DO WSZYSTKICH KORZYSTAJĄCYCH Z TEGO „SKRYPTU”!!!
1. Pierwszy temat proszę sobie wziąć z poprzedniego skryptu z pierwszego semestru. Nie miałam już siły wklepywać go po raz drugi, a dyskietka z tekstem gdzieś mi się zapodziała. Temat brzmi: Wiadomości wstępne do ksiąg prorockich.
2. Temat 3 o nauce społecznej jest w całości z książki G. Witaszka, Myśl społeczna proroków, bo z wykładów nic prawie nie było.
3. Wszelkie dziwne zwroty językowe są autorstwa ks. Ołowia.
4. Tematy 2, 6 i 7 są do siebie bardzo podobne, stąd wiele informacji się tam pokrywa.
5. Dołączam też skrypt z wykładów w czystej postaci, tzn. tak, jak dyktował Ołów, w razie, jakby ktoś chciał coś sobie ulepszyć lub spojrzeć na kontekst.
6. Liczę na waszą inteligencję w korzystaniu z tego skryptu i za wszelkie usterki przepraszam.
7. I przypominam, że obowiązuje znajomość jakiejś lektury spoza wykładów, a tego to ja już za nikogo nie zrobię. Lektury powinny być w pierwszym skrypcie.
2. Idea mesjańska w księgach proroków mniejszych
Prawie wszyscy prorocy mniejsi poruszali zagadnienie idei mesjańskiej w mniej lub bardziej rozwinięty sposób, a czasami nawet bardzo zdawkowo. I tak:
W księdze Joela można znaleźć niewyraźne zarysowane elementy mesjańskie. Losy Judy i Jerozolimy zostaną przemienione (Jl 4,1). Jerozolima stanie się świętością nietykalną (Jl 4,17). Kraj cały spotka doczesne błogosławieństwo (Jl 4,18). Osoba Mesjasza nie została w ogóle uwzględniona. Prorok stoi na stanowisku, że Jahwe w dalszym ciągu będzie panował z Syjonu (Jl 4,16-17). Stąd też można powiedzieć, że idea mesjańska w księdze Joela jest mało wyraźna i występują tylko pewne aluzje o charakterze mesjańskim.
Prorok Amos podkreśla znaczenie przymierza. Pan wybrał Izraela jako swój lud, który ma świadczyć o Jego dobroci i sprawiedliwości (Am 3,1-2). Przywilej, który otrzymał Izrael jest jednocześnie motywem surowego sądu. Miłosierdzie Boże jest jednak wyższe od Jego sprawiedliwości. Dlatego w zakończeniu księgi, Amos kreśli wizję czasów pomyślnych, które nastąpią po sądzie Bożym. Zapowiada odrodzenie Izraela i ukazuje nadzieje mesjańskie. Wtedy ocaleje reszta sprawiedliwych (Am 9,8-10) i nastąpi odrodzenie wokół potomka dawidowego (Am 9,11-12). Amos sprowadza obraz przyszłego szczęścia i pomyślności do nadziei mesjańskich. Rozwija ideę sprawiedliwości w odniesieniu do kultu. Amos głosząc monoteizm i uniwersalizm przyczynia się jednocześnie do utrwalenia idei mesjańskiej.
Prorok Abdiasz nie wspomina wprawdzie o wybraniu i Przymierzu ani o obietnicach mesjańskich, ale podkreśla uprzywilejowaną pozycję narodu wybranego. Świadectwem szczególnego upodobania Izraela są słowa z wersetu 16, w którym Syjon został nazwany „Góra Moją Świętą”. Abdiasz ukazuje, że Jahwe roztacza nad Izraelem swą przemożną opiekę. Jest obrońcą i „mścicielem” wobec innych narodów, które krzywdzą Izrael. On sam będzie karał Edomitów. Jako wynagrodzenie za doznane krzywdy Izrael otrzyma uczestnictwo w ostatecznym zwycięstwie Boga w Dniu Pańskim. Wówczas Syjon będzie ośrodkiem ocalenia i świętości w Królestwie Bożym. Ta przepowiednia zbawienia wskazuje na ideę mesjańską zarysowaną wprawdzie niewyraźnie w księdze, ale obecną. Prorok kreśli obraz, wizję mesjańskiego Syjonu, kiedy to nastanie pełna sprawiedliwość i czasy pomyślne dla Izraela.
