

uczniowie, którzy chcą kontynuować naukę, przygotowują się przez kolejne dwa lata (w I i końcowej

klasie zawodowej) do uzyskania zawodowego świadectwa maturalnego w jednej z 48 prowadzonych

specjalności.

b) Kryteriaprzyjęć

Zob.: pkt 4 b) wyżej.

c) Programyitreści nauczania

Wyraźnie odrębne ścieżki i profile, które istnieją od samego początku kształcenia w szkole średniej II

stopnia, zapewniają zróżnicowanie treści, a przede wszystkim decydują o znacznych różnicach w

godzinowym wymiarze nauczania poszczególnych przedmiotów, zależnie od wyboru uczniów.

Opracowywanie treści programów nauczania leży jednak wyłącznie w gestii państwa. Przedmiotami

podstawowymi w lycées généraux et technologiques są: język francuski, matematyka, fizyka/chemia,

nauki o życiu i ziemi, język obcy I, historia/geografia oraz wychowanie fizyczne i sport, uzupełnione o

dwa kolejne przedmioty, które uczniowie wybierają obowiązkowo, i jeden przedmiot wybierany

nieobowiązkowo. W przedostatniej i ostatniej klasie lista przedmiotów obowiązkowych i przeznaczona

na nie liczba godzin zależą od tego, jak zostały połączone (w ramach jednego z trzech ogólnych lub

siedmiu technicznych profili). Lycées zawodowe prowadzą zarówno kształcenie ogólne, jak też

teoretyczne i praktyczne kształcenie zawodowe, włącznie z praktykami w zakładach pracy. Ramowy

system kwalifikacji zawodowych przyznawanych przez ministerstwo edukacji (zob.: pkt d poniżej)

opracowuje się zawsze we współpracy z danym sektorem gospodarki, w ramach zawodowych

komitetów konsultacyjnych ( commissions professionnelles consultatives, CPC ).

d) Ocena, promocja i kwalifikacje

Uczniów przyjętych do lycée d’enseignement général et technologique ocenia się przez cały pierwszy

rok nauki (tzw. II klasę); w trakcie tego roku wybierają oni rodzaj egzaminu maturalnego, który najlepiej

odpowiada ich zdolnościom i zainteresowaniom. Na zakończenie roku, uwzględniając wyniki oceny,

rada pedagogiczna podejmuje decyzję o zatwierdzeniu lub niezatwierdzeniu ich wyboru. W tym drugim

przypadku rodzice mają prawo do odwołania.

Do egzaminu maturalnego przystępuje się po ukończeniu klasy końcowej, ale uczniowie mogą zdawać

ten egzamin z niektórych przedmiotów już po ukończeniu I klasy (drugiego roku nauki).

Lycées professionnels przygotowują uczniów do uzyskania kwalifikacji na dwóch poziomach: pierwszy

z nich (poziom V) prowadzi do dwóch rodzajów kwalifikacji państwowych: certificat d’aptitude

professionnelle ( CAP ) i brevet d’études professionnelles ( BEP ); po ukończeniu z pozytywnymi

ocenami drugiego poziomu (poziom IV), otrzymuje się zawodowe świadectwo maturalne baccalauréat

professionnel . Kształcenie kończące się uzyskaniem tych kwalifikacji zawsze obejmuje praktykę w

zakładzie pracy. W uzasadnionych wypadkach, zgodnie z procedurą uznawania kwalifikacji

zawodowych i doświadczenia zawodowego, uczniowie mogą zostać zwolnieni z niektórych

egzaminów, które normalnie zdaje się obowiązkowo.

Świadectwo maturalne, zarówno ogólne, techniczne, jak i zawodowe, uprawnia do podjęcia studiów w

uczelni. Jednak o ile ogólne i techniczne świadectwa maturalne stanowią z założenia kwalifikacje

ukierunkowane na kontynuowanie nauki, zawodowe świadectwo maturalne ma przede wszystkim

umożliwić podjęcie pracy zawodowej bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej.

6. Szkolnictwo wyższe

a) Rodzajeuczelni

Studia są prowadzone w uniwersytetach, które – z wyjątkiem pięciu uniwersytetów katolickich – są

uczelniami państwowymi, oraz państwowych i prywatnych szkołach wyższych, z których część stanowią

tzw. grand écoles . Przy uniwersytetach działają również następujące instytuty: instituts universitaires de

technologie (IUT), prowadzące krótkie studia techniczne, instituts universitaires professionnalisés ( IUP ),

przygotowujące do uzyskania kwalifikacji na kierunkach inżynierskich, oraz instituts de formation des

maîtres ( IUFM ), które przygotowują studentów do egzaminów konkursowych, stanowiących podstawę

rekrutacji nauczycieli oraz prowadzą kursy doskonalenia zawodowego nauczycieli itp.

