OPÓŻNIONY ROZWÓJ MOWY CZYNNEJ.docx

OPÓŻNIONY ROZWÓJ MOWY CZYNNEJ

O opóźnionym rozwoju mowy mówi się najczęściej wówczas, gdy określony etap rozwoju mowy dziecka nie pojawił się w czasie powszechnie uznanym za właściwy, tj. wystąpił później niż u rówieśników.

Opóźniony rozwój mowy czynnej – dość często występujący – (występuje u około 3% dzieci w wieku przedszkolnym) charakteryzuje się opóźnionym rozwojem artykulacji przy zachowanym prawidłowym rozumieniu mowy i sprawnych ruchowo mięśniach artykulacyjnych. Dziecko potrafi wymówić w izolacji prawie wszystkie głoski (czasami także sylaby), nie jest jednak w stanie złożyć ich w słowo i wypowiedzieć w należytym tempie. Poziom umysłowy dzieci z o.r.m.c. jest zgodny z wiekiem.

Dzieci zaczynają zwykle mówić zdaniami około 3-4 roku życia, popełniają błędy artykulacyjne. O.R.M.C. dotyczy zwykle dzieci w wieku 3-4 lat, częściej chłopców niż dziewcząt (w proporcji 3:1). Terapia dziecka z o.r.m.c. musi być prowadzona pod stałą opieką logopedy.

Według B. Wiśniewskiej opóźniony rozwój mowy wynika z wielu różnorodnych czynników:

·         z braku możliwości mówienia, upośledzenia słuchu, niskiego poziomu inteligencji, opóźnionego dojrzewania układu nerwowego (szczególnie chodzi tu o opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych), uszkodzenia mózgu, zaburzeń psychicznych, dysfunkcji ruchowych, uszkodzeń obwodowego narządu mowy.

·         zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego: nieprawidłowa budowa jezyka,

            podniebienia, zniekształcenie zgryzu itp.;

·         nieprawidłowe funkcjonowanie narzadów mowy: niska sprawnosc warg, brak pionizacji

            jezyka itp.;

·         nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narzadu słuchu;

·         niesprzyjajace warunki do uczenia sie mowy zwiazane z czynnikiem społecznym

           (uwarunkowania srodowiskowe);

·         uszkodzenia osrodków i dróg nerwowych unerwiajacych narzady mowne;

·         przyczyny psychiczne, np. brak zainteresowania mowa innych lub własne wypowiedzi

            dziecka odbierane sa przez nie jako trudne, meczace;

·         opózniony rozwój psychomotoryczny i emocjonalny dziecka.

Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów - okresów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy, gdy minie trzeci rok życia, a dziecko wypowiada tylko kilka słów jest sygnałem ostrzegawczym. Opóźnienie może dotykać wszystkich aspektów rozumienia i mówienia, a może ograniczyć się do niektórych z nich, np. rozumienia, słownictwa, gramatyki, artykulacji,

W celu zdiagnozowania zespołu opóźnienia mowy czynnej zaleca się zastosowanie następującej procedury:
1.wykonanie badania słuchu, jeśli wypadnie prawidłowo, to należy:
2.zbadać inteligencję za pomocą skal bezsłownych – w wypadku uzyskania dobrych wyników, należy:
3.wykluczyć istnienie wad organicznych w obrębie aparatu głosowo-artykulacyjnego
4.następnie powinno się sprawdzić poziom rozumienia mowy.
 