Micheasz porusza tę ideę w rozdziałach 4 i 5. Prorok opisuje nadzieje mesjańskie. W księdze ma miejsce przepowiadanie o powszechnym panowaniu Jahwe na Syjonie, a następnie o powrocie Izraelitów z niewoli i przywróceniu władzy Syjonowi. Dalej są dwa epizody o nieszczęściach narodowych i uwolnieniu od nich przez Mesjasza. W końcu ukazany jest triumf Króla Mesjańskiego. Micheasz rozwija myśl mesjańską i eschatologiczną zarazem, zwłaszcza w tekście Mi 5,7-8. Doktryna mesjańska Micheasza wykazuje podobieństwo do idei głoszonych przez Izajasza. Micheasz podkreśla dawidowe pochodzenie Mesjasza, przyszłego władcy izraelskiego, pod którego rządami nastąpi kiedyś powszechny pokój. Dwa teksty Micheasza znalazły się w NT: Mi 7,6 u Mt 10,36 i Łk 12,52; por. Mi 5,1 i Mt 2,6; J 7,42.
W księdze Sofoniasza, po opisie kar dla Izraela jest mowa o sądzie, który będzie miał charakter oczyszczający. Narodzi się nowy lud, który będzie wierny Panu. Pomyślne zapowiedzi zbawcze są źródłem wielkiej radości. W tekście So 3,14 są różne słowa hebrajskie na określenie szczęścia i wesela w czasach mesjańskich. W późniejszych tekstach mesjańskich występują paralele: u Jr, Ez, Jl; w NT – So 3,1-4 z Mt 13, 41.
U Aggeusza idea mesjańska występuje w IV mowie (Ag 2,20-23), która zawiera obietnicę dla Zorobabela, że Pan obdarzy go godnością królewską. Odbudowa świątyni, którą zapoczątkował Zorobabel, utrwali dynastię Dawida, z której wyjdzie Mesjasz.
Bardzo wyraźnie idea ta jest ukazana w księdze Zachariasza, zarówno u Proto, jak i Deutero-Zachariasza.
Proto-Zachariasz:
Wizje Zachariasza zawierają program odnowy narodowej i nadzieje mesjańskie. Prorok zapowiada czasy, gdy zniknie grzech na świecie, świątynia zostanie odbudowana. Pan zgromadzi swój lud żyjący w rozproszeniu (Za 8,7) ze wszystkich krain wschodu i zachodu. Nie będzie już więcej głodu i nędzy, niepewności wojen. Dostatkowi materialnemu towarzyszyć będą dobra duchowe. Nastąpi odrodzenie Jerozolimy (Za 8,3) w prawdzie i w świętości oraz odnowienie przymierza między Jahwe i ludem. Lud wybrany nie pozostanie osamotniony. Życie ludu Bożego cechować będzie wysoki poziom moralny, bo obowiązywać będą zasady przymierza (Za 8,16). W Jerozolimie liczne narody będą szukać prawdziwego Boga, aby Mu złożyć ofiary (Za 8,22). Poznają bowiem, że tu zdobędą Jego „poznanie” (hebr. jada) (Za 8,23). Wyroczniom Zachariasza nie jest obca postać Mesjasza (Za 3,8; Za 6,12). Niektórzy egzegeci sądzili, że Mesjaszem miałby być Zorobabel, ale większość uczonych uważa, że chodzi tu o rzeczywistego Mesjasza. Proto-Zachariasz przypisuje mu tytuł królewski, mesjański, aby wyrazić rzeczywistość przyszłego potomka Dawida. Prawdziwy król, Mesjasz, zrealizuje zapowiedzi ST, zjednoczy w swej osobie władzę królewską i mesjańską. Obraz Mesjasza proroka Zachariasza jest niekompletny, a z drugiej strony Mesjasz Zachariasza posiada rysy zgodne z sylwetką tych proroctw, które wyraźnie skupiają w Mesjaszu godność króla i kapłana. Zachariasz dostrzegł w Jozuem typ przyszłego Mesjasza, a w wydarzeniach jego okresu początek tych znaków, jakie będą towarzyszyć przyjściu Królestwa Bożego (Za 6,11-12). Tekst Za 6,15 zawiera zapowiedź przybycia pogan z daleka. Będą oni wraz z Judejczykami, pracować przy budowie świątyni. To wskazuje, że chodzi tu o czasy eschatologiczne, przyszłe, mesjańskie odległe wydarzeniom teraźniejszym.