Udział w kształceniu studentów mają również niektóre lycées , ponieważ prowadzą one kursy

przygotowawcze dla uczniów zamierzających ubiegać się o przyjęcie do grand école , w ramach tzw.

classes préparatoires aux grand écoles ( CPGE ), lub obejmują sections de techniciens supérieurs ( STS –

sekcje dla dyplomowanych techników), które prowadzą krótkie studia techniczne.

b) Warunkiwstępu

Uniwersytety przyjmują kandydatów posiadających świadectwo maturalne, diplôme d’accès aux

études universitaires ( DAEU – dyplom uprawniający do podjęcia studiów uniwersyteckich) lub

kwalifikację uznawaną za równorzędną bez dodatkowej procedury selekcji, z wyjątkiem studiów na

kierunkach Medycyna, Stomatologia i Farmacja oraz w instytutach IUT .

Przyjęcia do najbardziej prestiżowych szkół wyższych, zwanych grand écoles , odbywają się na

podstawie egzaminu konkursowego, do którego uczniowie przygotowują się podczas dwuletnich zajęć

w klasach CPGE .

Ogólnie rzecz biorąc, przyjęcia w uczelniach bardzo zróżnicowanego sektora nie-akademickiego

odbywają się na podstawie ścisłych procedur selekcji.

c) Kwalifikacje

Długie studia uniwersyteckie były tradycyjnie dzielone na etapy prowadzące do tytułów państwowych:

2-letnie studia odbywane po uzyskaniu świadectwa maturalnego, kończące się diplôme d’études

universitaires générales ( DEUG – dyplomem ogólnych studiów uniwersyteckich), roczne studia

prowadzące do tytułu licence (mniej więcej równorzędnego tytułowi licencjata) i roczne studia

kończące się tytułem maîtrise (mniej więcej równorzędnego tytułowi magistra), które w sumie

odpowiadały 4-letnim studiom odbywanym po egzaminie maturalnym, po czym następowały

kwalifikacje uzyskiwane w trzecim etapie studiów, tj. diplôme d’études supérieures spécialisées ( DESS

– dyplom ukończenia specjalistycznych studiów wyższych), diplôme d’études approfondies ( DEA –

dyplom studiów na bardziej zaawansowanym poziomie) oraz doktorat.

Jednak od kwietnia 2002 r., w ramach realizacji celów Procesu Bolońskiego, który zmierza do

stworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, wydano szereg przepisów mających na

celu stopniowe dostosowanie struktury francuskiego systemu szkolnictwa wyższego do systemu

europejskiego 3-5-8 (odpowiadającego trzem, pięciu i ośmiu latom studiów od egzaminu maturalnego),

tzw. LMD ( licence , master , doctorat ).

W związku z tym ministerstwo odpowiedzialne za szkolnictwo wyższe zachęca uczelnie obecnie

odnawiające swe czteroletnie umowy, by podzieliły program studiów na semestry i moduły, ponieważ

taka struktura umożliwi studentom uzyskiwanie punktów zgodnie z zasadami Europejskiego Systemu

Transferu Punktów (ECTS). Studenci, którzy uzyskają 180 punktów, na ogół w ciągu trzech lat, mogą

otrzymać tytuł licence ; uzyskanie tytułu master wymaga zdobycia 300 punktów (tj. dodatkowych 120

punktów po uzyskaniu licence , odpowiadających dwóm kolejnym latom studiów). Istnieje również

program studiów prowadzących do tytułu master professionnel (tytułu magisterskiego o profilu

zawodowym), które przygotowują do podjęcia pracy zawodowej, oraz studiów prowadzących do

master recherche (tytułu magisterskiego o profilu badawczym), które są zbliżone do studiów

kończących się tytułem DEA i stanowią pierwszy etap studiów doktoranckich, trwających trzy lata do

momentu otrzymania samego stopnia doktora.

Krótkie 2-letnie studia techniczne prowadzą do diplôme universitaire de technologie ( DUT – dyplomu

uniwersyteckiego w dziedzinie techniki) w instytutach IUT lub brevet de technicien supérieur ( BTS –

tytułu dyplomowanego technika) w sekcjach dla techników w lycées .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: