Łysiak, Waldemar - Empirowy pasjans.pdf - Książki (maria) - megur

Waldemar Łysiak EMPIROWY PASJANS

Instytut Wydawniczy Pax Warszawa 1984

Obwolut ħ i okładk ħ projektował Marian Stachurski

Reprodukcje na wyklejkach:

1. „Nocna rewia" (litografia D. A. Raffeta)

2. „Ofiary Ļ nie Ň nej pustyni — epizod z odwrotu spod Moskwy" (obraz Philippoteaux'a)

Redaktor Olimpia Sieradzka

Redaktor techniczny

Adam Malaszewski

ISBN 83-21 l-0424-X

Pami ħ ci Ojca

Wst ħ p

Mali chłopcy zawsze chc Ģ by ę Ň ołnierzami. Indianami z ich ko ı mi i preri Ģ . Stra Ň akami, którym

wolno ogl Ģ da ę po Ň ar. Panem kominiarzem. Albo Obywatelem Prezydentem (...)

Rosn Ģ , starzej Ģ si ħ . Bywaj Ģ Ň ołnierzami. Indianami, stra Ň akami, kominiarzami, prezydentami.

Miewaj Ģ ju Ň swoje kom Ň e, wielkie ły Ň ki, psy i okr ħ ty. A jednak tak naprawd ħ chc Ģ jedynie by ę

kim Ļ innym. I zadr ħ czaj Ģ si ħ tym do Ļ mierci...

Nieszcz ħĻ liwy, kto nie jest takim małym chłopcem z wiersza Krzysztofa G Ģ siorowskiego Tamten.

Dorosłym małym chłopcem, który gdzie Ļ w najgł ħ bszym zakamarku duszy hołubi wielkie

marzenie, t ħ sknot ħ za „czym Ļ innym".

Moja narodziła si ħ pewnego wieczoru, gdy ojciec wszedł do pokoju dziecinnego, trzymaj Ģ c w dłoni

stary, oprawiony w skór ħ wolumin ze złot Ģ liter Ģ „N". Podał mi go i powiedział: przeczytaj. I

zostawił mnie z nim na całe Ň ycie.

Tak otwarła si ħ przede mn Ģ równina empirowej nostalgii. W ħ drowałem po niej za cieniem

Tamtego, ale nie trwało to długo — szybko pozbyłem si ħ fascynacji „bogiem wojny". Nigdy

jednak nie pozb ħ d ħ si ħ t ħ sknoty za owym czasem, który nie poczekał na mnie i przemin Ģ ł na wiele

lat przed moim wej Ļ ciem na scen ħ . To nie „tamten" człowiek, o którym marz ħ . Słu Ň ył mi

pocz Ģ tkowo jako kompas, lecz gdy ju Ň poznałem ka Ň dy cal równiny, kompas przestał by ę

potrzebny. To ona — tamta epoka, meta moich ucieczek w przeszło Ļę , która noc Ģ jest moj Ģ

tera Ņ niejszo Ļ ci Ģ . Niemo Ň no Ļę zespolenia si ħ z ni Ģ na jawie b ħ dzie mnie zadr ħ cza ę do Ļ mierci.

Potrzebowałem tego innego Ļ wiata, który przez krew i marzenia był moim Ļ wiatem, nie

skr ħ powanym sznurami telefonów, takiej enklawy pi ħ knej, bo dalekiej, z czasu, w którym prawdy

były prostsze, a motywy ja Ļ niejsze, azylu, w którym wyzwol Ģ si ħ we mnie romantyczne atawizmy.

Całe wieki czaiło si ħ we mnie przemo Ň ne pragnienie odbycia, własnej w ħ drówki do stacji historii,

na której moje sny mogłyby umiera ę w apogeum spełnienia. Dzi ħ ki niej nie musz ħ si ħ dusi ę w

Ļ wiecie zjawisk realnych, w którym „wyznaczona nam została era Człowieka-Pszczoły,

Człowieka-Zera, kiedy dusz nie sprzedaje si ħ diabłu, lecz Ksi ħ gowemu albo Dozorcy

Galerników"*. Moja stacja nosi nazw ħ : Empire.