Cechą charakterystyczną doktryny Deutero-Zachariasza są obietnice mesjańskie i eschatologiczne. Odrodzenie narodowe i wspaniała przyszłość mesjańska nastąpi po długich walkach, poganie oblegną Jerozolimę (Za 13,3), nastaną dni trwogi (Za 12,4), nastąpi Dzień Pański. Stanowią one istotny element posłannictwa proroka. Wyrocznie Zachariasza 9-14 dorzucają kilka szczególnych rysów do obrazów postaci Mesjasza. W wersie Za 9,9-10 przedstawiono Go jako Króla Pokoju, pokornego i zwycięskiego, wjeżdżającego na osiołku, zwierzęciu, którym, zwyczajem wschodu, w czasach pokoju posługiwali się zamożni, jak i ubodzy (Sdz 5,10;12,4). Przywołując tym samym na pamięć obraz Króla Pokoju (Iz 9,5; Iz 11,1-9 i Mi 5,1-14). Kojarzy się z Mt 21,5. Wersety Za 12,10 – „spoglądać będą na mnie, którego przebodli” – można tę wyrocznię rozumieć w kontekście Pieśni o Słudze Jahwe. Charakter pokojowy Królestwa Mesjańskiego podkreśla zapowiadane zniszczenie narzędzi wojny (Za 9,10), nawiązujące do innych proroctw mesjańskich (Oz 1,7).
W księdze Malachisza, prorok zapowiada, że nadejdą czasy mesjańskie, gdy na całym świecie zostanie złożona ofiara czysta (Ml 1,11). Ml traktuje na temat sprawiedliwości Bożej i odpowiedzialności indywidualnej człowieka. Pan Bóg nie zapomina o nikim i we właściwym czasie okaże sprawiedliwość. Malachiasz podobnie jak Zachariasz zapowiada Mesjasza, którego nazywa Panem i Aniołem Przymiera. Mesjasz oczyści wszystkich lewitów, aby mogli mieć udział w dobrach mesjańskich (Ml 3,4).
3. Nauka społeczna w pismach prorockich.
AMOS
Prorok Amos będąc skromnym posiadaczem trzód, w sposób szczególny był wyczulony na kontrasty życia społecznego.
Najpierw wyrocznie dotyczą narodów sąsiadujących z Izraelem, które posiadają cel pedagogiczny, mają doprowadzić Izraela do pokuty. Jahwe oskarża Damaszek, Gazę i Filistynów, Tyr i Fenicję, Edom, Amonitów i Moabitów o to, ze naruszyły, zwłaszcza podczas wojny prawa ludzkie i skazuje je za to na wyniszczenie. Damaszek w sposób okrutny uciskał mieszkańców Gileadu (Am 1,5). Gaza i Tyr uprowadziły w niewolę wiele narodów, by wydać je Edomowi (Am 1, 6.9). Grzech Filistynów polegał na deportacji i handlu niewolnikami na dużą skalę. Tyr handlował niewolnikami izraelskimi nie pamiętając o bratnim przymierzu z Izraelem. Edom stosował przemoc i okrucieństwo wobec Izraelitów. W Ammonie miały miejsca liczne zabójstwa w celu zahamowania wzrostu populacji. Joab bezcześcił prochy zmarłego króla Domu (Am 2, 4n). Pycha w stosunku do Boga i bliźnich oraz różne przejawy barku miłości bliźniego aż do handlu niewolnikami włącznie – to zasadnicze grzechy narodów. Według Amora, moralność nie jest przywilejem tylko jednego narodu, nie zna granic i ponieważ Jahwe jest Bogiem wszystkich narodów, domaga się od nich przestrzegania prawa. Narody, które odstąpiły od tego prawa, niesprawiedliwie niszcząc inne, uprowadzając je w niewolę, łamiąc bratnie przymierze, tłumiąc uczucie miłosierdzia i prześladując mieczem swoich braci, staną na sądzie Bożym i zostaną ukarane w ten sam sposób, w jaki postępowały.