W przypadku otrzymania prawidłowych wyników wszystkich wymienionych badań – można rozpoznać opóźnienie rozwoju mowy czynnej. U tych dzieci nie jest jeszcze w pełni dojrzały aparat wykonawczy mowy przy prawidłowo rozwiniętych ośrodkach rozumienia mowy i  prawidłowych czynnościach myślenia słownego. Dla prawidłowej diagnozy ORM ważny jest nie tylko moment pojawienia się pierwszych słów w mowie dziecka, lecz także przedział czasowy pomiędzy poszczególnymi etapami rozwoju mowy. E. Diling-Ostrowska uważa, że o  opóźnionym rozwoju mowy można mówić, gdy pierwsze słowa pojawiają się dopiero między 18 a 24 miesiącem życia, a zdania między 30 a 36 miesiącem życia.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy opóźnień rozwoju mowy:

·         proste opóźnienie rozwoju mowy, tj. alalia prolongata, zwykłe opóźnienie rozwoju mowy, zespół opóźnienia mowy czynnej, wycinkowe opóźnienie rozwoju mowy, samoistne opóźnienie rozwoju mowy – SORM;

·         opóźnienie rozwoju mowy, syn. opóźniony rozwój mowy, niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy – NORM.

Samoistne opóźnienie rozwoju mowy (SORM) jest następstwem zakłóceń procesu rozwojowego, natomiast niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy (NORM) – jego zaburzeń. Niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy nie wyrównuje się samo, a zaburzenia rozwoju mowy mogą się przejawiać różnorodnie i różne mogą być ich przyczyny.

Samoistne opóźnienie rozwoju mowy dotyczy dzieci słyszących prawidłowo, prawidłowo rozwiniętych umysłowo. Nie stwierdza się u tych dzieci zmian anatomiczno-fizjologicznych, wyklucza się też działanie czynników środowiskowych. Charakteryzuje się przesunięciem w czasie o około sześć, a nawet dwanaście miesięcy poszczególnych etapów rozwoju mowy, szczególnie dotyczy to etapu wyrazu i zdania. Poza opóźnieniem okresu wypowiadania pojedynczych wyrazów, zdań, rozwój mowy przebiega bez większych zakłóceń. Im jednak okres ten jest dłuższy, tym bardziej można zaobserwować pewne niepokojące objawy, które mają charakter przejściowy (np. okresowa niepłynność mówienia, potocznie nazywana jąkaniem). Nie jest to patologia, lecz zjawisko rozwojowe. Niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM), towarzyszący: głuchocie, niedosłuchowi, zaburzeniom wzroku, upośledzeniu umysłowemu, zaburzeniom psychicznym, uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego, jąkaniu.
 

Dziecko z prostym opóźnionym rozwojem mowy:

·         mówi mało, niechętnie,

·         używa gestów i mimiki jako sposobu porozumiewania się,

·         wypowiada pierwsze lub ostatnie sylaby wyrazu,

·         posługuje się wyrazami o bardzo prostej konstrukcji,

·         niekiedy posługuje się tzw. własnym językiem, zrozumiałym tylko dla najbliższego otoczenia,

·         długo – niekiedy nawet do 3 lub 4 roku życia nie buduje zdań.

W ocenie zjawisk opóźnienia bierze się pod uwagę:

·         kryterium ilościowe (ile dźwięków wymawia dziecko, zasób jego słownictwa czynnego i biernego, czy konstruuje zdania proste, czy złożone);

·         kryterium jakościowe (poprawność wymowy dźwięków, słów, umiejętność konstruowania zdań logicznych i gramatycznie poprawnych);

·         wiek, w którym pojawiają się pierwsze słowa, zdania;

·         przedział czasowy pomiędzy poszczególnymi etapami kształtowania i rozwoju mowy;

·         poziom rozumienia przez dziecko mowy innych i rozumienie jego mowy przez otoczenie oraz ilość i jakość środków pozawerbalnych (czy dziecko nie nadużywa gestów i innych sposobów pozajęzykowego porozumiewania się).

W ramach działań terapeutycznych ważne jest:

·         stosowanie "kąpieli słownych", zabaw i ćwiczeń rozhamowujących mowę

·         prowadzenie ćwiczeń rozwijających motorykę, percepcję słuchową i wzrokową, koordynację wzrokowo-słuchowo- ruchową

·         rozwijanie i doskonalenie mowy biernej dziecka

·         prowadzenie ćwiczeń artykulacyjnych i oddechowych.