Ma wygl Ģ d rozległej równiny, zawieszonej wysoko w Ļ ród gór, do której prowadzi w Ģ ska Ļ cie Ň ka

ku przeł ħ czy. Dzieckiem b ħ d Ģ c zbli Ň ałem si ħ do niej mozolnie, Ļ ni Ģ c, Ň e zapadam w przedziwny

sen. Poruszałem si ħ , bez zm ħ czenia, jak lunatyk nakr ħ cony kluczem ksi ħŇ yca, ku ruinom jakich Ļ

starych fortyfikacji flankuj Ģ cych przeł ħ cz. Po pewnym czasie — jakim, trudno powiedzie ę , gdy Ň

czas zatrzymał si ħ we mnie — rozró Ň niałem ju Ň kształty s Ģ siednich zboczy: długie postrz ħ pione

Ļ ciany, kamienne łuki wykruszone jak Ň ołnierskie suchary, blanki i strzelnice, wie Ň e sakralne i

forteczne, zwie ı czone krzy Ň ami i gruzem, bramy bez drzwi i okna bez szyb, a wszystko haftowane

zieleni Ģ , bujn Ģ , zwyci ħ sk Ģ . Na szczytach, hen, pod bł ħ kitem nieba, pi ħ trzyły si ħ jakie Ļ zwały

murów, zbyt dalekie jeszcze, bym mógł je okre Ļ li ę , ja Ļ niej Ģ ce patyn Ģ i refleksami sło ı ca.

Zbocze przeci ħ te Ļ cie Ň k Ģ , ta piramida przyrody, w której tkwiły fragmenty architektury; im bli Ň ej

byłem, tym stawało si ħ bardziej strome, naje Ň one i rosn Ģ ce, przygniatało mnie sw Ģ mas Ģ ,

sprowadzaj Ģ c wymiary do wła Ļ ciwych proporcji, czyni Ģ c ze mnie mrówk ħ w obliczu kolosalnego

ołtarza natury. Drapie Ň niało mi nad karkiem lawin Ģ skał, murów i drzew, a ja — wchłaniany —

wchłaniałem pokornie ci ħŇ ar tej pos Ģ gowej poezji i było mi coraz l Ň ej pi Ģę si ħ wzwy Ň .

Byłem nie Ļ wiadomy tego, co napotkam po drugiej stronie, lecz w tej nie Ļ wiadomo Ļ ci kryła si ħ

t ħ sknota za tajemnic Ģ , ciekawo Ļę Guliwera i Robinsona Cruzoe, Alicji u wrót do Krainy Czarów i

Armstronga zst ħ puj Ģ cego na powierzchni ħ srebrnego globu. Byłem jednym z tych dzieci, którym

boski szczurołap — wyprowadziwszy je z miasta-wi ħ -zienia — otworzył za pomoc Ģ

czarodziejskiego fletu gór ħ wiecznej rado Ļ ci. A gdy wreszcie stan Ģ łem na przeł ħ czy i ogarn Ģ łem

wzrokiem Ļ ciel Ģ c Ģ si ħ przede mn Ģ skaln Ģ mis ħ — poj Ģ łem, Ň e ju Ň na zawsze pozostan ħ małym

chłopcem, w królestwie dzieci ı stwa, które nie zdradza i nie przestaje szepta ę buntowniczych idei.

Rozpo Ļ cierał si ħ przede mn Ģ widok, dla którego płotem były rozmyte we mgle pasma wzgórz na

widnokr ħ gu, a mnie si ħ zdawało, Ň e stoj ħ tak wysoko, i Ň brakuje mi zaledwie kilka metrów, by

zobaczy ę , co si ħ kryje za wzgórzami. Z tej wysoko Ļ ci zbocze schodz Ģ ce ku równinie gubiło sw Ģ

stromo Ļę , wydawało si ħ płaskie, wtapiało si ħ w le ŇĢ c Ģ w dole równin ħ tak łagodnie, Ň e nie

mógłbym wskaza ę jego styku z podnó Ň em.