W wyroczniach przeciwko Izraelowi, po wyliczeniu grzechów narodu, jest mowa o dobrodziejstwach boga, po których następuje nowe oskarżenie. Ma to podkreślić niewdzięczność Izraela wobec Boga.
Prorok Amos wyraża swój sprzeciw przeciwko szerzącej się niesprawiedliwości, która miała miejsce w społeczności izraelskiej, w ramach instytucji niewolnictwa: sprzedawano ludzi za pieniądze (Am 2, 6b), a biednych za równowartość pary sandałów (Am 2,6c). Amos przypisuje winę i występuje przeciw wierzycielom, którzy dla odzyskania pożyczonych pieniędzy, sprzedawali ludzi jedynie dlatego, że ci nie mogli oddać im długu. W pierwszy przypadku (sprawiedliwi) Amos ukazuje deprecjację osoby dłużnika, w drugim (ubodzy) – dysproporcję pomiędzy małym długiem a ponoszoną za niego karą. W pierwszym przypadku niewolnictwo może być usprawiedliwione, choć nieludzkie. W drugim – nie można go usprawiedliwić w żaden sposób. Amos złamał barierę kulturową i obyczajową swoich czasów, które dopuszczały branie w niewole za długi. Przejmuje go los tych ludzi. Prorok podkreśla niedotrzymanie umowy zawartej z Bogiem. Ochrona niewinnych powinna być na porządku dziennym w społeczności Izraela. Amos kieruje swoje oskarżenia przeciwko zdemoralizowanego społeczeństwu, stwierdzając, że ojciec i syn chodzą do tej samej dziewczyny, profanując imię Boga. W kontekście mowy o niewolnictwie chodzi najprawdopodobniej o dziewczynę, która jest na służbie z powodu długu. Amos odnosi się też do deprawacji i ucisku ubogich, których prawa zostały naruszone (Am 2, 7ab.8). Uciskający, stawiając ubogich w trudnych warunkach ekonomicznych i społecznych, zmuszają ich do złego postępowania. Amos potępia też to, że uciskający biorą ubranie w zastaw, rozkładają się na nim w świątyni i piją skonfiskowane wino. Widać tu aluzję do przekroczenia prawa z Wk 22,25-26. Potępia także nielitościwych lichwiarzy. Amos uważa, że nie można ze spokojnym sumieniem uczestniczyć w kulcie religijnym i jednocześnie dopuszczać się rażących nadużyć przeciw sprawiedliwości społecznej. Prorok występuje przeciw bogatym – przemocy przez nich stosowanej, nadmiernemu luksusowi, gdy obok nich prosty lud cierpi niesprawiedliwość i nędzę. Ukazuje kupców zaślepionych żądzą zysku, którzy nie zważają na normy moralne. Potępia skorumpowanych sędziów, tych, którzy prześladują sędziów i świadków w trybunałach (Am 5,10). Według Amosa, gdy relacja z bliźnimi jest niewłaściwa, podobnie dzieje się w relacji z Bogiem. Jedynym sposobem polepszenia sytuacji społecznej jest pełnienie sprawiedliwości i prawa, które biorą swój początek od Boga. Nie ogłasza on nowego programu społecznego, ale zachęca by stosować dawny.