Ćwiczenie; cel - nazywanie członków rodziny.

    Logopeda pokazuje dziecku fotografie jego rodziny. Wskazując kolejno członków rodziny mówi; To jest tata. To jest mama. To jest babcia....
   Zadaje pytanie; kto to jest? Czeka na odpowiedź dziecka. Polecić można również dziecku; Pokaż gdzie jest mama, tata?

Ćwiczenie: cel- kształtowanie pojęcia duży - mały

Logopeda przedstawia dziecku dużą i małą piłkę. Mówiąc:

To jest mała piłka /wskazuje małą piłkę/. To jest duża piłka /wskazuje dużą piłkę/. Następnie zadaje dziecku pytanie: "Gdzie jest mała piłka? Czeka na odpowiedź. Logopeda poleca "Daj mi dużą piłkę, Narysuj małą piłkę."

Jak postępować z dzieckiem z opóźnioną mową czynną?

1.       Zachęcajmy dziecko do naśladowania odgłosów otoczenia, samemu dając przykład, ale uważnie przysłuchując się efektom uzyskanym przez dziecko.

2.      Łączmy nazywanie z konkretnym obiektem, a więc z obrazkami czy widzianym przez dziecko przedmiotem, osobą, zjawiskiem. Posługujmy się książkami i ilustracjami o wyrazistym rysunku lub komentujmy aktualne wydarzenia z najbliższego otoczenia w czasie ich trwania.

3.      Organizujmy wspólne "zabawy buzią": dmuchanie baniek mydlanych, nadmuchiwanie gumowych zabawek, gwizdanie, nadymanie policzków, parskanie czy syczenie.

4.      Starajmy się łączyć wydawanie różnych dźwięków i naśladowanie odgłosów z ruchami rąk i całego ciała, tzw. mowa ciała.

5.      Zwróćmy uwagę na ćwiczenia dłoni. Zręczność rąk ma związek ze sprawnym artykułowaniem i mówieniem. Pomagajmy dziecku nawlekać koraliki, budować wieżę z klocków, domek z kart lub twórzmy z nim świat z modeliny lub plasteliny.

6.      Starajmy się nie wyręczać dziecka w wypowiadaniu życzeń i opowiadaniu wrażeń. Nie podpowiadajmy mu bezustannie, co ma powiedzieć. Pozostawmy mu swobodę w doborze słów. Starajmy się sprowokować wypowiedź, a te dopiero poprawiajmy.

7.       Gdy dziecko mówi po swojemu, powtarzajmy po nim tę samą treść w poprawionej gramatycznie formie.

8.      Opowiadając dziecku bajkę czy interpretując scenkę przedstawioną na obrazku starajmy się mówić prostymi, krótkimi zdaniami. Nie zasypujmy dziecka lawiną słów, których znaczenia nie rozumie i nie będzie potrafiło ich wykorzystać. W taki sam sposób odpowiadajmy dziecku na jego pytania. Sprawdzajmy, czy śledzi tok naszych myśli, rozumie wszystkie wyrazy, zadając mu pytania i ewentualnie podpowiadając odpowiedzi. W tym celu naprowadzajmy dziecko na właściwy wyraz, pokazujmy daną rzecz na obrazku mówiąc początek wyrazu.

9.      Komentujmy możliwie często to, co sami robimy i co robi dziecko, np: "teraz mama prasuje, a później będzie gotowała zupę".

10.  Nigdy nie krytykujmy mowy dziecka w jego obecności ani w obecności innych dzieci, nie porównujmy go z rówieśnikami, nie stawiajmy ich za przekład pod tym względem. Uświadamianie bowiem dziecku, że jego mowa jest dla rodziców problemem i zmartwieniem, że są z niej niezadowoleni, wywoła skutek odwrotny do zamierzonego, zniechęci i zablokuje.

11.    Zawsze chwalmy dziecko, nie tylko za widoczne osiągnięcia, ale za każde próby i starania, udane ćwiczenie, nowy wyraz, powtórzenie, opowiadanie