Dniem na tym rozległym skrawku mojej ziemi mieszka smutek czasu obna Ň onego w bezruchu,

mi ħ dzy niebem, na którym nie pojawia si ħ Ň aden ptak, a ziemi Ģ owrzodzon Ģ bryłami skał na

podobie ı stwo boi zapomnianych przy nadbrze Ň u. Noc Ģ niebo staje si ħ granatowe i usiane

* Alejo Carpentier Podró Ň do Ņ ródeł czasu, tłum. Kaliny Wojciechowskiej.

gwiazdami. Na jego tle ruiny zamków ja Ļ niej Ģ rykoszetami ksi ħŇ ycowego blasku jak upiory z

dziurami oczodołów, którymi patrz Ģ otwory okienne.

ņ ycie rodzi si ħ tu o zmierzchu, na tym cieniuchnym styku dnia i nocy, kiedy wszystko jest

zielonoczerwone. Niebo roz Ň agwia purpura zachodz Ģ cego sło ı ca i ocean zieleni przykrywaj Ģ

szkarłatne dywany, czyni Ģ c z równiny Ň yw Ģ posadzk ħ , faluj Ģ c Ģ barwnymi cieniami.

Wówczas pojawiaj Ģ si ħ zjawy. Przebiegaj Ģ równin ħ je Ņ d Ņ cy z dalekiej krainy, poło Ň onej za

siódmym morzem i za o Ļ nie Ň onymi lasami. Zbru-kane w boju płaszcze fruwaj Ģ za nimi rozpostarte

z ramion jak sztandary i odsłaniaj Ģ pancerze blaskomiotne jak zwierciadła pokazane sło ı cu.

Zbrojni w lance i ci ħŇ kie rapiery galopuj Ģ w niewielkich grupach, wzbijaj Ģ c tumany pyłu

drzemi Ģ cego w Ļ ród traw, i nikn Ģ równie niespodziewanie, na modł ħ widm. Zast ħ puj Ģ ich

rozbójnicy w skórzanych kaftanach skrytych pod opo ı czami, półnagie kobiety w obł Ģ kanym ta ı cu,

dostojnicy w turbanach kapi Ģ cych od złota, tajemniczy my Ļ liwi, szpiedzy

0 oczach bazyliszków i wygnane dzieci.

Wszyscy oni p ħ dz Ģ do jakiego Ļ celu skrytego za zamglon Ģ smug Ģ gór

1 nikn Ģ , gdy gwiazdy wchodz Ģ w posiadanie nieba. S Ģ jak strzały puszczone w bezkres przez

mocarnego łucznika, poddane prawu przyspieszenia, które wci ĢŇ si ħ odradza, jakby zwi Ģ zane z

ci ħ ciw Ģ , która pcha bez ko ı ca. S Ģ jedynym pulsem i bi Ň uteri Ģ pustkowia, pod którego niebem

omdlewaj Ģ spłoszone przez nich zwierz ħ ta. Maj Ģ co Ļ z bohaterów filmów Bergmana, co Ļ ze ń ródła

i z Siódmej piecz ħ ci, pionowe twarze, pos ħ pne rysy, Ļ ci Ģ gni ħ te brwi, szkliste oczy, niespokojne

sumienia i um ħ czone dusze, jakby ka Ň dy z nich cierpiał na chorob ħ , któr Ģ Wilhelm Reich okre Ļ la

mianem „udr ħ ki emocjonalnej".

Daj ħ wam oto Ň yciorysy siedemnastu z nich. Tylko w ten sposób, za pomoc Ģ ich portretów, mog ħ

precyzyjniej opisa ę empirow Ģ równin ħ mych fantasmagorii. Dlaczego wła Ļ nie w ten sposób?

Poniewa Ň — jak napisał kiedy Ļ Aleksander Małachowski — „Ju Ň od dawna wiadomo, Ň e historia,

je Ļ li ma kogo Ļ zainteresowa ę , nie mo Ň e by ę zbiorem formuł, sloganów i statystyk. Mo Ň na j Ģ poj Ģę i

polubi ę tylko poprzez Ň yciorysy ludzi, którzy na niej odcisn ħ li swoje Ļ lady — dobre czy złe,

wyra Ņ ne czy wytarte."