OZEASZ
Ozeasz żył w czasach, kiedy w Izraelu trwała walka o władzę. Prorok oskarża rządzących o rozlewanie krwi, walki bratobójcze. Potępia ich bałwochwalstwo, pijaństwo, przepych. Ozeasz występuje także przeciw kapłanom, których oskarża o to, że zaniedbali staranie o prawdziwe poznanie Boga, a faworyzowali kulty kananejskie. Występuje też przeciw oszukańczemu handlowi, choć nie podaje, jak Amos, szczegółów. Ozeasz krytykuje instytucję monarchii i nawołuje do powrotu do sytuacji społeczno-religijnej sprzed monarchii. Przyczyną niesprawiedliwości, walki bratobójczej, daremnych przymierzy z obcymi narodami, intryg politycznych prorok widzi w zaniedbaniu przez Izrael bezpośrednich relacji z Bogiem, tzn, ignorowano Jego przykazania. Ozeasz chce przywrócić w narodzie obraz Boga i wierzy w triumf Jahwe. Prorok ukazuje związek Izraela z Bogiem jako związek małżeński, gdzie Izrael jest niewierną małżonką, zdradzającą Oblubieńca. Ale zdradzony mąż pokonuje niewierność małżonki na bazie miłości (Oz 11, 1-9). Ozeasz jest przekonany, że społeczność Izraela skierowana przeciwko bliźniemu i Bogu zmieni swoje postępowanie i nie uczyni tego z własnej inicjatywy, ale na skutek daru Bożego.
MICHEASZ
Micheasz przedstawia całościową wizję upadku życia społecznego w Królestwie Południowym. Akcentuje przede wszystkim fakt nadużywania władzy i urzędów w celu osiągnięcia osobistego zysku kosztem ludu. Czynią tak przywódcy, rządzący, książęta i sędziowie (Mi 3,1.9.11;7,3), czyli luzie odpowiedzialni za przestrzeganie zasad sprawiedliwości. Przywódcy pełni byli chciwości i przemocy, usuwano ludzi z ich posiadłości i domów (Mi 2,1-5), zabierano pola (Mi 2,2), rodziny były rozpraszane (Mi 2,8). Micheasz krytykował też zepsucie w życiu miejskim, zwłaszcza w Jerozolimie, oskarżał kapłanów i proroków, którzy chcąc się wzbogacić wykorzystywali swą wiedzę do nielegalnych praktyk (Mi 3,5.11). Uważali wykonywanie samych tylko rytuałów za wystarczające. Bóg jednak nie akceptuje sprzeczności między kultem religijnym, a życiem społecznym. Prorok pokazuje też pogarszanie się więzi rodzinnych, pomiędzy rodzicami i dziećmi oraz pomiędzy przyjaciółmi.
Prorok Micheasz nie krytykuje instytucja jako takich, lecz sposób ich funkcjonowania, niezgodny z zamiarami Boga, oraz niewłaściwe przystosowanie się do środowiska kananejskiego. Według proroka zło społeczne przez niego dostrzegane miało swoje korzenie w nie uznawaniu Bożego panowania nad światem.
SOFONIASZ
Posłanie Sofoniasza jest w pełni wplecione w sytuację społeczno-ekonomiczną, która wytworzyła się w Jerozolimie i zapewniała grupom rządzącym dobrobyt i bogactwo. Prorok krytykuje dobrobyt, który doprowadził do niesprawiedliwości i do ateizmu praktycznego. Krytykuje nadużycia kupców, synkretyzm religijny, rządzących, którzy bogacą się kosztem poddanych, posługując się uciskiem i defraudacją. Wyrocznie skierowane przeciw narodom pogańskim (So 2,4-3,8) są ostrzeżeniem dla Judy. Despotyzm rządzących wynika z buntu przeciw prawu Bożemu. Kapłanów oskarża o profanowanie świętości (So 3,4). Sofoniasz nie zwleka z oskarżeniem, zawartym w zapowiedzi sądu. Jego mowa jest bezpośrednia i zapowiada w konsekwencji interwencję Boga przeciw tym, którzy mają władze i bogactwo: przywódcom, urzędnikom, prorokom, kapłanom, kupcom, złotnikom, ludziom, którzy żyją beztrosko tak jakby Bóg nie miał dla nich żadnego konkretnego znaczenia (So 1,12b). Bóg wydaje się być nieobecny, ponieważ jego interwencja jest uważana za odległą. Tę nieobecność Boga wypełnia się praktykami idolatrycznymi i synkretycznymi, które zmierzają do skłonienia bóstwa, aby działało na korzyść proszącego. Taka sytuacja była nie do utrzymania, i doprowadziłaby nieuchronnie do klęski. Sofoniasz nie ma upodobania w potępianiu i uważa zniszczenie za etap przejściowy prowadzący w kierunku zbawienia. Z miasta buntowniczego, splamionego i uciśnionego wyjdzie reszta, którą Pan wybierze (So 3,13).