Uło Ň yłem te portrety w empirowy pasjans: cztery asy, cztery króle, cztery damy, cztery walety i

joker. Kolory tych kart maj Ģ sw Ģ kabali-styczno-napoleo ı sk Ģ symbolik ħ . Trefl oznacza

nikczemno Ļę i zdrad ħ . Karo — wieczn Ģ tajemnic ħ , zagadk ħ nie do wyja Ļ nienia. Kier — uczucie,

miło Ļę do Korsykanina. Pik — m ħ stwo na polu bitwy.

Namalowanie tych siedemnastu portretów zabrało mi ponad dziesi ħę lat. W ci Ģ gu tych dziesi ħ ciu

lat w ħ drowałem po moim prywatnym ksi ħ gozbiorze i bibliotekach publicznych Europy, kurzyłem

si ħ w archiwach polskich, włoskich, francuskich, angielskich, hiszpa ı skich, greckich i

szwajcarskich, odbywałem pielgrzymki do miejsc, w których Ň yli i umie-

rali. Mo Ň e to i głupie, je Ļ li przyj Ģę za dobr Ģ monet ħ słowa Leloucha, i Ň „idiotyzmem jest

zajmowanie si ħ jakimkolwiek innym wiekiem, gdy ma si ħ do dyspozycji wiek XX". Według mnie

ta moneta jest fałszywa. Historia nie jest dla mnie czasem przeszłym.

Maluj Ģ c ich portrety byłem jak ów malarz ze znanej opowie Ļ ci, który perorował na temat gotyku.

Jeden z uczniów przerwał mu mówi Ģ c:

— ^Mistrzu, myli si ħ pan o całe pi ħę set lat! A na to mistrz:

— Wiem, ale dobrze mi z tym.

Dobrze mi na mojej empirowej równinie. To ona utula mnie do snu jak najczulsza kochanka w

rozpi ħ tym mi ħ dzy galaktykami hamaku, którego nitki prz ħ dzie bo Ň y paj Ģ k, władca krainy łagodnej

melancholii. Kocham j Ģ .

Cz ħĻę pierwsza - Asy

Cztery asy napoleo ı skiej słu Ň by policyjno-wywiadowczej. Fouche — geniusz policji politycznej,

Schulmeister — wirtuoz cesarskiego wywiadu i kontrwywiadu, Vidocq — „król galer" i pierwszy

detektyw Ļ wiata oraz Surcouf — najwi ħ kszy korsarz empire'u, szef policji morskiej Napoleona.

Wszystkich ich, oprócz swoistego geniuszu, ł Ģ czy jedna cecha wspólna: ka Ň dy zaczynał karier ħ

jako zbrodniarz, by uwie ı czy ę j Ģ tytułem i wysokim stanowiskiem w empirowej hierarchii. W

dobie Rewolucji Fouche masakrował tysi Ģ ce niewinnych ludzi w Lyonie, Schulmeister był

przemytnikiem i morderc Ģ , Vidocq — najusilniej tropionym przez policj ħ przest ħ pc Ģ Francji, a

pirat Surcouf obci ĢŇ ał swe sumienie setkami zam ħ czonych Murzynów, którymi handlował. W

kilkana Ļ cie lat pó Ņ niej ka Ň dy z nich stał na stra Ň y bezpiecze ı stwa imperium, dowodz Ģ c słuszno Ļ ci

starego porzekadła, i Ň przest ħ pcy s Ģ najlepszymi policjantami Ļ wiata.

As trefl

1759 Józef Fouche 1820

Wielka gra ministra policji

Ci, którzy chc Ģ mnie zgładzi ę , to durnie, ci za Ļ , którzy mnie od tego ratuj Ģ , to szubrawcy

Napoleon w roku 1H00

Listopadowa noc roku 1800. W pobli Ň u Quimper (płn. Francja) trzydziestu uzbrojonych ludzi

otacza dyli Ň ans jad Ģ cy do Brestu. Z pojazdu wyci Ģ gni ħ ty zostaje niejaki Audrien. Siedem lat

wcze Ļ niej Audrien, b ħ d Ģ c członkiem Konwentu, głosował za Ļ mierci Ģ Ludwika XVI. Teraz dostali

go w swoje r ħ ce partyzanci rojalistowscy — szuanie*. Nieszcz ħĻ nikowi podsuni ħ to pod nos wyrok

podpisany „Georges" i z odległo Ļ ci pół metra wpakowano w skro ı kul ħ pistoletow Ģ .

Wie Ļę o tym wydarzeniu szybko dotarła do Pary Ň a i postawiła w stan pogotowia policj ħ Konsulatu.

Ministerium policji od pewnego ju Ň czasu posiadało informacje, Ň e stoj Ģ cy na czele szuanów

ponury olbrzym Georges Cadoudal przybył z Londynu do Bretanii i działa ze swymi lud Ņ mi w

departamencie Morbihan. Nie było w Ģ tpliwo Ļ ci, i Ň wła Ļ ciwym celem przybycia Cadoudala jest

zorganizowanie zamachu na znienawidzonego

* W ksi ĢŇ ce Szua ı ska Ballada (Warszawa 1976) podałem, i Ň nazwa Szuan (Chouan) pochodzi od

Jana Cottereau zwanego Jean Chouan. Przydomek ten nadano mu dlatego, Ň e swoich braci, tak jak i

on przemytników, ostrzegał lub zwoływał w nocy krzykiem puszczyka (chat-huant). 15 sierpnia

1792 Jean Cotte-reau-Chouan wyst Ģ pił zbrojnie na czele okolicznych chłopów przeciw Republice i

wkrótce jego przydomek stal si ħ nazw Ģ wszystkich chłopskich insurgentów antyrewolucyjnych we

Francji. Taka jest wersja encyklopedyczna. Dopiero niedawno natrafiłem na przedruk listu

niejakiego Duchemin Descepeaux z Laval (list z roku 1824), który krytykuje t ħ wersj ħ i twierdzi,

Ň e ju Ň dziadka braci Cottereau nazywano ze wzgl ħ du na jego małomówno Ļę i ponuractwo

Puszczykiem (Chat-huant, z czego powstało Chouan).

przez rojalistów „uzurpatora" — Napoleona Bonaparte. Listopadowy incydent w pobli Ň u Quimper

dowodził, Ň e Cadoudal nie Ň artuje.

Rok 1800 byl pierwszym rokiem Konsulatu. W listopadzie mijało dokładnie 12 miesi ħ cy od chwili,

kiedy bladolicy Korsykanin w generalskim mundurze zasiadł na tronie Republiki jako Pierwszy

Konsul. W ci Ģ gu tych 12 miesi ħ cy w Pary Ň u zorganizowano kilkana Ļ cie spisków maj Ģ cych na celu

przeniesienie „boga wojny" do krainy bogów. Był to pod tym wzgl ħ dem rok rekordowy w całej

epoce napoleo ı skiej.*

Zamachowcy wywodzili si ħ z trzech o Ļ rodków — byli to jakobini (pogrobowcy rewolucyjnego

Terroru), szuanie (opłacani przez Londyn zwolennicy rezyduj Ģ cego na emigracji Ludwika XVIII),

oraz agenci Wiednia. Dwie pierwsze grupy spiskowców (n. b. nienawidz Ģ ce si ħ wzajemnie)

działały na terenie Francji, licytuj Ģ c si ħ w zamachach z po Ļ piechem niwecz Ģ cym efekty — rojali Ļ ci

od stycznia do ko ı ca maja 1800 roku, jakobini za Ļ od lipca do listopada. Oba te okresy przedzielał

czerwiec, podczas którego Bonaparte był nieobecny w kraju; walczył po drugiej stronie Alp,

staraj Ģ c si ħ wyprze ę Austriaków z Italii. Wła Ļ nie wtedy przyst Ģ pili do akcji agenci austriackiego

wywiadu i udało si ħ im zepchn Ģę Bonapartego na sam skraj przepa Ļ ci. Brakowało zaledwie

kilkunastu minut, by Waterloo nast Ģ piło o pi ħ tna Ļ cie lat wcze Ļ niej, pod Marengo.