PROTO-ZACHARIASZ
Całe przepowiadanie Zachariasza jest zdominowane prze świadomość bliskości królestwa mesjańskiego. Wszystkie jego pouczenia, upomnienia i zachęty podporządkowane temu jednemu celowi: przygotować lud, pośród którego Jahwe mógłby zamieszkać. Istotnym elementem tego przygotowania jest odbudowanie świątyni na Syjonie. W swych wystąpieniach prorok wykazuje nie tylko o odbudowę świątyni, ale także świętość swojej ojczyzny i jej ludności (Za 2,16;5,1-11). Autentyczne życie religijne przejawia się przede wszystkim w zachowaniu praw moralnych. Trzeba wydawać sprawiedliwe wyroki, okazywać sobie miłość i miłosierdzie, nie krzywdzić wdowy i sieroty, cudzoziemca i biednego, nie żywić w sercach złości względem bliźniego. Kto nie spełnia tych wymogów nie może mieć nadziei, że Bóg go wysłucha gdy modli się czy pości. Post jest sposobem wejścia relację z Bogiem, ale nie służy niczemu, jeżeli człowiek pozostaje we własnych grzechach. Post, któremu towarzyszą wykroczenia przeciwko najsłabszym członkom społeczności, jest bezużytecznych (Za 7, 8-10;8,16-18; por. Iz 58,6). Zachariasz wzywa rodaków do nawrócenia, przypominając, ze niewierność ich przodków w stosunku do Jahwe stała się powodem nieszczęść, które w przeszłości dotknęły Izraelitów. Przemiany wewnętrznej dokonuje jednak sam Bóg, który usunie grzech. Post zamieni się w radość i wesele. Temu wszystkiemu powinna towarzyszyć miłość prawdy i pokoju (Za 8,18-19). Liczne ludy i narody będą szukać Jahwe Zastępów i przyłączą się do mieszkańców Judy, zrozumieją, że z nimi jest Bóg (Za 8,20-23). Jerozolima oczyszczona z grzechów stanie się centrum religijnym, do którego dążyć będą obce narody.
MALACHIASZ
W myśli religijnej Malachiasza dochodzą do głosu problemu, które nurtowały powygnańczą społeczność judzką. Upominając kapłanów za ich formalizm i niedbalstwo, przypomniał, że podstawowym obowiązkiem kapłanów jest oddawanie czci Imieniu Bożego i nauczanie ludu objawionych zasad wiary i moralności. Wykazując braki w sprawowaniu kultu ofiarniczego, Malachiasz zapowiedział przyszłą „ofiarę czystą”, która będzie składana Bogu przez wielkie narody ziemi. Przypomniał tezę klasycznych proroków, że najlepiej czci Boga ten, kto sprawiedliwie postępuje ze swoim bliźnim, i że lepsze posłuszeństwo Prawu Bożemu niż składane ofiary. Z uczuciem i osobistą sympatią bronił poszkodowanych kobiet judzkich. W księdze Malachiasza ma miejsce surowa krytyka małżeństw zawieranych przez Żydów z kobietami z obcych narodów (Ml 2,11). W przekonaniu proroka małżeństwa tego rodzaju niosły ze sobą zagrożenie dla religii Starego Przymierza, gdyż kobiety z obcych narodów czciły bóstwa pogańskie. Ganiąc nadużycia małżeńskie współczesnych sobie Judejczyków, Malachiasz przygotował naukę nowotestamentową o świętości i nierozerwalności małżeństwa (Mt 5,31n; 19,3-9; Ef 5,21-23). Malachiasz naucza, że małżeństwo między wierzącymi nie jest tylko sprawą świecką ani prywatną. Prorok Malachiasz domagał się od Judejczyków wierności przymierzu zawartemu z Bogiem, piętnując ich wykroczenia w dziedzinie kultu (ML 1,6-9;2,10.13;3,5-8) i przeciw sprawiedliwości społecznej (Ml 3,5), w tym także zjawisko rozwodów (Ml 2,14n). W wykroczeniach tych widział przyczynę ciężkich warunków ekonomicznych (Ml 2,13-16;3,10n), w jakich znajdował się naród. Tych, którzy wątpili w miłość narodu i w sensowności służenia Bogu, twierdząc, że Jahwe nie dba o sprawiedliwość i stoi po stronie złoczyńców (Ml 1,2), zapewniał, że Jahwe ukarze zarówno Edomitów, którzy skrzywdzili jego naród, jak też niewiernych członków Izraela. Krytyka Malachiasza nie ogranicza się tylko do ukazania braków i grzechów Izraela, ale zapowiada nadejście nowej ery, w której każdemu zostanie wymierzona sprawiedliwość według jego uczynków, zapisanych w Bozej Księdze. Boski sędzia upomni się szczególnie o pokrzywdzonych, przygarniając ich jako swą szczególną własność.