14 czerwca 1800 roku, pod wsi Ģ Marengo, „bóg wojny" po raz pierwszy i ostatni w swym Ň yciu dał

si ħ omami ę szpiegom nieprzyjaciela i wci Ģ gn Ģę na niekorzystny dla siebie teren, wybrany przez

wodzu Austriaków Melasa, który dysponował znaczn Ģ przewag Ģ liczebn Ģ . W rezultacie, po

całodziennych zmaganiach, bitwa zamieniła si ħ w rozpaczliwy odwrót Francuzów. Ale wówczas

nast Ģ pił „cud", który całkowicie zniweczył wysiłki austriackiego wywiadu. Dwa dni wcze Ļ niej

Bonaparte podzielił sw Ģ armi ħ odsyłaj Ģ c na inny teren dywizj ħ generała Desaixa. Teraz za Ļ , gdy w

oczy zajrzało mu widmo kl ħ ski, pchn Ģ ł do Desaixa posła ı ca z kartk Ģ , na której napisane było tylko

jedno zdanie: „Na miło Ļę bosk Ģ , je Ļ li to

* Liczba zamachów na Napoleona nie jest znana nawet najdociekliwszym badaczom zajmuj Ģ cym

si ħ tym tematem. Historycy francuscy nie maj Ģ np. zielonego poj ħ cia o spisku niejakiego Kramera

vel Kremera w Warszawie roku 1807 (sprawa ta została najprawdopodobniej zatuszowana przez

Komisj ħ Rz Ģ dz Ģ c Ģ ), oraz o zamachu planowanym w Kownie w roku 1812 przez oficera tamtejszej

policji Timofieja Pasternakowa; zamierza! on ze strzelby „w leb zapali ę Najja Ļ niejszego Wielkiego

Cesarza Francuzów", w ostatniej jednak chwili obleciał go strach i stoj Ģ c w tłumie obok

przeje Ň d Ň aj Ģ cego monarchy nie zdobył si ħ na czyn.

jeszcze mo Ň liwe — wró ę !" Lecz Desaix był daleko i nikt nie wierzył, Ň e zd ĢŇ y wróci ę . A jednak

Desaix, p ħ dz Ģ c swych ludzi przez kilka godzin do utraty tchu, zd ĢŇ ył i przed wieczorem tego dnia

spadł jak piorun z nieba na rozp ħ dzonych Austriaków, zmieniaj Ģ c w mgnieniu oka przegran Ģ w

wielkie zwyci ħ stwo. Zapłacił za to tajemnicz Ģ Ļ mierci Ģ *.

Listopad 1800 roku był miesi Ģ cem z wielu wzgl ħ dów przełomowym w grze prowadzonej przez

policjantem- i złodziei próbuj Ģ cych ukra Ļę Konsulowi Ň ycie. W miesi Ģ cu tym policja zlikwidowała

ostatni z cyklu kilku spisków jakobi ı skich, aresztuj Ģ c niejakiego Chevaliera, twórc ħ „maszyny

piekielnej", któr Ģ zamierzał pocz ħ stowa ę Bonapartego. Jednak Ň e sukces ten zbiegł si ħ nieomal co

do jednego dnia z chwil Ģ , gdy po kilkumiesi ħ cznej fazie londy ı skich przygotowa ı powrócili na

scen ħ szuanie Cadoudala.

„Georges" zasygnalizował sw Ģ ponown Ģ obecno Ļę we Francji efektown Ģ seri Ģ napadów i egzekucji

wykonywanych na północy kraju. Jednocze Ļ nie jego podwładni zacz ħ li kolejno przenika ę do

Pary Ň a z rozkazem restytuowania siatki konspiracyjnej i wykonania wyroku na Pierwszym Konsulu

Republiki. By ę mo Ň e Cadoudal uczyniłby lepiej robi Ģ c swoje cicho i nie alarmuj Ģ c policji

spektakularnymi morderstwami, nale Ň y jednak pami ħ ta ę , Ň e historia ta rozgrywa si ħ w ostatnim

roku XVIII stulecia, w którym rzucanie r ħ kawicy było wi ħ cej ni Ň mod Ģ — było jeszcze rycerskim

obowi Ģ zkiem. Co prawda Cadoudal i jego ludzie kwalifikowali si ħ raczej do rz ħ du skrytobójców,

ali Ļ ci sami uwa Ň ali si ħ za „rycerzy Ļ wi ħ tej sprawy Burbonów". Tak czy owak — „Georges" rzucił

wyzwanie. Człowiekiem, który podj Ģ ł to wyzwanie, byl sławny minister policji, Fouch ę .