4. Atrybuty Boga u proroków mniejszych.
U proroków mniejszych pojawiają się takie określenia Boga, jak: Wszechmogący, sędzia, miłosierny, Stwórca i Pan Wszechrzeczy, najwyższy i jedyny Pan Narodu, transcendentny, sprawiedliwy, wieczny. Każdy z proroków wydobywa jakąś cechę Pana Boga na pierwszy plan.
Ozeasz nazywa Boga Jahwe i Elohim. Bóg przedstawiony jest jako wybawiciel o grożących niebezpieczeństw (Oz 12, 14-15). Ozeasz traktuje o Bogu, który objawił się w historii wybranego narodu. Prorok używa tu takich określeń, jak: Jahwe jest twoim Bogiem (Oz 12,10), Jahwe jest waszym Bogiem (Oz 3,5;7,10), co wskazuje na bliskość i więź. Jahwe nie tylko objawił się Narodowi, ale jest jego sędzią (Oz 4,1;12,3). Ponad to, Ozeasz przedstawia Boga jako nieskończoną świętość. Bóg przeciwstawiony jest człowiekowi, sprawcy grzechu (Oz 11,9). Ozeasz nazywa też Jahwe mężem Izraela, prównując przymierze Boga z Izraelem jako związek Oblubieńca i Oblubienicy.
Również Joel wiele miejsca poświęca Bogu. Według niego Jahwe jest Bogiem jest Wszechmogącym (Jl 1,15), który jest najwyższym sędzią wobec Izraela (Jl 2,2) i innych narodów (Jl 4,2). Chociaż Bóg jest sędzią to okazuje swoje miłosierdzie (Jl 2,18-19). Joel ukazuje Boga jako miłosiernego Ojca, który wiernie spełnia obietnice (Jl 3,1-5), mimo niewierności ludu. Pan nie jest głuchy na modlitwę, ale przebacza. Bóg jest wspomożycielem uciśnionych i za wyrządzone krzywdy będzie karał (Jl 4,3-8). Bóg Joela jest źródłem radości (Jl2, 41).
Amos przedstawia Boga jako Stwórcę i Pan Wszechrzeczy (Am 2,14-16;4,5-13;6,8;8,8-9), wie On wszystko, i jest wszędzie obecny. Wszystkie narody Mu podlegają. Jest sprawiedliwy bez względu na osoby. Pan wybrał Izraela jako swój lud, który ma świadczyć o Jego dobroci i sprawiedliwości (Am 3,1-2). Przywilej, który otrzymał Izrael jest jednocześnie motywem surowego sądu. Miłosierdzie Boże jest jednak wyższe od Jego sprawiedliwości. Dlatego w zakończeniu księgi, Amos kreśli wizję czasów pomyślnych, które nastąpią po sądzie Bożym
W księdze Abdiasza, autor wyraża swoją głęboką wiarę w Boga. Jahwe jest Jedynym Bogiem, który rozciąga swoją władzę nie tylko nad Izraelem, ale też nad innymi narodami. Pan Bóg powołuje narody świata do wypełnienia swej woli. Od Boga zależy los i pomyślność narodu.
Księga Jonasza przedstawia Boga jako miłosiernego dla wszystkich ludzi, a więc również wobec pogan. Poganie, którzy nawrócą się, jak mieszkańcy Niniwy, będą lepsi niż pyszni, zarozumiali członkowie wybranego ludu. W głoszeniu miłosierdzia Bożego ...
Skarbulek