Józef Fouch ę przyszedł na Ļ wiat 21 maja 1759 roku w Pellerin (blisko Nantes), w rodzinie, która od

kilku pokole ı parała si ħ handlem morskim z Antylami. Sw Ģ drog ħ Ň yciow Ģ zacz Ģ ł podobnie jak

inna ministerialna gwiazda epoki, Talleyrand, studiuj Ģ c w kolegium jezuickim, lecz w

przeciwie ı stwie do Talleyranda nigdy nie został wy Ļ wi ħ cony na kapłana. Była to jedna z niewielu

drobnych ró Ň nic mi ħ dzy tymi dwoma lud Ņ mi, podczas gdy ich metody rozgrywania pokera z

otaczaj Ģ cym Ļ wiatem, talenty i charaktery stanowiły niemal lustrzane odbicie.

Gdyby trzeba było uj Ģę podobie ı stwo jednym zdaniem, napisałbym, Ň e moralno Ļę Fouchego i

Talleyranda zale Ň ała od pory dnia. Poniewa Ň jednak nie pisz ħ hasła encyklopedycznego, a stosunki

Fouchego z Talley-randem miały istotne znaczenie dla przebiegu dalszych wydarze ı , po-

Patrz rozdział o królu pikowym.

c r X r, F

(i z

P w

ki P'

i ( m

w su gc na

ba. lor (sp on poi ja Ļ :

zwol ħ sobie na bardziej szczegółowe wyja Ļ nienie cech podobie ı stwa mi ħ dzy asem treflowym a

jego wielkim koleg Ģ .

Obydwaj byli inteligentnymi nikczemnikami, wykorzystuj Ģ cymi bez skrupułów ka Ň d Ģ okazj ħ do

wzbogacenia si ħ i rozszerzenia wpływów, wypluwaj Ģ cymi jak pestk ħ ka Ň dego, kto przestał im by ę

u Ň yteczny. Talleyrand, gdy usłyszał, Ň e Fouche gardzi lud Ņ mi, zadrwił: „Nic dziwnego, ten

człowiek zna samego siebie". Lecz je Ļ li znajomo Ļę samego siebie była wystarczaj Ģ c Ģ przyczyn Ģ do

pogardy wobec ludzi, to Talleyrand musiał nimi gardzi ę nie mniej. Równie Ň Talleyrand był

autorem instrukta Ň owej maksymy dla młodych dyplomatów: „Strze Ň si ħ swych pierwszych

odruchów — zwykle sa szlachetne". Fouche podpisałby si ħ pod tym bez zastrze Ň e ı .

Obydwaj zostali obdarzeni przez natur ħ nieprzebranymi zasobami przezorno Ļ ci i sprytu ( Ļ mier ę

Talleyranda Metternich skwitował pytaniem: „Ciekaw jestem, dlaczego on to zrobił?"). Udziałem

obydwu stały si ħ wielkie kariery ministerialne i obaj przeszli do historii jako geniusze w swoim

fachu, Talleyrand — dyplomatycznym, Fouche — policyjnym. Drabiny obydwu były długie, gdy Ň

swoje trwanie polityczne przedłu Ň ali po trupach kolejnych re Ň imów, którym słu Ň yli. Zdradzili

kolejno: Ko Ļ ciół dla Rewolucji, Rewolucj ħ dla Dyrektoriatu, Dyrektoriat dla Napoleona,

Napoleona dla Burbonów kd. Przypomina mi to pewn Ģ anegdot ħ z Charakterów Chamforta, o

proboszczu z Bray, który kilka razy przechodził od katolicyzmu do protestantyzmu, kiedy za Ļ

przyjaciele dziwili si ħ jego niestało Ļ ci, wykrzykn Ģ ł:

— Ja niestały? Nic podobnego! Przeciwnie, ja si ħ nie zmieniam, ja chc ħ by ę proboszczem w Bray.

Łysiak, Waldemar - Empirowy pasjans.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: